Karaktere

Tradhtia e heshtur e miqve tanë

Nëse ka diçka që e përjetojmë në marrëdhëniet tona me të tjerët, ajo është ndjenja e tradhtisë së heshtur – ajo ndjenjë kur papritur zbulojmë se dikush, që dikur ishte një mik i ngushtë, një mbështetje e pandashme, ka nisur të sillet me ftohtësi, madje ndoshta ka filluar të flasë keq pas krahëve tanë. Ky ndryshim i qëndrimit, shpesh për arsye të pakuptueshme, për arsye të vogla, madje për arsye që nuk justifikojnë ndryshimin, mund të jetë tejet rrënuese për shpirtin. Pse ndodh kështu? Pse njerëzit, të cilët dikur të mbanin në zemër, sot nuk duan të të pyesin më as për një “si je”? Dhe a kanë qenë ndonjëherë të sinqertë në miqësinë e tyre?

Një mik që të hedh poshtë për një pakënaqësi të vogël, që nuk e ka kurajon të pranojë se njerëzit kanë mendime të ndryshme, që nuk është i gatshëm të kalojë përtej një gabimi apo një keqkuptimi të vogël, është një mik që kurrë nuk ka qenë i përkushtuar. Në fund të fundit, nëse një miqësi nuk arrin të qëndrojë e palëkundur përballë dallimeve, ajo s’ka qenë asnjëherë e vërtetë. Shpesh e kemi të vështirë të pranojmë këtë, sepse si njerëz kemi tendencë tu japim ndjenjave të shkuara një vlerë absolute, pa marrë parasysh zhvillimin e vazhdueshëm të individëve dhe marrëdhënieve.

Por çfarë ndodh kur këta miq jo vetëm që të largohen, por edhe përhapin opinione negative, krijojnë një lloj ‘fronti’ kundër teje për të ulur integritetin dhe respektin që të tjerët kanë për ty? Çfarë ndodh kur njerëzit të cilët duhet të ishin aty për ty në momentet më të vështira, kthehen në burimin e dhimbjes tënde më të madhe? Shpesh, këto janë momentet kur kuptojmë se disa miq janë thjesht pasqyrime të papërfunduara të pasigurisë së tyre. Për të mos parë brishtësinë e tyre, ata sulmojnë brishtësinë e të tjerëve. Një gjest i vogël apo një mendim ndryshe është më shumë një pretekst për ta, një alibi që shërben për t’ia hedhur dikujt tjetër përgjegjësinë për ndjenjat e tyre të papërpunuara.

Filozofikisht, këto përvoja janë të ngjashme me një përballje të thellë me natyrën e brishtë të vetë qenies njerëzore. Çdo njeri jeton brenda kontekstit të përvojave të veta, dhe kjo do të thotë se gjithmonë jemi në një përpjekje për të kuptuar dhe për të ndërtuar një identitet të qëndrueshëm. Por jo të gjithë kanë kapacitetin të pranojnë ndryshimin tek të tjerët dhe tek vetja. Për disa, është më e lehtë të fajësojnë të tjerët për zbrazëtinë që ndiejnë, për dështimet e tyre dhe për mungesën e qëndrueshmërisë emocionale. Në vend që të përballen me reflektimin e vetvetes, ata gjejnë lehtësi në të folurit prapa krahëve, në thashethemet, në krijimin e barrierave, duke shpresuar se do të gjejnë aty një shpëtim për problemet që as nuk i kuptojnë plotësisht.

Në aspektin psikologjik, kjo sjellje është shpesh e lidhur me nevojën për kontroll. Njerëzit që janë të prirur të përhapin thashetheme dhe opinione negative për të tjerët, shpesh e bëjnë këtë për të ruajtur një lloj dominimi emocional. Nëse ata mund të ndikojnë perceptimin e të tjerëve për ty, ata ndihen sikur kanë një fuqi mbi ty dhe mbi realitetin e marrëdhënieve të tyre. Kjo sjellje shpalos një frikë të thellë ndaj humbjes së kontrollit dhe, për pasojë, edhe ndaj përballjes me të vërtetën e tyre të brendshme.

Nga ana tjetër, është edhe një reflektim për kufijtë që ne duhet të vendosim për veten dhe për të tjerët. Ndërsa përpiqemi të ndërtojmë një marrëdhënie të vërtetë dhe të hapur me dikë, duhet të jemi të vetëdijshëm për kufijtë tanë emocionalë dhe për atë që ne tolerojmë. Një shok që ka për qëllim të të ulë dhe të të prishë imazhin përballë të tjerëve nuk meriton të ketë një vend në jetën tënde. Kjo nuk do të thotë se duhet të bëhemi të ftohtë apo të hakmarrës, por duhet të jemi të gatshëm të përqafojmë distancën kur kjo është e nevojshme për mbrojtjen e integritetit dhe mirëqenies tonë.

Në fund, kur përballemi me këtë lloj tradhtie të heshtur, është më e shëndetshme të pranojmë faktin se njerëzit nuk janë gjithmonë ashtu siç na paraqiten në fillim. Nganjëherë, një miqësi që duket e fortë dhe e palëkundur mund të jetë thjesht një flluskë sapuni, që shpërthen me lehtësinë më të vogël. A është ky fundi i botës? Sigurisht që jo. Në fakt, është një çlirim. Sepse kur largohen ata që kurrë nuk kanë pasur për qëllim të të mbështesin, krijohet një hapësirë për të mirëpritur ata që vërtet e meritojnë vendin në jetën tënde.

Prandaj, ky është një moment për të reflektuar, për të rimenduar dhe për të ripërcaktuar vlerat që dëshirojmë të ndjekim në marrëdhëniet tona. Njerëzit që na pranojnë për atë që jemi, me të gjitha të metat dhe të mirat tona, janë ata që duhet të mbajmë pranë. Dhe për ata të tjerët, ata që kanë zgjedhur të na harrojnë, të na kritikojnë dhe të na sulmojnë në heshtje, të mos harrojmë: ata po humbasin diçka më të rëndësishme sesa ne. Ata humbasin mundësinë për të qenë pjesë e një udhëtimi njerëzor që përfshin rritje, falje dhe mirëkuptim. Dhe ndoshta, pikërisht kjo është fitore më e madhe që mund të marrim nga kjo përvojë – vetëdijen se miqësia e vërtetë nuk është as e shpejtë, as e lehtë, por kërkon një angazhim të thellë, që jo të gjithë janë të gatshëm të ofrojnë.

.....

Në një shoqëri të mbushur me zëra që shfaqen me forcë dhe me siguri të paepur, njeriu shpesh përballet me ato figura që marrin përsipër barrën e madhe të udhëheqësit, të këshilltarit, të kritikuesit, edhe pse, realisht, nuk kanë bazën apo kompetencat që e justifikojnë një rol të tillë. Ata që shtiren si ekspertë, që shpërndajnë mendime dhe këshilla mbi moralin, fenë, shkencën dhe gjithçka tjetër që vjen përmes rrjeteve sociale apo platformave të ndryshme, shpesh janë të bindur se e njohin të vërtetën. Por në këtë udhëtim të tyre drejt një autoriteti të rremë, lënë pas vetëm iluzione dhe pengesa për të tjerët, ndërsa vazhdojnë të ndërtojnë një fasadë që, më shumë sesa të ndriçojë, ka për qëllim të fshehë boshllëkun e tyre të brendshëm.

Historia na ka treguar me shekuj se njerëzit që ngjiten në maja autoriteti pa përgatitjen e duhur, pa pasionin dhe përkushtimin e thellë për të vërtetën, janë ata që në fund të fundit, kur kalojnë periudhat e lavdisë së rreme, mbeten të zhveshur nga gjithçka. Nëpër epokat e ndryshme, kemi parë figura që kanë ngritur tempuj dhe kanë krijuar dogma të cilat, në dukje, premtonin udhëzimin drejt një rrugëtimi më të mirë. Por, në realitet, ato u shndërruan në kufij të paprekshëm, duke e mbyllur shpirtin e lirë në kafaze për të cilat nuk kishte nevojë.

