Në një kohë kur njeriu duket sikur kërkon gjithnjë më shumë lehtësi, ku arti dhe ndjenja mund të automatizohen, a po shkojmë drejt një diktature të re të inteligjencës artificiale? Një diktaturë që nuk vjen nga pushteti i shpatës, por nga pushteti i mendjes dixhitale, e aftë të imitojë, madje të tejkalojë, vetë mendimet e njeriut? Të lehtësojë fjalën, ta ofrojë pa mundim, por edhe ta shterojë nga burimi i saj më i pastër – përjetimi njerëzor?
Është një paradoks i çuditshëm ky, një luftë e brendshme mes asaj që njeriu kërkon dhe asaj që njeriu është në thelb. E duam shpejtësinë, duam që përgjigjet të na ofrohen pa përpjekje, por a e dimë se çfarë humbasim në këtë garë të pafundme drejt "lehtësisë"? Sepse në fund të fundit, çfarë është një shkrim, një poezi, një artikull, nëse nuk është pasqyrë e një shpirti të trazuar, të pasigurt, të përballur me frikën dhe gëzimin? Dhe a mund të ndjejë një algoritëm? A mund të krijojë një ndjenjë, një thellësi që shkon përtej të dhënave që ai përpunon?
Këtu qëndron çështja. Nëse një ditë Chat GPT do të dominojë skenën e shkrimeve, a do të humbasë njeriu një pjesë të vetvetes? A do të shndërrohemi në konsumatorë të mendimeve të krijuara nga një makinë, pa asnjë gjurmë të përjetimit personal? Sepse mendimet tona, janë përjetime që na formojnë, që na bëjnë të ndihemi të gjallë, të lidhur me një realitet që nuk mund të reduktohet në një kod kompjuterik.
Ndoshta ky është momenti që na fton të reflektojmë thellë mbi atë që duam për të ardhmen tonë. Njerëzimi ka përballuar shumë diktatura – politike, ekonomike, shpirtërore – por diktatura e inteligjencës artificiale është ndoshta më e fshehta, më e pabesueshmja. Sepse nuk na ndalon, nuk na shtyp, por na josh. Na bën të besojmë se kemi gjetur zgjidhjen e çdo problemi, kur në fakt mund të kemi humbur vetë thelbin e asaj që na bën njerëzorë.
Shkrimi është një akt i rezistencës. Një akt i përjetimit. Dhe nëse një ditë fjalët e njerëzve do të zhduken nën zhurmën e algoritmeve, çfarë mbetet nga bota jonë? Kjo është pyetja që na duhet të bëjmë sot. A jemi të gatshëm të dorëzojmë mendimet tona për lehtësinë e një algoritmi? A jemi të gatshëm të jetojmë në një botë ku mendimet tona janë të krijuara nga një makinë, e ku thellësia e shpirtit njerëzor bëhet një relikë e së kaluarës?
Mirë se vini në epokën e re. Por mos harroni të pyeteni: Çfarë është ajo që po humbasim, në kërkim të asaj që duket më e lehtë, më e shpejtë, më e sofistikuar? Ndoshta vetë shpirtin njerëzor.
Disa këshilla për të ruajtur veten dhe fëmijët nga pasojat e IA.
Sot, në një botë ku inteligjenca artificiale po fiton terren gjithnjë e më shumë, është jetike të reflektojmë për ndikimet që ajo mund të ketë mbi shëndetin mendor, moral dhe mirëqenien tonë si individë dhe si shoqëri. Për t’u mbrojtur nga pasojat negative të IA, ja disa këshilla që mund të na ndihmojnë të ruajmë veten dhe ata që na rrethojnë:
1. Kultivoni ndërgjegjësimin e vetëdijshëm
Mësoni të jeni të vetëdijshëm për ndikimin e teknologjisë në jetën tuaj të përditshme. Pyeteni veten herë pas here: A po kaloj shumë kohë duke u bazuar në IA për të zgjidhur problemet e mia? A po ndikohem nga informacioni që më ofrohet automatikisht? Vetëdija është një nga hapat më të rëndësishëm për të ruajtur pavarësinë mendore dhe për të dalluar ndikimin e padukshëm të teknologjisë.
2. Rëndësia e kontaktit njerëzor
Mos e lejoni teknologjinë t'ju izolojë nga ndërveprimet e drejtpërdrejta me njerëzit. Fëmijët, veçanërisht, kanë nevojë për zhvillim emocional dhe moral nëpërmjet lidhjeve sociale dhe ndërveprimeve me të tjerët. Sigurohuni që të kaloni kohë cilësore me familjen dhe miqtë, ku të flisni ballë për ballë, të ndani ndjenja dhe të përjetoni ndjeshmërinë njerëzore.