Pse kaq shumë njerëz sot vendosin të flasin me kaq forcë mbi tema që i kuptojnë vetëm sipërfaqësisht? Një analizë e thellë psikologjike na shpie drejt nevojës njerëzore për afirmim dhe për t’u ndier të vlefshëm. Në një botë ku suksesi shpesh matet me numrin e ndjekësve dhe me pëlqimet në postimet në rrjete sociale, shumë individë mendojnë se kanë gjetur një mënyrë të shpejtë për të arritur prestigj e autoritet. Por në fakt, ata nuk janë të vetëdijshëm për atë që ndodh kur maska bie: përballen me një ndjenjë të thellë boshllëku, me një mungesë të autenticitetit që s’mund të zëvendësohet me asnjë numër ndjekësish apo “like”-esh.

Këta individë shpeshherë shfaqen edhe në aspektin moral dhe fetar, ku shtiren si udhëheqës shpirtërorë apo si gardianë të moralit shoqëror. Ata përdorin predikimet fetare apo udhëzimet morale për të manipuluar opinionin publik, për të siguruar një pozitë të privilegjuar. Nuk është thjesht e rrezikshme, por edhe e padrejtë që këta njerëz të ndihmohen në këtë rrugë të rreme nga ata që i ndjekin pa i pyetur kurrë për bazën e dijes së tyre. Në këto raste, shoqëria vetë bëhet bashkëpunëtore e një injorance kolektive, duke ndjekur verbërisht zëra që s’kanë themel, por që flasin vetëm për përfitime personale.

Çfarë pasojash mund të ketë një sjellje e tillë? Kur dikush që nuk ka përgatitjen e duhur bën deklarata të forta në një fushë, qoftë kjo fetare, morale, shkencore apo sociale, ai rrezikon të krijojë një perceptim të gabuar dhe një realitet të deformuar për ata që e dëgjojnë. Disa prej këtyre njerëzve krijojnë armiqësi dhe tensione, duke bojkotuar apo stigmatizuar individë që mbase kanë të vërtetën me vete, por që nuk kanë dëshirën për të bërë zhurmë. Këta individë i pengojnë shoqërisë mundësinë për të dëgjuar ata që ndoshta kanë një vizion më të kthjellët dhe më të përgatitur.

Një kritikë e thellë për këta “udhëheqës” të rremë është e domosdoshme. Duhet të ndërtojmë një shoqëri që nxit edukimin e vetëdijshëm, ku njerëzit kanë ndjeshmërinë për të njohur kompetencat e tyre dhe për të pranuar kufijtë e tyre. Vetëdija për mungesën e njohurive është një vlerë e pazëvendësueshme dhe përmban në vete fisnikërinë e kërkimit të vërtetës. Në vend që të ndërtojmë një imazh të rremë për të siguruar mbështetjen e të tjerëve, është e rëndësishme të ndjekim një rrugë të vërtetë, një rrugë ku çdo fjalë dhe veprim janë të mbështetura në përkushtimin ndaj dijes dhe në respektin ndaj të tjerëve.

Për t’i vënë kapak kësaj, le të reflektojmë mbi atë që Sokrati dikur e quajti “dituri e kufijve të dijes”. Mësimet e lashta filozofike na kujtojnë se dituria fillon atëherë kur ne jemi të gatshëm të pranojmë se nuk dimë gjithçka dhe që gjithmonë ka diçka për të mësuar. Ky mendim duhet të bëhet një parim udhërrëfyes për çdo individ që ndjen nevojën për të folur, për të këshilluar dhe për të udhëhequr të tjerët. Në këtë mënyrë, ne mund të ndërtojmë një shoqëri më të ndershme, më të thellë dhe më të vetëdijshme për sfidat e saj.

Aty ku Sokrati e la të qartë se “dituria fillon atëherë kur pranojmë se nuk dimë gjithçka,” ne mund të gjejmë një themel për të ndërtuar një shoqëri që i reziston tundimit për të idolizuar dijetarë të rremë dhe udhëheqës me fjalë boshe. Në këtë kohë, ku secili mendon se ka një të drejtë për të ndarë opinionin e tij si të ishte një e vërtetë universale, është më e rëndësishme se kurrë që të bëjmë një hap prapa dhe të shqyrtojmë rëndësinë e përulësisë intelektuale dhe të përgjegjësisë morale.

Është një përgjegjësi e thellë të kuptosh se çdo fjalë që del nga goja apo nga pena, çdo mendim i shpërndarë, mund të lërë një gjurmë të pashlyeshme në mendjet e atyre që dëgjojnë. Fjalët kanë fuqinë të ndërtojnë ura, por edhe të ngritin mure, të japin dritë, por edhe të errësojnë. Në një botë ku opinioni shpesh maskohet si fakt, dhe ku çdo “like” dhe çdo “share” i shton rëndësinë atyre që flasin, kemi krijuar një rrjet ku informacioni i pavërtetuar mund të shndërrohet në një realitet të rremë. Ata që përhapin këto ide pa reflektim e përgjegjësi bëhen, në një farë mënyre, shkelës të të drejtës për njohuri dhe të së vërtetës së pastër.

Por, si mund ta ndryshojmë këtë trajektore? Duhet të kthehemi te vlerat e vërteta të dijes dhe të mësimit: kurioziteti i përjetshëm, përulësia për të pranuar që nuk dimë gjithçka dhe, mbi të gjitha, ndershmëria për të kërkuar më shumë në vend që të shpërndajmë pak. Nëse secili prej nesh do të kishte kurajën për të heshtur kur nuk është i sigurt, për të reflektuar përpara se të shpërndajë, dhe për të kërkuar më shumë fakte dhe më pak opinione, atëherë shoqëria do të kishte një bazë shumë më të fortë për të ndërtuar një të ardhme më të kthjellët.

Përulësia intelektuale është një virtyt që jo vetëm na largon nga rreziku i egoizmit të tepërt, por edhe na ndihmon të ndërtojmë marrëdhënie më të qëndrueshme dhe më të ndershme me të tjerët. Një individ që e pranon se nuk është gjithmonë i drejtë dhe që nuk i ka gjithmonë përgjigjet, jo vetëm që fiton respektin e atyre që e rrethojnë, por gjithashtu bëhet një shembull i vërtetë për ata që e ndjekin. Ky individ nuk kërkon të manipulojë, as të dominojë mendjet e të tjerëve. Përkundrazi, ai zgjedh të frymëzojë, duke u treguar të tjerëve se udhëtimi drejt dijes është një rrugë e gjatë dhe plot përulësi.

Gjithashtu, është e rëndësishme të kuptojmë se njerëzit që përpiqen të udhëheqin të tjerët pa qenë të përgatitur, shpesh lëndojnë veten njëlloj si dhe ata që i ndjekin. Të bindur se janë në drejtimin e duhur, ata bëhen viktima të një realiteti të krijuar nga vetë iluzionet e tyre. Kur përballen me sfida apo dështime të pashmangshme, shpesh përjetojnë zhgënjime të thella dhe ndjenja të humbura, sepse, thellë brenda vetes, kuptojnë se mungesa e dijes së vërtetë ka qenë gjithmonë aty, si një zbrazëti që nuk mund të mbushet me fjalë boshe.

Për më tepër, është e rëndësishme të njohim edhe rolin që ne të gjithë kemi si dëgjues, ndjekës dhe konsumatorë të fjalëve. Shoqëria jonë është një reflektim i asaj që ne pranojmë dhe nderojmë. Nëse ne vazhdojmë të jemi të padurueshëm, duke shpërndarë pa analizuar, duke duartrokitur ata që flasin vetëm për efektin e momentit, ne jemi bashkëpunëtorë në krijimin e një kulture ku autoriteti i vërtetë i dijes humbet përballë autoritetit të zhurmës.

E vërteta e pastër kërkon kohë, kërkon vëmendje dhe një përkushtim të paepur për të kaluar përtej iluzioneve të lehta. Vetëm në këtë mënyrë mund të ndërtojmë një shoqëri ku fjala dhe dija janë të mbrojtura dhe të nderuara, ku secili ka kurajën të pranojë kufijtë e tij dhe, më e rëndësishmja, ku secili ka përulësinë të mësojë. Le të mos jemi më dëshmitarë të një kohe ku fjalët janë më të shpeshta se mendimet, dhe ku zërat janë më të fortë se të vërtetat që bartin.

....