3. Zhvilloni aftësitë e mendimit kritik
Ndihmoni fëmijët dhe të rinjtë të zhvillojnë mendimin kritik që nga mosha e hershme. Kjo i ndihmon ata të kuptojnë se jo çdo informacion i ofruar nga një algoritëm apo një burim teknologjik është i saktë apo i moralshëm. Pyetjet si: Cili është burimi i këtij informacioni? Cilat janë qëllimet pas këtij mesazhi? ndihmojnë për të krijuar një mendje të pavarur.
4. Kufizoni përdorimin e teknologjisë
Vendosni kufij të qartë për përdorimin e teknologjisë. Për veten tuaj dhe për fëmijët, është e rëndësishme të vendosni orare për përdorimin e telefonave, kompjuterave dhe teknologjive që përmbajnë algoritme të IA. Kjo ndihmon në ruajtjen e ekuilibrit midis botës virtuale dhe asaj reale, duke shmangur varësinë teknologjike.
5. Mbrojtja e privatësisë dhe të dhënave personale
Njoftoni fëmijët për rëndësinë e privatësisë në epokën e inteligjencës artificiale. Shpjegoni se algoritmet mbledhin të dhëna personale dhe mund t’i përdorin ato për qëllime komerciale apo manipuluese. Kjo është një çështje morale e rëndësishme që prek lirinë personale dhe integritetin.
6. Përdorni teknologjinë për rritje pozitive
Ndërkohë që IA mund të jetë një rrezik në disa aspekte, mund të përdoret gjithashtu për të nxitur zhvillimin personal, moral dhe intelektual. Zgjidhni të përdorni aplikacione edukative që ndihmojnë në mësimin e aftësive të reja dhe zgjerojnë horizontet, në vend të atyre që krijojnë varësi ose konsumojnë kohë pa përfitim. Fëmijët duhen inkurajuar të përdorin teknologjinë për të mësuar dhe krijuar, jo vetëm për argëtim.
7. Kultivoni qëndrueshmërinë emocionale
Mësimi për të përballuar emocionet e vështira dhe sfidat pa u mbështetur te teknologjia është thelbësor për shëndetin mendor. Fëmijët duhet të mësohen të përballen me zhgënjimet, frikën dhe ankthin përmes mbështetjes njerëzore dhe përvojave të jetës, në vend të kërkimit të zgjidhjeve të shpejta që ofrohen nga teknologjia.
8. Mësoni etikën e teknologjisë
Edukoni veten dhe të tjerët për etikën e përdorimit të IA. Kuptimi i dilemave etike që lidhen me automatizimin, privatësinë dhe ndikimin në tregun e punës është thelbësor për të marrë vendime të ndërgjegjshme në lidhje me përdorimin e teknologjisë. Diskutimet e hapura mbi etikën teknologjike me fëmijët dhe komunitetet ndihmojnë në ruajtjen e një perspektive të shëndetshme dhe të përgjegjshme.
9. Bëhuni model pozitiv
Si prindër dhe të rritur, jini modele të përdorimit të ndërgjegjshëm të teknologjisë për fëmijët. Nëse ata ju shohin të varur nga teknologjia, do të ndjekin të njëjtin shembull. Tregoni se është e mundur të gjejmë kënaqësi dhe kuptim përmes ndërveprimeve njerëzore, krijimtarisë dhe natyrës, duke u larguar nga mbizotërimi i teknologjisë.
10. Inkurajoni kreativitetin njerëzor
IA mund të imitojë krijimtarinë, por nuk mund ta zëvendësojë plotësisht atë. Inkurajoni fëmijët dhe të rriturit që të zhvillojnë talentet e tyre kreative, si shkrimi, piktura, muzika apo çdo formë tjetër e artit, që buron nga përvoja e tyre unike njerëzore, nxitini fëmijët të lexojnë libra dhe mbi të gjitha, të shkruajnë me stilolaps në fletore. Krijimtaria është një mënyrë e fuqishme për të ruajtur ndjenjën e vetëvlerësimit dhe për të ndërtuar një botë të brendshme të pasur dhe të paprekshme nga ndikimi i jashtëm.
Në fund të fundit, sfida nuk është që të largojmë teknologjinë, por të ruajmë ekuilibrin dhe vetëdijen tonë. Teknologjia, kur përdoret me maturi, mund të jetë një vegël e fuqishme, por nëse na kontrollon, ajo mund të na shkëputë nga vetë burimi i qenies tonë njerëzore.
Miq të Librit!
Kërkoj nga ju 2 minuta kohë për të lexuar këtë apel! Doja të ndaja me ju një shqetësim të kohëve të fundit, një shqetësim që na ka prekur të gjithëve, ne që kemi një lloj talenti, një lloj dhuntie për të bërë art.
Ka një peshë të rëndë që qëndron mbi ne kur përballemi me ndryshime të vrullshme, dhe kjo peshë është dyshimi. Sot, shumë prej nesh që kanë dashur me pasion artin, shkrimin, muzikën apo gazetarinë, ndihen të përjashtuar, si të ishin larguar dhunshëm nga një botë që dikur i përkiste atyre. Me shfaqjen e inteligjencës artificiale, shumë artistë dhe krijues ndihen sikur të gjitha ato vite përpjekjesh po fshihen me një klik të shpejtë, sikur arti dhe dija po kthehen në produkte të shpejta pa shpirt, të krijuara në pak sekonda nga algoritme të ftohta.
Ky dyshim është toksik: A ia vlen më të krijoj? A kam unë ende vlerë përballë kësaj makinerie që nuk di për përpjekje, për netët pa gjumë, për shpirtin e derdhur në çdo varg, pikturë apo ide? A kam humbur unë në këtë garë që duket e pabarabartë? Këto pyetje na ngushtojnë shpirtin dhe na shtyjnë drejt heshtjes. Heshtja është tundimi më i rrezikshëm, sepse kur një artist heq dorë nga arti i tij, ai dorëzon një copëz të vetvetes dhe të botës që nuk mund të zëvendësohet nga asnjë teknologji.
AI mund të imitojë një pikturë, të gjenerojë një poezi ose të shkruajë një lajm, por ajo nuk ka përvojë, nuk ka kujtime, nuk ka dhimbje, dashuri apo humbje. Krijimi i vërtetë buron nga ajo që na bën njerëzorë – nga përvoja që na thyen dhe na rindërton, nga përpjekja dhe lufta që kalojmë për të gjetur një zë unik, për të thënë diçka që është thellësisht dhe vetëm e jona. Teknologjia mund të jetë e shkathët, por ajo nuk ka një zemër. Ajo nuk mund të përjetojë atë moment të veçantë kur një piktor shikon me sy të përlotur brushën e tij, kur një poet qëndron i vetëm në natën e heshtur dhe gjen fjalët që shërojnë plagën e tij.
Mos harroni: Ne nuk krijojmë vetëm për të tjerët. Ne krijojmë sepse nuk mundemi ndryshe. Arti është pjesë e qenies sonë, një mënyrë për të kuptuar botën dhe për të përballuar përvojat tona. Njerëzit që heqin dorë nga pasioni i tyre sepse nuk marrin vëmendjen e duhur apo sepse teknologjia po zë vendin e tyre, harrojnë diçka thelbësore: Vepra që krijohet nga shpirti mbetet e përjetshme. Një pikturë e ndershme, një poezi e shkruar nga zemra, një lajm që bart vërtetësinë e përjetuar nga një gazetar me përvojë – këto janë gjëra që kanë fuqi të qëndrojnë edhe përballë rrjedhës së kohës dhe të teknologjisë.
Ne nuk mund ta ndalojmë përparimin teknologjik, por mund të zgjedhim si t’i përgjigjemi atij. Teknologjia nuk duhet parë si një armik që na zhvesh nga vlerat tona, por si një mjet që na sfidon të shkojmë më thellë në veten tonë. Po, AI mund të krijojë një pikturë të bukur apo një poezi që tingëllon mirë, por ne kemi mundësinë të krijojmë diçka që asnjë algoritëm nuk mund ta bëjë: një vepër që përmban ndjenjat, jetën dhe përvojën tonë unike.
Në këtë kohë kur vëmendja është një mall i rrallë dhe teknologjia po e përvetëson atë, duhet të kujtojmë se vëmendja nuk është gjithçka. Asnjë shpirt krijues nuk duhet të dorëzohet sepse nuk merr atë që mendon se meriton. Krijimi është një akt i brendshëm, një proces që nuk matet me pëlqime apo me komentet që mund të marrë online. Vetë akti i krijimit është një fitore, një shprehje e asaj që jemi dhe një dhuratë për ata që do të vijnë pas nesh.
Mos harro se talenti yt është një rrugëtim i gjatë që ka formësuar atë që je sot. Gjithë netët pa gjumë, përpjekjet, dështimet dhe përparimet kanë krijuar një lidhje të thellë midis teje dhe asaj që prodhon. Nuk je vetëm një prodhues rezultatesh – ti je një krijues kuptimesh. Nëse të duket se arti yt nuk merr vëmendjen e merituar, mos harro se vlera e vërtetë nuk qëndron tek miratimi i jashtëm, por tek kënaqësia që gjen në vetë aktin e krijimit.