Hipokrizia është një temë e lashtë dhe universale, një fenomen që prek të gjitha kulturat dhe kohërat, duke nxjerrë në pah një aspekt të errët të natyrës njerëzore. Hipokritët kanë ekzistuar që në fillesat e qytetërimeve, që në kohët kur njerëzit filluan të krijojnë norma morale, shoqërore dhe fetare për të organizuar jetën e tyre. Kur këto norma filluan të bëhen pjesë e detyrueshme e shoqërisë, u shfaqën edhe ata që i pretendonin për veten, por nuk i respektonin realisht, duke krijuar një hendek midis asaj që ata pretendonin se ishin dhe asaj që në të vërtetë bënin. Ky dualitet, kjo ndarje e qëllimshme midis paraqitjes së jashtme dhe të vërtetës së brendshme, është thelbi i hipokrizisë.

Hipokrizia ka të bëjë me një akt të përhershëm të falsitetit. Ajo është një fasadë e ndërtuar me kujdes për të fshehur të metat e brendshme dhe për të krijuar një imazh të paqëndrueshëm e të pavërtetë. Hipokritët e kanë bërë zakon të paraqiten në mënyrë të tillë që të fitojnë respektin dhe admirimin e të tjerëve, por në fakt, nuk u përmbahen atyre standardeve që paraqesin. Në jetën e përditshme, ne i hasim ata që shtiren si njerëz të drejtë, bujarë, të devotshëm dhe të ndershëm, por që në thelb mbajnë brenda vetes qëndrime egoiste, mendjemëdha dhe shpeshherë të pamoralshme.

Pse njeriu priret të bëhet hipokrit? Nga frika e refuzimit, dëshira për t'u pranuar, për të mbuluar mangësitë apo dobësitë e tij. Hipokritët shpeshherë janë mjeshtër të manipulimit të opinionit publik, duke e ditur mirë se si të përfitojnë nga besimi dhe sinqeriteti i të tjerëve. Ata e dinë se maska që mbajnë është shumë e dobishme për të arritur qëllimet e tyre, shpesh në dëm të sinqeritetit dhe të vërtetës. Ata e shohin hipokrizinë jo si një të metë, por si një mënyrë mbijetese, një strategji për të avancuar në botën e tyre, një botë ku suksesi i tyre përmbushet vetëm nëse të tjerët nuk e shohin të vërtetën që fshehin brenda.

Hipokrizia ndikon edhe tek vetë hipokriti, duke shkaktuar një ndarje të brendshme dhe duke krijuar një tension të vazhdueshëm midis asaj që pretendon dhe asaj që në të vërtetë ndjen ose mendon. Ky konflikt i brendshëm shpesh çon në një gjendje të vazhdueshme ankthi dhe pasigurie, pasi ai e di se çdo moment mund të zbulohet i vërteti dhe, si rrjedhojë, të përballet me turpërimin e zbulesës. Nga ana tjetër, kjo sjell edhe një formë çlirimi të përkohshëm për individin hipokrit, sepse ai e ndjen veten të mbrojtur pas fasadës së tij, të siguruar nga rreziku që mund të vijë prej gjykimit të tjetrit.

Në shumë raste, individët hipokritë vuajnë nga një ndjesi boshllëku të brendshëm, pasi ata nuk jetojnë sipas asaj që predikojnë, dhe kjo i bën të humbasin kontaktin me veten e tyre të vërtetë. Në fund të fundit, hipokritët janë shpesh të paaftë të shijojnë lidhje të sinqerta me të tjerët, pasi gjithmonë janë të zënë duke e mbrojtur fasadën e tyre. Ata kthehen në skllevër të një identiteti të rremë dhe, me kalimin e kohës, ky identitet bëhet burimi i një vetmie të thellë, e cila e thith energjinë e tyre të brendshme dhe i lë të zbrazët.

Në një aspekt më të gjerë, shoqëria është shpesh ajo që i nxit njerëzit të bëhen hipokritë. Ne jetojmë në një botë ku rëndësia e pamjes dhe e paraqitjes është e theksuar, ku normat sociale shpesh imponojnë standarde që individët e ndiejnë të pamundur për t'u përmbushur. Për të shmangur përjashtimin dhe për të ruajtur një status të caktuar në shoqëri, shumë individë zgjedhin maskën e hipokrizisë, duke menduar se kjo është mënyra e vetme për të mbijetuar. Shoqëria moderne, me ritmet e saj të shpejta dhe kërkesat e saj të larta, ushtron presion mbi individin, duke e shtyrë atë të paraqesë një imazh që ndonjëherë është shumë larg të vërtetës.

Disa profesione, për shembull, kërkojnë që njerëzit të jenë të sjellshëm, të buzëqeshur dhe të dashur ndaj klientëve apo kolegëve, edhe kur brenda vetes nuk ndiejnë aspak respekt për ta. Kjo krijon një kulturë të hipokrizisë në shumë nivele të shoqërisë dhe kjo gjë nxit një klimë ku duket se secili individ jeton për të mbajtur një maskë.

Shumë mendimtarë dhe filozofë të mëdhenj e kanë denoncuar hipokrizinë si një nga të këqijat më të mëdha morale. Ata e kanë parë atë si një shkatërrues të vlerave, një helm që ngadalë e minon besimin e ndërsjellë dhe sinqeritetin në marrëdhëniet njerëzore. Kur njerëzit bien pre e hipokrizisë dhe fillojnë të mashtrojnë të tjerët, ata minojnë strukturën e besimit që mban të bashkuar shoqërinë. Besimi është baza e marrëdhënieve njerëzore, dhe pa të, ne nuk mund të ndërtojmë lidhje të qëndrueshme dhe të sinqerta.

Nga ana tjetër, ka një qasje më të thellë dhe ndoshta më të kuptueshme ndaj hipokritëve. Disa psikologë sugjerojnë se hipokrizia është një formë mbrojtjeje, një mekanizëm për t’u mbrojtur nga dëmtimi, nga lëndimet emocionale dhe nga frika e refuzimit. Në disa raste, në vend që ta shohim hipokritin si një person të pamoralshëm, mund të përpiqemi ta kuptojmë atë si një individ që ka frikë të jetë i dobët, që ndihet i pafuqishëm përballë gjykimeve dhe presioneve të shoqërisë.

Nëse duam të ndalojmë përhapjen e hipokrizisë, duhet të fillojmë të punojmë mbi ndershmërinë dhe pranimin e vetes. Njerëzit duhet të ndihen të sigurt për të qenë vetvetja, për të pranuar të metat dhe dobësitë e tyre. Ne duhet të krijojmë një shoqëri ku vlerësohet sinqeriteti dhe autenticiteti, një shoqëri që nuk i përjashton ata që nuk i përshtaten standardeve të përcaktuara.

Duhet të jemi të kujdesshëm dhe të mos i gjykojmë shumë ashpër ata që janë hipokritë, sepse edhe ata janë produkt i një bote që shpesh nxit konkurrencën dhe shtirjen. Hipokrizia mund të luftohet vetëm nëse përpiqemi të kuptojmë arsyet e thella që e nxisin atë dhe nëse promovojmë një mjedis ku individët ndihen të lirë të shprehin veten pa frikë.

Në fund të fundit, shërimi nga hipokrizia kërkon një reflektim të thellë mbi natyrën njerëzore dhe mbi mënyrën sesi e ndërtojmë shoqërinë tonë. Çdo person ka potencialin të jetë i sinqertë dhe i ndershëm, por kjo kërkon një përpjekje të madhe dhe përkushtim për t'u ballafaquar me veten dhe për të braktisur maskën e imponuar nga frika dhe egoja. Të jetosh një jetë të lirë nga hipokrizia do të thotë të kesh guximin të jesh autentik, edhe kur kjo kërkon të pranosh dobësitë e tua dhe të pranosh që nuk mund të përmbushësh gjithmonë pritshmëritë e të tjerëve.

Çlirimi nga hipokrizia fillon me zhvillimin e një ndjenje të fortë ndershmërie personale. Në thelb, ndershmëria është akti i të qenit i vërtetë ndaj vetes dhe të tjerëve, pavarësisht pasojave. Ajo përfshin guximin për të qenë transparent për qëllimet, ndjenjat dhe mendimet tona. Njerëzit shpesh kanë frikë të jenë të ndershëm sepse mendojnë se kjo i bën të cenueshëm ndaj gjykimit ose refuzimit. Mirëpo, e vërteta është se ndershmëria krijon lidhje të thella dhe të qëndrueshme, duke ngritur marrëdhënie mbi një themel të fortë besimi dhe respekti të ndërsjellë.