Pra, çfarë duhet të bëjmë?
Mos u dorëzoni. Mos lejoni që diçka që është jashtë jush të vendosë për vlerën tuaj. Kjo nuk është një garë ku duhet të fitoni me çdo kusht, por një rrugëtim i brendshëm. Krijimi është një formë lirie, një akt rebelimi kundër një bote që shpesh e mat gjithçka me shpejtësinë dhe efikasitetin. Ruajeni atë zjarr të brendshëm që ju shtyn të krijoni, qoftë edhe vetëm për veten tuaj. Në fund të fundit, kjo është ajo që na bën njerëz: dëshira për të shprehur atë që ndjejmë, për të ndarë atë që jemi, dhe për të lënë një gjurmë që shkon përtej çdo makinerie dhe kohe.
Të jesh krijues është një akt rebelimi. Në një botë që kërkon efikasitet dhe rezultate të shpejta, të qëndrosh besnik ndaj krijimtarisë është një akt rebelimi dhe guximi. Të mos heqësh dorë nga ajo që e ke ushqyer me vite për shkak të presionit të teknologjisë është një shenjë force. Bota ka ende nevojë për ndjeshmëri, për histori të treguara nga zemra, për ide që burojnë nga përjetime njerëzore, jo vetëm nga llogaritjet e ftohta të algoritmeve.
Mos harro pse fillove. Kujtoje arsyen pse fillove të krijoje. Nuk e bëre për famë apo vlerësime të menjëhershme. E bëre sepse aty gjete një mënyrë për t’u shprehur, për të ndarë diçka të thellë me botën. Në fund të fundit, arti yt është një dialog me vetveten dhe me njerëzit që mund të gjejnë veten në krijimet e tua. Mos lejo që frika dhe krahasimi me teknologjinë të të largojnë nga ky dialog.
Pyetja e vërtetë nuk është nëse teknologjia do të marrë gjithçka, por nëse ti do të lejojsh që ajo të marrë atë që është thelbësore për ty. Dorëzimi nuk është një opsion për dikë që ka investuar vite në talentin dhe pasionin e tij. Mos e shiko si fundin e krijimtarisë, por si fillimin e një kapitulli të ri. Ti je më shumë se një krahasim me një makinë – je një shpirt që ka diçka unike për të ofruar. Dhe bota ka nevojë për ty, sot më shumë se kurrë.
Të heqësh dorë nga ajo që të bën të ndihesh gjallë do të thotë të heqësh dorë nga vetja. Por të qëndrosh, edhe kur bota duket sikur të shpërfill, është akti më i pastër i dashurisë për atë që je.
Teknologjia mund të marrë shumë gjëra, por nuk mund të marrë shpirtin tuaj. Kjo është fuqia që keni – diçka që asnjë algoritëm nuk mund ta kopjojë. Mos lejoni që ai zë i brendshëm të heshtë. Ndërtoni, krijoni dhe besoni. Sepse në fund, ajo që ka më shumë rëndësi është ajo që jeni, jo ajo që krijohet shpejt nga dikush tjetër.
#lejohetshpërndarja
#ndalohetkopjimi
Miq të Librit!
Koha jonë në rrjetet sociale: një pasqyrë për t’u reflektuar
Sot rrjetet sociale janë bërë një pjesë e pandashme e përditshmërisë sonë. Ato nuk janë thjesht platforma komunikimi, por gjithashtu hapësira ku ndërtohen perceptime, formohen opinione dhe ndahen përvojat tona. Por, a kemi ndalur ndonjëherë për të pyetur veten: Çfarë po bëjmë me kohën tonë në këto rrjete? A po i përdorim ato për të ndihmuar veten dhe të tjerët, apo po i shpenzojmë në mënyrë të pavetëdijshme, duke i dhënë më shumë rëndësi konsumit të paqëllimshëm sesa ndërtimit me qëllim?
Nëse qëndrimi ynë në rrjetet sociale do të ishte një peshore, si do të anonte ajo? Nga njëra anë, kemi dobitë: lidhjet me njerëzit që i duam, qasja në informacion, mundësitë për edukim, dhe hapësirat për të ndarë mendime. Nga ana tjetër, qëndrojnë dëmet: varësia, humbja e kohës, shpërqendrimi, ndikimi negativ mbi shëndetin mendor dhe ekspozimi ndaj toksicitetit dhe dezinformatave.