Kur një individ e bën ndershmërinë parim të jetës, ai i mbron marrëdhëniet e tij nga manipulimi dhe falsiteti. Ndershmëria i mundëson të tjerëve ta njohin për atë që është vërtet dhe të krijojnë marrëdhënie autentike dhe të qëndrueshme me të. Një shoqëri e ndershme, e ndërtuar mbi parime të sinqerta dhe vlera të ndershme, është më pak e prirur të prodhojë individë hipokritë, sepse gjithsecili do të ndiejë se mund të jetë i pranuar dhe i respektuar ashtu siç është, pa nevojën për tu shtirur ose për të luajtur një rol të rremë.

Për të kapërcyer hipokrizinë, duhet të rritet një kulturë vetëdijeje dhe përgjegjësie. Vetëdija është një proces që na lejon të kuptojmë ndjenjat tona të vërteta, të pranojmë ndjenjat që shpesh fshehim, dhe të njohim qëllimet e vërteta pas veprimeve tona. Kur një individ është i vetëdijshëm për motivet dhe për qëllimet e tij, ai është më pak i prirur të shndërrohet në një hipokrit, sepse e di se çfarë vlerëson dhe se çfarë dëshiron realisht. Në këtë mënyrë, vetëdija na jep mundësinë të jemi të sinqertë dhe të vërtetë, pa ndier nevojën për të ndërtuar fasada.

Nga ana tjetër, përgjegjësia është një tjetër komponent i rëndësishëm. Të jesh përgjegjës do të thotë të marrësh përgjegjësi për sjelljet e tua, të mbash fjalën dhe të përmbushësh detyrimet që merr përsipër. Një individ përgjegjës nuk ka nevojë për të luajtur role të rreme, sepse veprimet e tij janë të përputhura me atë që ai paraqet për të tjerët. Përgjegjësia është vlera që e ndihmon individin të jetë i integruar dhe i qëndrueshëm në sjelljet e tij, duke e bërë atë një person të besueshëm dhe të respektuar.

Hipokrizia nuk mbetet vetëm në nivelin individual apo social, por ka ndikime të thella në jetën publike dhe politike. Në politikë, hipokrizia shpesh manifestohet përmes premtimeve boshe, përmes deklaratave që synojnë të fitojnë votuesit, pa qëllim për t'i realizuar. Ky fenomen ka krijuar një krizë besimi midis qytetarëve dhe përfaqësuesve të tyre. Politikanët shpesh pretendojnë se janë të përkushtuar ndaj interesave të popullit, por veprimet e tyre shpesh zbulojnë një përkushtim më të madh ndaj interesave të veta ose të grupeve të fuqishme.

Kjo lloj hipokrizie në politikë e dobëson demokracinë dhe e bën popullin të ndiejë se ai nuk përfaqësohet me ndershmëri dhe drejtësi. Si rrjedhojë, krijohet një distancë e madhe midis politikanëve dhe qytetarëve, një ndarje që shpesh çon në zhgënjim dhe mosbesim të përgjithshëm ndaj institucioneve. Për të luftuar këtë fenomen, duhet një lëvizje drejt transparencës dhe llogaridhënies, ku politikanët mbahen përgjegjës për fjalët dhe veprimet e tyre. Kur ata janë të vetëdijshëm se do të gjykohen për premtimet dhe sjelljet e tyre, mundësia për t'u bërë hipokritë zvogëlohet.

Rruga për të luftuar hipokrizinë në nivel shoqëror dhe personal kërkon përpjekje të vazhdueshme për të kultivuar sinqeritetin dhe respektin e ndërsjellë. Një shoqëri që vlerëson këto cilësi është më e aftë të krijojë një ambient ku individët ndihen të lirë të jenë vetvetja. Kjo kërkon, gjithashtu, që njerëzit të mësojnë të pranojnë njëri-tjetrin ashtu siç janë, me të gjitha mangësitë dhe të metat e tyre.

Një botë e lirë nga hipokrizia nuk është një botë e përsosur, por është një botë më e ndershme dhe më njerëzore. Nëse secili prej nesh angazhohet për të qenë më i ndershëm, më i përgjegjshëm dhe më i vetëdijshëm, shoqëria në tërësi do të përfitojë. Çdo individ që zgjedh të jetojë pa maska i jep një shembull të fuqishëm të tjerëve, duke krijuar një valë të re të sinqeritetit dhe besimit.

....

Në thellësitë e shpirtit të njeriut, aty ku drita dhe errësira përqafohen e ndahen si dallgët e detit të trazuar, gjendet një zë, një zë i fshehtë që thur me fije të padukshme rrëfimin e çdo zemre. Është një monolog i pashkruar që rrjedh si lumë i qetë në ditë të qarta, dhe si stuhi e rrëmbyeshme në orët e vetmisë. E kush mund ta dëgjojë këtë zë, përveç vetë shpirtit, që shpreson, dridhet, këputet dhe rilind në çdo frymëmarrje?

Unë jam një shpirt i lodhur nga ëndrrat e vrara, nga shpresat e thyera, dhe njëkohësisht i ngrohur nga kujtimet e sprovave të shumta, një sprove që më ngacmon si një aromë e largët. Më ka përndjekur ideja e një lumturie të përjetshme, një lumturie që kurrë nuk vjen, por që gjithnjë duket sikur është aty, fare pranë, sikur me pak përpjekje, me një hap të vogël më shumë, do të jetë e imja. E kjo shpresë e ëmbël, që më mbështjell si një shall i kadifenjtë, shpesh bëhet ankth i paqetë që më mban zgjuar netëve të gjata.

Në këtë monolog të heshtur, çdo mendim është si një fije e butë që mpleks e zbërthen historinë time. Kujtimet më rikthehen herë pas here; tingujt e zërit të fëmijërisë, shikimi i ngrohtë i nënës, dora e babait që më udhëheq, sytë e dashur që një herë e një kohë ndriçonin si yjet. Ata sy që tani janë të zhdukur, duke lënë vetëm një boshllëk të ftohtë që nuk mbushet më. Por nga ana tjetër, është edhe vetëdija se çdo gjë ka kaluar, se çdo gjë që është, një ditë do të jetë vetëm një kujtim, i shtrembëruar nga koha e stërgjatur që na grabit çdo detaj.

E kam provuar ankthin e mosdijes, atë drithërimën që të përfshin kur nuk e di se çfarë të pret nesër. Çdo hap që hedh në këtë rrugë të errët më duket si një hap drejt një greminë të thellë, dhe frika më rrënqeth. E megjithatë, vazhdoj, si të isha një njeri i verbuar nga shpresa, nga ideja se pas çdo errësire vjen drita. Sa herë kam menduar të ndalem, të dorëzohem, të pranoj se ndoshta kjo jetë nuk ka për të më dhënë më shumë nga ç'më ka dhënë deri tani! Por më pas, një zë i brendshëm, një zë që nuk di nga vjen, më shtyn të vazhdoj, të përpiqem edhe një herë, edhe pse e di se rruga mund të jetë e pambaruar, se lumturia mund të jetë vetëm një ëndërr e largët.

Oh, sa shumë herë kam dashur të largohem nga çdo gjë! Të lë gjithçka pas dhe të nis një jetë të re, një jetë pa kujtime, pa vuajtje, një jetë të pastër, sikur të isha një fletë e bardhë që askush dhe asgjë nuk e ka prekur. Por a është e mundur kjo? Si mund të heqim dorë nga ajo që na ka formësuar, nga ajo që na ka dhënë fytyrën, zërin, drithërimën e shpirtit? E kuptoj që çdo kujtim është një gdhendje e rëndë në gurin e shpirtit tim, dhe edhe nëse largohem, ato gdhendje do të jenë gjithmonë aty, në çdo hap që hedh, në çdo frymëmarrje.

Dhe dashuria... dashuria që kam përjetuar, ajo ndjenjë që më ka ndezur shpirtin dhe më ka plagosur zemrën! E kam dashur dhe e dua dikë aq thellë, aq marrëzisht, sa edhe tani, kur gjithçka duket e largët, një pjesë e shpirtit tim rri ende në kujtimin e saj me shpresën se një ditë do jemi përsëri bashkë. Si mund ta përshkruaj atë zjarr të brendshëm që ngjallet me një buzëqeshje, një prekje të thjeshtë, një shikim të ngrohtë? Çdo kujtim që lidhet me të më djeg si një flakë e lehtë që nuk shuhen kurrë, që nuk më lë të jem as i qetë, as i lumtur plotësisht. Edhe në çastet më të bukura të jetës, prania e asaj dashurie më përndjek, më kujton se asgjë nuk është e përhershme, se çdo lumturi është një hije kalimtare që ikën sa hap e mbyll sytë.