Pyetja që duhet të bëjmë është: A po e përdorim këtë mjet të fuqishëm në mënyrë të ndërgjegjshme? Apo po lejojmë që të na përdorë ai neve?
Jo çdo hapësirë në rrjetet sociale është e dobishme për ne. Ndoshta jemi pjesë e faqeve apo grupeve që vetëm sa ushqejnë frikën, pasigurinë dhe konfliktin brenda nesh. Mund të lexojmë apo komentojmë pa u menduar, duke kontribuar në përhapjen e negativitetit ose dezinformimit.
Ndaj, është thelbësore të ndalemi dhe të pyesim veten: Çfarë po më ofron kjo faqe, ky grup apo kjo bisedë? A po më bën të rritem si individ? A po më ndihmon të jem më i mirë për familjen dhe shoqërinë time? Nëse përgjigjja është jo, atëherë ndoshta është koha për ta larguar vëmendjen nga ajo hapësirë dhe për t’u fokusuar në ato që kanë vlerë të vërtetë.
Rrjetet sociale janë një reflektim i vetes sonë, sepse ne jemi ata që i mbushim me përmbajtje. Secili prej nesh ka mundësinë të kontribuojë për të nxitur të mirën dhe për të frenuar të keqen. Kjo fillon nga ato që shkruajmë, lexojmë dhe komentojmë.
Në vend që të shpërndajmë thashetheme, mund të ndajmë njohuri. Në vend që të nxisim përçarje, mund të promovojmë dialog. Në vend që të shpërthejmë në fyerje, mund të ndërtojmë një argument të mirëfilltë, të mbështetur në dije dhe respekt. Sepse, siç thotë një urtësi e vjetër: “Fjala është si fara, mbillet dhe mbin; mendohu mirë se çfarë mbjell.”
Një nga sfidat më të mëdha në rrjetet sociale është shpesh përplasja mes injorancës dhe arrogancës. Të jesh i ditur nuk do të thotë të shfaqësh epërsi, por të ofrosh ndihmë. Të kesh një mendim nuk do të thotë ta imponosh atë me forcë, por ta prezantosh me argument dhe mirëkuptim. Po kështu, të pranosh kur gabon apo kur diçka nuk e di, kërkon forcë dhe modesti.
Në vend që të kundërshtojmë verbërisht, le të dëgjojmë me kujdes. Në vend që të pasojmë pa pyetje, le të analizojmë me mendje të hapur. Vetëm kështu mund të ndërtojmë një kulturë të shëndetshme dhe frymëzuese në hapësirat tona virtuale.
Koha jonë do jetë përgjegjësia jonë. Koha që kalojmë në rrjetet sociale është pasuria jonë më e madhe. Çdo sekondë e shpenzuar duhet të ketë një qëllim. Ajo mund të jetë për të mësuar diçka të re, për të ndarë një ide që frymëzon, për të ndihmuar dikë që ka nevojë, apo për të ndërtuar ura bashkëpunimi.
Në fund të ditës, secili prej nesh duhet të pyesë veten: Çfarë vlerash shtova sot në botën time dixhitale? A e përdora këtë mjet për të bërë një ndryshim pozitiv, qoftë edhe të vogël, në jetën time apo të të tjerëve?
Rrjetet sociale janë një pasqyrë e shoqërisë sonë. Ato mund të jenë burim drite ose burim errësire – gjithçka varet nga mënyra si i përdorim. Le të bëhemi përdorues të ndërgjegjshëm, të cilët kontribuojnë për të përmirësuar veten dhe botën përreth.
Sepse, siç thotë një shprehje e mençur: “Në çdo vend ku ndalesh, lë pas një gjurmë; sigurohu që ajo gjurmë të jetë për të mirë.”
......
“Shkëlqimi i kursimtarëve digjitalë”
Miq, shokë, farefis i dashur, dua sot t’ju përgëzoj për një talent të rrallë që vetëm ju duket se e zotëroni: kursimin e Like-ve dhe shpërfilljen e postimeve! Në një kohë kur çdo klikim është një akt trimërie dhe çdo koment një sakrificë epike, ju keni arritur të qëndroni si kalorës të pathyeshëm të indiferencës. Sa madhështor është ky art!
E di, është e lodhshme të lexosh një paragraf të plotë, të ndalosh për dy sekonda mbi një mendim, apo – o Zot, ç’sfidë – të lësh një koment të vogël. Por ju, heronj të heshtur, keni gjetur zgjidhjen perfekte: kaloni tej me një rrëshqitje të butë të gishtit, duke lënë pas përpjekjet e një miku, idetë e një të njohuri apo pasionin e dikujt që ju mendon ende si pjesë të jetës së tij.
Ju admiroj për qëndrimin tuaj të patundur! As për kuriozitet, as për mirësjellje, madje as për t’u treguar se ende ekzistoni nuk shpenzoni një Like të vetëm. Një njeri i zakonshëm mund të shkelë me naivitet mbi një postim, të ndiejë një grimë emocion dhe të shtypë atë buton fatkeq të zemrës apo të shkruajë një “Shumë bukur!” nga mërzia. Por jo ju! Ju ruani Like-t si një pasuri kombëtare, ndoshta për ndonjë ditë kur Facebook-u apo Instagram-i t’i konvertojë ato në flori.
Ju ftoj të vazhdoni këtë rrugë të mrekullueshme të heshtjes. Në fund të fundit, përse të përkrahësh ata që përpiqen të ndajnë diçka me botën? Pse të ndalosh për dy sekonda për të njohur përpjekjen e dikujt që e ka bërë për ju?
Prandaj, një falënderim të sinqertë për indiferencën tuaj të palëkundur. Ju jeni frymëzim për të gjithë ata që duan të harrojnë se rrjetet sociale janë, në fund të fundit, për të lidhur njerëzit. Në heshtjen tuaj, gjejmë një mësim të vyer: ndonjëherë, edhe një “mos bëj asgjë” është një mesazh i fuqishëm.
Me dashuri të shtirur dhe një Like të kursyer,
Një mik që ende shpreson se do të ndaleni ndonjëherë në një postim të tij.
.....
Miq të Librit!
Duke marrë si shkak faktin që më kanë bërë bllok me arsye apo pa arsye, njerëz nga të dyja gjinitë, njerëz që duken shumë të lexuar apo pak të lexuar, kundërshtarë apo jo në këndvështrimet për shumë tema, vendosa të shkruaj diçka për ta dhe për ju që nuk jeni larguar akoma nga kjo faqe.
Paradoksi i "pjekurisë" në kohën e rrjeteve sociale
Sot, në epokën e rrjeteve sociale, komunikimi ka evoluar duke u bërë më i shpejtë, më publik dhe, shpesh, më i brishtë. Një nga fenomenet më të zakonshme, por dhe më ironike, është tendenca e disa individëve për të bërë "bllok" sapo përballen me një mendim ndryshe ose një argumentim të kundërt. Ky veprim, i cili dikur konsiderohej si një reagim i nxituar dhe emocional, tani është bërë një përgjigje e zakonshme edhe nga ata që duken të pjekur, të lexuar dhe me një sjellje që krijon pritshmëri të larta.
Është e lehtë të presësh një reagim emocional nga dikush që njihet për ndjeshmërinë e tij të lartë apo për një tendencë për të reaguar në mënyrë impulsive. Kjo shpesh u atribuohet më shumë grave, për shkak të stereotipeve gjinore që i lidhin ato me ndjeshmëri më të madhe. Por ironia lind kur sheh që burra të rritur, që shfaqen si të lexuar dhe me etikë të lartë diskutimi, zgjedhin të reagojnë duke ndërprerë çdo lloj komunikimi përmes bllokimit.
Pse ndodh kjo? A nuk janë këta individë ata që japin komplimente të hollësishme, që angazhohen në çdo diskutim, që shfaqin një anë të rafinuar të personalitetit të tyre? Reagimi i tyre mund të duket i papritur, madje edhe ironik, por në fakt është një reflektim i ndërlikimit emocional të shoqërisë moderne.
Në shoqërinë e sotme, kufijtë tradicionalë gjinorë janë duke u tretur. Meshkujt, që historikisht janë mësuar të fshehin emocionet e tyre dhe të shfaqen "të fortë", po tregojnë gjithnjë e më shumë se ndjeshmëria dhe reagimi emocional nuk janë ekskluzivitet i grave. Megjithatë, përballja me kritika apo argumente të forta mbetet një sfidë për shumë njerëz. Shpesh, bllokimi në rrjetet sociale nuk është thjesht një mënyrë për të shmangur debatin, por edhe një reagim i pavetëdijshëm për të mbrojtur egon apo për të ruajtur imazhin që kanë ndërtuar për veten.
Çfarë flet kjo për ne?
Ky fenomen ngre pyetje të rëndësishme për marrëdhëniet tona me të tjerët dhe me vetëveten:
A kemi humbur aftësinë për të dëgjuar dhe për të respektuar një mendim ndryshe?
A është egoja jonë kaq e brishtë saqë nuk mund të përballojë as kritikën më të vogël?
Apo rrjetet sociale, me natyrën e tyre të shpejtë dhe të fragmentuar, kanë krijuar një hapësirë ku shmangia e përballjes është bërë më e lehtë sesa zgjidhja e konflikteve?