Në fund, mbetet vetëm ajo pyetja e madhe që na ndjek të gjithëve: Përse? Përse jetojmë? Përse dashurojmë, vuajmë, qajmë dhe qeshim? A ka një kuptim të thellë pas të gjitha këtyre përjetimeve, apo është gjithçka një lojë e pakuptimtë që përfundon në harresë? E kur kujtoj gjithë këto vite, ngjarjet e ndodhura, njerëzit që kam njohur dhe humbur, ndiej një lloj qetësie të ftohtë por edhe të ngrohtë nga kujtimet që kam nga dashuria e dikujt që më dashuron në një mënyrë të veçantë. Sepse e di se në fund të fundit, të gjithë do të kthehemi në një heshtje të plotë, në një qetësi që nuk do të na shqetësojë më kurrë. Por deri atëherë, unë do të vazhdoj të përjetoj çdo ndjenjë, çdo dhimbje dhe gëzim, me gjithë thellësinë dhe intensitetin që shpirti im di të përballojë.

Sepse, ndoshta ky është kuptimi i jetës – të përjetosh, të provosh, të njohësh veten përmes gjithë kësaj vale emocionesh që na pushtojnë. Ndërsa natën vonë, kur çdo gjë tjetër qetësohet, mbetet vetëm zemra ime që rreh, duke numëruar rrahjet e saj si një kujtesë e fshehtë e përkohësisë së gjithçkaje. Në këtë udhëtim të gjatë, që ndonjëherë më duket si një udhëtim pa kthim, e vetmja gjë që më mban është ky monolog i heshtur që më përshkon çdo qelizë – një rrëfim që është i imi dhe i askujt tjetër, një rrëfim që është e vetmja pasuri e shpirtit tim në këtë botë të madhe dhe të pasigurt.


Po miqësia…? Sa mistere fsheh kjo lidhje që na ndërlidh me njëri-tjetrin! Sa herë më është dukur sikur kam gjetur një shpirt të madh, një zemër të ngrohtë që kupton pa folur, që më jep pa kërkuar, një shpatull ku mund të mbështes gjithë peshën e lodhjes sime. E megjithatë, rrallë ndodh që miqësitë të mbeten të paprekura nga stuhitë e jetës. Ka pasur momente kur miqësia më ka dhënë forcë për të përballuar atë që s'do të kisha mundur kurrë vetëm. Është ndoshta ndjenja më e pastër, më e vërtetë – një lidhje që nuk kërkon gjak as borxh, por vetëm mirëkuptim dhe praninë e heshtur që flet pa fjalë.

Por sa dhemb kur miqësia thyhet, kur ajo që dikur ishte një lidhje e shenjtë, kthehet në një heshtje të ftohtë që dhemb thellë në shpirt. E kam përjetuar këtë ndryshim, atë zhgënjimin që të ngjitet në shpirt si njollë që nuk shlyhet. Dikur, ata që ishin miqtë e mi më të afërt, ata që dinin gjithçka për mua, që dinin çdo brengë dhe ëndërr, u kthyen në armiq të padukshëm, në hije të heshtura që përhapen si mjegull rreth kujtimeve të bukura. Sa dhemb kur një njeri që e kishe pranë, që e konsideroje si një pjesë të shpirtit tënd, bëhet burim i dhimbjes, i tradhtisë, dhe i ftohtësisë që lë gjurmë të thella.

E pyes shpesh veten, çfarë e çon një mik të shndërrohet në armik? A është thjesht xhelozia, ndoshta mungesa e mirëkuptimit, apo është thjesht rrjedha e kohës që na ndan ngadalë, pa kuptuar, derisa mbetet vetëm një hendek i thellë, që dikur ka qenë miqësia jonë? Jam përpjekur të kërkoj arsyet, të kërkoj gabimet, të kujtoj fjalët e pathëna dhe çastet e dyshimit, e gjithmonë më mbetet një hidhërim që nuk shuhet kurrë.

Kam pasur miq që më janë larguar në çastet kur kisha më shumë nevojë për ta, që më kthyen shpinën kur unë isha i zhytur në errësirë. Këta janë ata lloj miqsh që, pa e kuptuar, të bëjnë të dyshosh në vlerën e çdo miqësie. Dhe pastaj, ka pasur nga ata që më kanë lënduar në mënyrë të pabesueshme, duke më kthyer në armik për gjëra të vogla, të pavlera, duke më braktisur në mes të stuhisë, kur unë do të isha bërë edhe tokë për t’i mbajtur që të mos rrëzoheshin. Sa ironike është, që ndonjëherë ne i japim gjithçka një miku, për të marrë në fund vetëm ftohtësinë e largësisë së tij.

Në jetën time, gjithmonë më ka tmerruar ideja e tradhtisë nga ata që i do, nga ata që i konsideron pjesë të vetes. Është një hidhërim që nuk tretet as me kalimin e viteve, dhe as me ndërrimin e stinëve. Ato plagë mbeten aty, si gjurmë të pashlyera në kujtimet e mia, si gjurmë që të kujtojnë çdo herë se duhet të ruash një pjesë të vetes për vete, se jo çdo njeri meriton çdo grimë të shpirtit tënd. Ndaj dhe tani, çdo herë që njoh një njeri të ri, ndiej një frikë të pashpjegueshme, një dyshim të thellë që nuk më lë të jem plotësisht i hapur. Si mund ta di se edhe ky mik i ri nuk do të shndërrohet në një hije tjetër në jetën time?

Kemi miq që na ndriçojnë rrugën dhe miq që na tërheqin në terr. Kemi miq që na mbajnë dorën kur kemi frikë dhe miq që vetë janë frika jonë më e madhe. E kam kuptuar se miqësia, si çdo ndjenjë tjetër, ka kohën dhe vendin e saj, dhe disa miq janë aty vetëm për një kapitull të jetës. Ata vijnë, i japin jetë një pjese të shpirtit tonë, dhe largohen, duke lënë vetëm një kujtim që një ditë zbehet. Por, a nuk janë këto miqësi që na formojnë, që na bëjnë më të fortë, që na japin mësimin më të madh të jetës?

Kam kuptuar se nuk duhet të mbaj mëri për ta. Sepse çdo mik i humbur, çdo mik i kthyer në armik, është një gur më shumë në muret e forcës sime. E çdo dhimbje që më kanë shkaktuar, është një kujtesë e fshehur që më mban në këmbë, që më tregon se kush jam dhe sa larg mund të shkoj. Kam mësuar se duhet të dua, të dua pa rezerva, të jem mirënjohës për ata që janë ende këtu, që nuk më kanë lënë, që më kanë qëndruar pranë pavarësisht stuhive.

Në fund të fundit, miqësitë e vërteta janë ato që mbijetojnë edhe atëherë kur gjithçka tjetër prishet. Janë ato që ndriçojnë edhe në terrin më të thellë, që ngrihen mbi çdo keqkuptim e mbi çdo dyshim. Janë ata njerëz që, edhe pasi jeta të ka ndryshuar, të shohin ende me të njëjtin shikim, me të njëjtën dashuri e përkushtim si atëherë kur ishit të rinj dhe të pamposhtur nga dhimbjet e botës. Këta janë miqtë e rrallë, miqtë që, edhe kur largohen, mbeten në shpirtin tënd si yjet që dritëzojnë nga largësia, duke ndriçuar kujtimet më të pastra të jetës.

Dhe unë, në thellësinë e shpirtit tim të lodhur nga zhgënjimet, mbaj gjithmonë një shpresë të brishtë, se do të ketë gjithmonë një mik të vërtetë pranë meje, një zemër që do të më ndihmojë të përballoj peshën e ekzistencës sime.

.....

Edhe në qetësinë e mëngjesit, edhe në heshtjen e natës, edhe kur flladi i butë, si një përkëdhelje e padukshme të rrëshqet mbi fytyrë, pas asaj zhurmës së botës pushon një e vërtetë e hidhur dhe e thellë; një e vërtetë e thurur nga fijet e lidhjeve njerëzore, e harruar në pluhurin e mospërfilljes. Sikur çdo njeri, qoftë edhe një herë të vetme, duhet të kujtojë ku e ka lënë pas të vërtetën dhe si ka rënë në kurthin e shëmtisë dhe gabimeve të mendjes.

Pëshpëritje që fshihen pas shikimeve të qeta, fjalë që mbeten të burgosura në zemra të errëta, dhe gjykime të mbushura me helm armiqësie; këto janë thashethemet që rrjedhin nga gojët e atyre që dikur kanë ecur krah për krah me ty dhe kanë parë gjurmët e tua në rrugën e jetës. Po, thashethemet janë fjalët më të ulëta dhe të pavlera që burojnë nga ata që kanë jetuar një pjesë të momenteve të tua, por zemra e tyre ka qenë si një shkëmb i ashpër, e zbrazët si një pemë e thatë nga ndjenja e përbashkët. Këta janë ata që jo nga ti, por nga hija që ke lënë brenda tyre ndjejnë urrejtje, dhe me çdo fjalë që thonë, të lënë një plagë në shpirt, një plagë nga tradhtia ndaj miqësisë dhe sinqeritetit.

Por, në këtë tokë të errët, shihet dhe një dritë e vogël, atje ku zemrat e lënduara rrahin krah njëra-tjetrës dhe dhimbja e përbashkët krijon një zinxhir të padukshëm lidhjeje mes tyre. Këta janë ata që e kanë shijuar hidhësinë e dhimbjes pranë teje, ata që janë djegur me ty, janë thyer dhe janë ngritur me ty. Gjykimi i tyre, si një rreze drite nga e vërteta, është i hidhur, por çliron shpirtin; sepse këta kanë vuajtur dhe vuajtja është mësuesi më i madh i së vërtetës. Me ta nuk ke frikë nga gjykimi, sepse e di që dhimbja e përbashkët i afron njerëzit dhe nga kjo afërsi del një shikim i drejtë dhe i pastër për ty.

Miqtë, zemrat e të cilëve janë të mbushura me sinqeritet, janë si një pasqyrë që jo vetëm të tregon bukuritë, por dhe të metat e tua; ata të thonë të vërtetën, edhe kur kjo e vërtetë është kundër tyre. Një mik i vërtetë është ai që, në vend që të të lavdërojë pa arsye, të thotë të vërtetën dhe qëndron përballë teje lakuriq dhe i ndershëm, sepse e di që sinqeriteti është dhurata më e çmuar që mund të të japë. Ndoshta kjo e vërtetë do të të shpojë zemrën si një thikë, por plaga e kësaj thike është plagë dashurie, një plagë që buron vetëm nga një miqësi e sinqertë.

E ndoshta, jeta është një përmbledhje e këtyre plagëve dhe shërimeve; një plagë nga ata që kanë jetuar një pjesë të teje dhe që lënë një shenjë në shpirtin tënd, dhe një shërim nga ata që të dhurojnë të vërtetën dhe sinqeritetin, mbi zemrën tënde të thyer. Pas çdo përvoje, çdo buzëqeshje dhe çdo loti, fshihet një e vërtetë e thellë, një e vërtetë që të kujton: njeriu, në fund të fundit, është i vetëm; i vetëm me thashethemet, gjykimet dhe miqësitë e sinqerta që e formojnë dhe e thyejnë, dhe ky është udhëtimi i brendshëm që secili nga ne, herët a vonë, do të duhet ta përshkojë.

Në këtë botë të ngatërruar, ku fjalët fluturojnë të shkujdesura si zogj pa destinacion, thashethemet janë helm i fshehur që depërton thellë në shpirtin e njerëzve. Ato nuk janë vetëm fjalë të kota, por shpesh janë si therje të heshtura që lënë plagë të thella në shpirtin e atij që i dëgjon. Fjala e shpërfillur, e mbushur me paragjykim dhe shpesh me qëllim të keq, është një gur që hidhet në një liqen të qetë dhe krijon valë që zgjerohen pa fund. Ata që e përdorin thashethemin si një armë, janë njerëz që ushqehen me dritën e të tjerëve, për të mbushur boshllëkun brenda vetes.

Pasojat e thashethemeve janë të hidhura dhe shkatërruese. Shkatërrohet reputacioni, thyhen lidhje që janë ndërtuar me vite, rrënohen ëndrra të ngritura me mund dhe sakrificë. Në shoqëri të vogla, ku zërat përhapen si era, një thashethem mund të shndërrohet në zjarr, një zjarr që të kaplon pa mëshirë dhe pa drejtësi. Ajo fjala që nis si pëshpëritje, shpesh arrin tek një njeri që nuk ka asnjë mbrojtje, një njeri që as nuk mund të kuptojë se si dhe pse jeta e tij është e përfshirë në gjykime të padrejta dhe të pamëshirshme.

Dëmtimi që shkakton thashethemi, shpesh është i pakthyeshëm. Sepse njerëzit kujtojnë atë që dëgjojnë, por rrallë pyesin për të vërtetën. Ata që përhapin thashetheme, shpesh janë të verbuar nga lakmia e tyre për vëmendje, ndonjëherë nga xhelozia, ndonjëherë nga mllefi i pashpjeguar. Dhe as nuk e dinë se çdo fjalë e tyre është si një gur që godet dhe dëmton jo vetëm personin për të cilin flasin, por edhe vetë shpirtin e tyre, i cili, pa vetëdije, ngrihet në errësirë dhe ftohtësi, i mbështjellë në një mjegull të rëndë që as drita nuk mund ta depërtojë.

Nëse thashethemet bëhen burim ndarjeje, nëse ato sjellin urrejtje dhe mosbesim, të gjithë preken. Familjet ndahen, miqësitë dobësohen dhe njerëzit humbasin besimin tek njëri-tjetri. Dëmi është i tillë që edhe nëse dikush kërkon falje, edhe nëse e pranon gabimin e vet, shenjat mbeten të ngulitura. Njeriu mund të falë, por rrallë harron. Çdo fjalë e pavërtetë mbetet si një vrimë e vogël në zemrën e tij, një kujtim i hidhur i asaj që është humbur.

Por a ka shpresë pas dëmeve të bëra? A mund të ndërtohet diçka mbi themelet e thyera nga thashethemet? Vetëm ndonjëherë, përmes reflektimit të thellë dhe ndërgjegjësimit të plotë, mund të rindërtohen ura të cilat janë shembur. Vetëm nëse ata që kanë përhapur fjalë të rreme gjejnë kurajon të përballen me vetveten, të pranojnë boshllëkun e shpirtit të tyre dhe të fillojnë një rrugë të gjatë për të kërkuar falje të sinqerta, mund të ketë shpresë për ndreqje.

Por, për të shumtën e rasteve, dëmet e thashethemeve mbeten të paanuluara. Një shpirt i lënduar mbetet i lënduar. Një zemër e thyer nuk riparohet aq lehtë. Dhe, për ironi, ata që kanë përhapur këto fjalë shpesh mbeten në mjegullën e vetmisë dhe boshllëkut të tyre, të paprekur nga ndryshimi, sepse në vetvete, ata nuk kanë parë ende të vërtetën për ta kuptuar fuqinë shkatërruese të fjalëve të tyre.

Thashethemet janë plagë që nuk lënë gjurmë vetëm tek ata që bëhen viktima, por nguliten edhe në shpirtin e vetë shpërndarësve të tyre, duke i bërë gjithnjë e më të largët nga drita e së vërtetës dhe ngrohtësia e ndjeshmërisë njerëzore. Dhe kështu, ata që zgjedhin këtë rrugë mbeten të privuar nga ndjenjat më të thella dhe lidhjet më të sinqerta, sepse nuk mund të shohin përtej hijes së vetvetes. Vetëm ata që njohin dhimbjen e një shpirti të plagosur mund të kuptojnë sa e shtrenjtë është e vërteta dhe sa e çmuar është ndershmëria.

.....

Rëndësia në familje 

Në gjirin e një familjeje, njeriu vjen në jetë jo për të qenë thjesht një prani, por për të ndarë, për të krijuar dhe për të përcjellë ndjenjë. Por, sa herë vallë harron të gjallërojë shpirtin e tij brenda atij mjedisi, duke u shndërruar nga një jetë e plotë dhe e gjallë në një ekzistencë të vakët, një hije e heshtur që endet pa zë në mes të atyre që duhet ta njohin më mirë? Të jetosh në një familje kërkon shumë më tepër se një frymëmarrje mekanike, më tepër se një vend për të kaluar natën apo një vendstrehë nga stuhitë e botës. Kërkon të japësh pjesë nga vetja, të përqafosh me sinqeritet dhe të qëndrosh aty me të gjitha kontradiktat, brishtësinë dhe shpresat e tua.