Në fund të fundit, çdo veprim tregon më shumë për personin që e ndërmerr sesa për atë që e provokon. Kur dikush zgjedh të "bllokojë", kjo shpesh tregon për kufijtë e tij emocionalë dhe aftësinë për të menaxhuar konfliktin. Kjo na ofron një mundësi për të reflektuar mbi sjelljet tona:
Si reagojmë kur sfidohemi?
A jemi të gatshëm të dëgjojmë dhe të mësojmë nga mendimet që nuk përputhen me tonat?
A zgjedhim të ndërtojmë ura komunikimi apo të ngremë mure?
Rrjetet sociale janë një pasqyrë e ndërlikimit të marrëdhënieve njerëzore. Ato na sfidojnë të përballemi jo vetëm me të tjerët, por edhe me vetveten. Në vend që të ndjejmë zhgënjim nga sjelljet e të tjerëve, le ta përdorim këtë si një mundësi për të reflektuar dhe për të zhvilluar një qasje më të pjekur ndaj komunikimit dhe konfliktit.
Përfundimisht, ironia nuk qëndron vetëm në veprimet e të tjerëve, por edhe në mënyrën se si ne zgjedhim të reagojmë ndaj tyre. Ndoshta, aty fshihet një mësim për të gjithë ne.
........
Ndoshta ky shkrim është pak i gjatë për disa prej jush por do doja shumë të ndaleshit 2 minuta dhe të reflektoni si gjyshër, prindër, vëllezër dhe motra.
Ishte një herë e një kohë kur fëmijët ndiheshin vërtet fëmijë… Natyra feminore e tyre nuk humbiste në vorbullën e pistë të degjenerimit, të imitimit të medias, rrjeteve sociale, të botës së rreme që po gllabëron pafajësinë. Fëmijët gëzoheshin pa e humbur sinqeritetin e tyre, takoheshin dhe luanin pa djallëzi. Luanim, kërcenim, lexonim… e ndjenim kohën jo si një ankth që vrapon, por si një përrallë që shpalosej në duart tona të vogla. Ishim të lirë, jo vetëm me trup, por edhe me shpirt. Kishim një botë të tërë brenda nesh, të mbushur me ëndrra të pastra e gëzime të thjeshta. Mbaj mend ato pasdite të arta, kur dielli perëndonte mbi kodrat dhe ne vazhdonim të vraponim nëpër fusha, duke ndjekur njëri-tjetrin mes të qeshurave të pakufishme. Era luante me flokët tanë, ndërsa zemrat rrihnin shkujdesur, pa e ditur ende se një ditë e ardhmja do të na e ndrydhte atë gëzim të pastër. E kujtoj zhurmën e hapave tanë mbi dheun e lagësht pas shiut, duart që kapeshin fort te njëra-tjetra gjatë lojërave në rrugicat e ngushta. Nuk kishte nevojë për ekranë që të na argëtonin, sepse imagjinata jonë krijonte botë të pafundme. Një shkop druri mund të bëhej një shpatë, një gur i vogël mund të shndërrohej në një thesar të fshehur, dhe një shtëpi e vjetër mund të ishte kështjella jonë e magjishme.
Pastaj, në mbrëmje, kur nata zbriste mbi qytetin tonë të vogël, mblidheshim rreth dritës së zbehtë të llambës dhe lexonim. Ishte një botë tjetër, një arratisje e ëmbël në faqet e librave. Nuk kishte tinguj të celularëve, nuk kishte drita të ftohta të ekranëve që na lodhnin sytë. Kishte vetëm fjalë, imagjinatë dhe ëndrra. Por vitet kaluan… Rrugicat ku dikur këndonim tani janë të heshtura. Dritaret që dikur hapeshin për të thirrur fëmijët në shtëpi tani mbeten të mbyllura. Tani, fëmijët nuk luajnë më në rrugë. Nuk shoh më vrapime të çmendura pas një topi, nuk dëgjoj më të qeshurat që kumbonin nën dritën e hënës. Në vend të kësaj, shoh fytyra të zymta që ndriçohen vetëm nga ekranet blu të telefonave. Shoh fëmijë që humbasin në botën e shtirur të rrjeteve sociale, që maturohen përpara kohe, që lodhen pa e nisur ende jetën. Shoh sy që nuk shkëlqejnë më nga kureshtja, por që zbehen nga lodhja e një realiteti të stisur. Dhe pyes veten… Kur e humbëm këtë botë? Kur u shua drita e fëmijërisë? A u rritëm ne, apo e humbëm fëmijërinë përgjithmonë?