Ka një ndryshim të thellë midis jetës dhe ekzistencës. Të jetosh në një familje është të kalosh përmes momenteve të trishtimit dhe gëzimit me një ndjenjë të përbashkët. Është si të mbjellësh farat e kujtimeve dhe të dashurisë në një kopsht të përbashkët, të ujitësh ëndrrat e tyre dhe të festosh frytet e suksesit bashkë me ta. Por të ekzistosh thjesht, është si të mbetesh i palidhur, një shtegëtar i largët që kalon pranë, pa marrë e pa dhënë, pa hyrë në thellësinë e tokës së përbashkët, pa lënë gjurmë në zemrat e tyre.

Kjo ndarje delikate midis jetës dhe ekzistencës është si një perde e padukshme, e cila, nëse nuk zbulohet dhe nuk hiqet, mund ta shndërrojë njeriun në një të huaj brenda shtëpisë së tij. Të jetosh në një familje është të përhumbesh në thellësitë e shpirtit të atyre që të rrethojnë. Është të mësosh të dëgjosh zërin e tyre të brendshëm, edhe atëherë kur heshtin. Një zemër që jeton në një familje është ajo që rreh bashkë me dhimbjen dhe lumturinë e çdo anëtari. Një shpirt që ekziston thjesht, është ai që nuk arrin ta njohë këtë puls të përbashkët, që nuk e përjeton atë magji të padukshme që lidh njerëzit dhe krijon një mozaik të përbashkët të jetës së tyre.

Të jetosh në një familje kërkon që të humbasësh veten për të gjetur veten në të tjerët, të lësh nga vetja për të mbushur me prani ato boshllëqe që mbeten në zemrat e tyre. Në këtë rrugë ka dhe një mister të dhimbshëm dhe të bukur: në familje nuk të kërkohet të jesh i përkryer, por të jesh i pranishëm, i sinqertë, i përulur dhe i përkushtuar. Të ekzistosh thjesht është si të lësh anijen e shpirtit tënd të notojë mbi sipërfaqe, ndërsa thellësitë mbeten të pashfrytëzuara, një oqean emocionesh dhe ndjenjash që nuk preken kurrë.

Por cila është rruga për të kaluar nga ekzistenca në jetë? Është një rrugë e përulur dhe e qetë, e cila kërkon që të shohësh të tjerët përtej fjalëve dhe pamjes së tyre të jashtme. Është një rrugë që të fton të shkosh përtej vetes, të lësh pas egon, krenarinë dhe pasigurinë. Të jetosh në një familje është të lehtësosh dhimbjen e tjetrit, të bashkëjetosh me të në një hapësirë ku edhe dhimbjet e vogla janë të rëndësishme. Ai që jeton në familje është ai që e kupton se dashuria nuk është një dhuratë që e merr, por një dhuratë që e jep, dhe në dhënien e saj gjen një thellësi që ekzistenca e thjeshtë kurrë nuk mund ta njohë.

Në fund të fundit, familja është një udhëtim, një urë që na lidh me vetveten dhe botën. Nëse ne zgjedhim të jetojmë me të gjithë zemrën tonë, atëherë familja bëhet një strehë ku shpirti gjen paqe, ku çdo anëtar ndjen se është një pjesë e pazëvendësueshme e një tërësie më të madhe. Por nëse zgjedhim të ekzistojmë vetëm, atëherë shndërrohemi në kalimtarë të rastit, të pafuqishëm për të ndikuar, për të ndryshuar, për të lënë gjurmë.

Prandaj, ndoshta është koha të bëjmë një pyetje të sinqertë ndaj vetes: a jetojmë apo thjesht ekzistojmë në atë që e quajmë familje? A e mbajmë zjarrin e dashurisë ndezur apo kemi lejuar që të shndërrohet në një ambient të ftohtë? Të jetosh në familje është një art, një thirrje për të qenë të ndjeshëm, të përulur dhe të gatshëm për të marrë dhe për të dhënë. Ashtu si një poet që krijon poezi, edhe njeriu që zgjedh të jetojë në familje, krijon një vepër të përjetshme, të ngulitur në thellësinë e zemrave të atyre që e rrethojnë.

Një familje është si një ogur i përhershëm i shpirtit njerëzor, ku çdo emocion i fshehtë, çdo sekret i padukshëm dhe çdo dhimbje e patreguar janë të pranishme, por të heshtura. Muret mbajnë brenda tyre histori të pashprehura, dhe në heshtjen e tyre ndjehet si një peshë, si një mister i lashtë, që pret të zbulohen dhe të pranohet. Familja nuk është vetëm një vend fizik; është një univers ku ndjeshmëria e njeriut haset në të gjitha format e saj, në skajet e thellësisë që vetë njeriu shpesh heziton t'i prekë.

Të jetosh në një familje është si të ulesh në një tryezë ku për çdo fjalë që thua, lëshon një copë nga vetja. Është të mbash të hapura plagët e shpirtit dhe të presësh që dikush të njohë, të dëgjojë, të ndjejë. Ndoshta në çdo shprehje të fytyrës së dikujt ka një kujtim, një përvojë ose një shpresë që nuk është ndarë kurrë plotësisht. Dhe sa herë që zgjedhim të heshtim, të mos i hapim dyert e ndjenjave tona, një pjesë e jetës mbetet e paprekur, një ndjenjë që nuk gjen kurrë vërtet shprehjen e saj.

Në familje, ekziston një ndjenjë e pasigurisë, një frikë e thellë që shpesh mbetet e maskuar pas veprimeve të përditshme. Frika se mos ndoshta nuk jemi të mjaftueshëm, se nuk jemi dashuruar siç duhet, se nuk kemi marrë dhe dhënë aq sa kemi mundur. Dhe mbi të gjitha, frika e humbjes, e asaj humbjeje të pashmangshme që vjen kur kupton se çdo marrëdhënie është një litar i hollë mes pranisë dhe humbjes.

Kur fillojmë të jetojmë në një familje, mësojmë gjithashtu të njohim vetë zbrazëtitë që na kanë lënë. Shpesh, ndjejmë boshllëqe që janë më të mëdha se sa jemi gati t’i pranojmë; ndonjëherë është ndjenja se na mungon miratimi, ngrohtësia ose mbështetja që ndoshta kurrë nuk arritëm ta marrim plotësisht. Por kjo është sfida e bukur dhe e hidhur e jetës në familje: ne kërkojmë plotësimin e shpirtit, jo vetëm duke marrë, por edhe duke dhënë dhe pranuar të papërsosurit e të tjerëve. Sepse çdo anëtar i familjes ka plagë, ka boshllëqe, ka rrënjë që shtrihen më thellë nga sa mund të përfytyrojmë, dhe ndonjëherë dhimbja e tyre është po aq e madhe sa e jona.

Në çdo hap të udhëtimit, duhet të gjejmë forcën për të thënë: "Unë pranoj të jem i plotë në përqafimin e këtyre të metave," për të parë bukurinë e asaj që është e papërsosur. Sepse në fund të fundit, një familje nuk është e përkryer; ajo është një grumbull shpresash, ëndrrash të thyera dhe të ribashkuara, kujtimesh që mbeten si gjurmë të paharrueshme. Është si një pëlhurë ku çdo gjurmë që kemi lënë është një histori e vogël, dhe, pavarësisht gabimeve dhe dështimeve, çdo shenjë është e dashur për atë që jemi.

Të jetosh vërtet në familje është të besosh, edhe kur nuk ka siguri. Është të mbash shpresën se, pavarësisht humbjeve dhe dhimbjeve, gjithmonë ekziston një vend ku dikush do të të pranojë, ku mund të jesh vetvetja. Dhe, ndoshta, në fund të fundit, një nga gjërat më të dhimbshme që duhet të pranojmë është kjo: se çdo gjë është e përkohshme. Familja është një udhëtim ku mësojmë të përballojmë këtë përkohësi, të kuptojmë se njerëzit do të ikin dhe do të kthehen, se dashuritë do të lindin dhe do të shuhen.