Sot, fëmijët nuk janë më fëmijë. Nuk shoh më vogëlushë me faqe të skuqura nga lodrat në diell, nuk dëgjoj më thirrjet e tyre nëpër rrugica. Në vend të kësaj, shoh duar të vogla që mbajnë telefona të shtrenjtë, sy që lodhen nga ekranet, buzë që nxjerrin fjalë të rënda, fjalë që dikur as të rriturit nuk i shqiptonin me lehtësi. Ata nuk luajnë më, nuk ëndërrojnë më… por imitojnë. Imitojnë atë që shohin në ekranet e tyre – një botë të ftohtë, të ndyrë, të zbrazët. Fëmijët sot nuk kanë më pafajësi, sepse po u vidhet çdo ditë. Ata nuk mësojnë më nga librat apo nga përvojat e jetës, por nga videot që shfaqin botën si një garë ku vlera matet me famën, me trupin, me degjenerimin. Nuk është më e rëndësishme të dish, por të dukesh. Të mos kesh më një zemër të pastër, por një profil të ndjekur. Nuk kërkojnë më një mik të vërtetë, por një "ndjekës" të ri. Nuk ndajnë më ëndrra, por imazhe të trupave të ekspozuar. Bisedat e tyre nuk janë më për lojërat apo aventurat e ditës, por për trupin, për para, për gjëra që dikur as të rriturit nuk guxonin t’i përmendnin hapur. E çfarë është më e tmerrshme? Ata e bëjnë pa e kuptuar peshën e asaj që thonë, të asaj që tregojnë. Nuk e dinë ende që po e shkatërrojnë veten, që po u grabitet ajo çfarë nuk do të mund ta rikthejnë më – fëmijëria e tyre.
Shikoj vajza të vogla që grimohen si gratë, që pozojnë me sy të ngrirë e buzë të tendosura, duke imituar një model që nuk është i tyre. Shikoj djem që mburren me fjalë të ndyra, që sillen si gangsterë të rremë, duke besuar se burrëria matet me arrogancë e jo me shpirt fisnik. Ata nuk e kuptojnë që po bëhen kopje të një bote të kalbur, që po e ngulfatin veten në një realitet të gënjeshtërt. Dhe askush nuk e ndal këtë rrjedhë. Prindërit janë të zënë, të humbur edhe ata në botën virtuale. Askush nuk pyet më: "Çfarë po bëhet me fëmijët tanë?" A është tepër vonë për t’i shpëtuar? Apo kemi hyrë në një epokë ku fëmijëria do të mbetet vetëm një kujtim i largët, një përrallë që dikur ishte realitet? A nuk e shihni se fëmijëria po vdes? A nuk ndjeni dhimbjen e një bote që po humbet pafajësinë e saj? Nuk është teknologjia ajo që po na shkatërron, por indiferenca jonë, mungesa e vëmendjes sonë, dorëzimi ynë ndaj një bote që po i gëlltit fëmijët para se të kenë mundësinë të rriten natyrshëm.
Prindër, gjyshër, mësues, çdo njeri që ka në zemër dashurinë për brezat që po vijnë—zgjoni veten para se të jetë tepër vonë! Nuk mund të lejojmë që rrjetet sociale dhe modelet e shtrembëruara të jenë edukatorët e fëmijëve tanë. Nuk mund të lejojmë që ekrani të zëvendësojë përqafimin, që komentet dhe pëlqimet të zëvendësojnë dashurinë dhe komunikimin e vërtetë. Mësojini fëmijët tuaj të jenë fëmijë! Tregojuni se lumturia nuk matet me sa ndjekës ke, por me sa zemra ke prekur. Mësojini të ëndërrojnë, të luajnë, të lexojnë, të krijojnë. Tregojuni se bukuria nuk është në një imazh të kuruar për t’u pëlqyer nga të tjerët, por në shpirtin e pastër dhe në fjalët e mira. Mos lejoni që ekrani t’ua vjedhë fëmijët! Jini pranë tyre, flisni me ta, udhëzojini. Mos i lini vetëm në duart e një bote që nuk kujdeset për ta. Ndërtoni brenda tyre një karakter të fortë, një moral të shëndoshë, një shpirt të pasur. Fëmijët që mësohen të jenë të mençur dhe të ndershëm sot, do të jenë njerëzit e mirë të së nesërmes. Nuk është vonë, por duhet të veprojmë tani. Nëse e lëmë këtë brez të humbasë, do të humbim më shumë se kaq—do të humbim shpresën për të ardhmen.
Zgjoni fëmijërinë para se të shuhet përgjithmonë.