Por brenda kësaj përkohësie, ndodhet gjithashtu diçka e përjetshme: ndjenja që, edhe kur jeta na ndan, edhe kur vitet kalojnë, lidhjet e shpirtit mbeten të gdhendura përjetësisht në thellësinë e zemrës sonë. Çdo kujtim, çdo fjalë, çdo përqafim që është ndarë mbetet i përjetshëm, i pazhbëshëm, një fener që ndriçon shpirtin tonë kur errësira bie.

Prandaj, le të përpiqemi të jetojmë plotësisht, jo thjesht të ekzistojmë. Sepse kur zgjedhim të jetojmë në një familje, ne jo vetëm që i japim vlerë jetës sonë, por dhe kontribuojmë në krijimin e një historie që do të mbetet përtej nesh. Le të ndërtojmë kujtime, t’i dhurojmë ngrohtësi njëri-tjetrit, dhe mbi të gjitha, le të jemi të pranishëm – siç thotë një shprehje e urtë persiane: "Një zemër e ndarë me të tjerët është si një kopsht me lule të ndryshme, me aroma të shumta që lulëzon përjetësisht."

....

Në një qytet të mbytur nga hijet e natës dhe ndjenjat e mbarsura, eci çdo mbrëmje, duke ndier frymën e një shoqërie të ngurtë e të pamëshirshme që më rëndon çdo hap. Një errësirë pa fund që përpiqem ta shkëput nga shpirti, por që gjithnjë ngjitet prapa si një hije e padukshme. Në çdo cep të rrugës, shfaqen fytyra të ftohta, sy që duket sikur janë gdhendur nga vetë dimri, që të shikojnë me indiferencë, gati për të të zhytur në një humnerë dyshimesh e pabesish.

Në këtë qytet, njerëzit i kam parë të përthyhen si statuja të gurta, duke buzëqeshur në fytyrë si maska të një teatri të errët dhe të pashpirt. Një buzëqeshje e ftohtë, e ashpër, gati e tejdukshme si akulli, që nuk flet për asgjë tjetër përveçse për lojën e tyre të sëmurë e të shtirur. Ajo buzëqeshje qëndron në fytyrë për aq kohë sa nuk të njohin mirë, derisa të kenë mësuar se si mund të përdorin kundër teje të gjitha fjalët që ke thënë, çdo dobësi që ke shfaqur.

Netëve rri zgjuar, duke menduar mbi këtë dhimbje të brendshme që po më shteron. Shoqëria është bërë si një mësallë e rrënuar, e grisur, e mbuluar me njolla hipokrizie e mashtrimesh. Dhe në këtë rrugëtim të gjatë e të vetmuar, duket sikur çdo person ka në zemër vetëm qëllimin për të mbijetuar mbi tjetrin, për të mposhtur, për të shkelur mbi shpirtra si të ishin thjesht grimca pluhuri. Shoh miqësi të ngritura mbi hi, mbi llavën e nxehtë të një shoqërie që nxjerr vrer nga çdo buzëqeshje, nga çdo shikim i largët që vetëm të çan përmes dyshimit.

Më thonë shpesh: "Trego kujdes, mos beso tek askush!" Fjalë që më kumbojnë në mendje si këmbana të rënda që lajmërojnë një funeral të pambarimtë të ndershmërisë e dashurisë. Çdo herë që mundohem të afroj dikë, të kërkoj ndihmë, ndjej sesi buzëqeshjet i ndrydhen nën gjuhë, sesi sytë e tyre kthjellohen vetëm për një çast të shkurtër, një çast kur ata mbledhin guximin për të ndarë ndjenjat e tyre të shtira. Dhe pastaj, kthehen, zhduken, duke më lënë të boshatisur, të humbur në një pyll të errët të dyshimeve.

Netëve të gjata, ndihem sikur jam vetëm një fantazmë e vetë shpresës sime. Vetmia e thellë më rrethon, duke më mbërthyer në një kurth të padukshëm. Shumë shpesh ndiej dëshirën për t'u larguar, për të ikur në një vend ku e vërteta të shkëlqejë, ku të mos më duhet të jem gjithnjë në dyshim, në ankth, duke menduar se në çastin më të dobët, dikush që pretendon të jetë mik do të ngrejë një goditje pas krahëve.

Pyes veten: "A është e mundur të jetosh në këtë qytet dhe të ruash një shpirt të pastër?" Çdo ditë më duket se po shoh shpirtin tim të tretet në një labirint të pashpresë. Ndonjëherë i afrohem një miku dhe më kap ndonjë fije ngushëllimi, por ajo humbet me shpejtësi. Buzëqeshja e tij është e ngrirë, fjalët e tij janë të ëmbla vetëm në shikim të parë, por ndërsa ikën, më lë një ndjenjë të ftohtë që ngjitet si akull në zemër.

Ah, të mundesha ta ngrija veten përtej kësaj mjegulle, të mundesha të shoh një dritë, një ngrohtësi të vërtetë që nuk e gjej askund. Në thelb të kësaj bote, gjithçka është ngritur mbi një dhembje të padukshme, mbi dëshirat e pashuara që nuk mbushen kurrë. Njerëzit e ndjekin këtë shpresë të rreme, duke ndërtuar mbi themele të dobëta, mbi gënjeshtra që i lidhin fort dhe që pastaj i përqafojnë sikur të ishin të vërteta.

Kjo është bota ku jetoj, një vend ku çdo fjalë e ëmbël është një kurth, çdo përqafim një hipokrizi e fshehur. Në këtë vend nuk ka shpëtim, nuk ka asnjë krah që të mbështet kur rrëzohesh. Dhe ndonjëherë, i humbur në këtë errësirë, mendoj se vetë shpirtin tim e kam humbur, duke kërkuar një besnikëri që nuk ekziston, një ndjenjë të sinqertë që nuk e gjej kurrë.

Çdo mëngjes, kur eci nëpër rrugët e këtij qyteti, më duket sikur shoh vetëm maska të ngrira që mbajnë brenda tyre gjithçka përveçse njerëz. Maska të njëllojta, të pashprehura, por që fshehin brenda lëkurës së tyre një vrull ambicieje të shfrenuar, një etje që nuk shuhet kurrë – etje për fuqi, për përfitim, për triumf mbi të tjerët. Njerëz që gjejnë kënaqësi jo në mirësi apo ndershmëri, por në fitoren e ftohtë dhe të zbrazët që arrihet vetëm kur shohin dikë të përulur, të braktisur, të rrënuar nga intrigat dhe tradhtia.

Këtu, çdo përshëndetje është një lojë, çdo fjalë e ëmbël është një helm i fshehur, një thikë e mprehtë që mezi pret të ngulet thellë kur ti ke humbur vigjilencën. Kjo shoqëri i shet dhe i blen shpirtërat njësoj si mallrat në treg; për secilin ka një çmim, secili gjen vlerën e vet vetëm kur është në shërbim të dikujt tjetër. E si mund të shpresosh të gjesh dilë të sinqertë, kur çdo zemër rreh vetëm për t'u ushqyer me dobësitë e të tjerëve, me naivitetin e atyre që ende besojnë në diçka të vërtetë?

Kam parë sesi shtresë pas shtrese njerëzit ndërtojnë historitë e tyre të rreme, realitete të stisura si kështjella prej rëre që presin vetëm një valë për t'u shembur. Sa e thjeshtë është të gënjesh, të përfitosh nga çdo ndjenjë e çiltër, të shfrytëzosh çdo shikim të mirëfilltë për ta kthyer në një avantazh të fshehtë, në një levë që do të hapë dyert e ngurtësuara të pushtetit dhe lakmisë. Dhe ata e bëjnë këtë pa dridhje, pa ndjeshmëri, pa frikë. Nuk mendojnë për dhembjen që lënë pas, për shpirtrat që thyejnë, për ata që përfundojnë në errësirën e mospasjes vetëm sepse kishin besuar një herë, vetëm një herë, në ndershmërinë e dikujt tjetër.

Dhe pastaj, kur gjithçka është marrë, kur çdo gjë është rrënuar dhe shkatërruar, kthehen përsëri me buzëqeshjen e një fitimtari të ftohtë, me krenarinë e një djalli që nuk ka asnjë pendim. A është kjo fytyra e vërtetë e botës? Një arenë e egër ku vetëm ata që janë të gatshëm të hanë të tjerët do të mbijetojnë! Çdo person duket i gatshëm të sakrifikojë gjithçka për të përmbushur qëllimet e tij, edhe nëse kjo do të thotë të shkelë mbi shpirtërat e tjerë, mbi jetët që një herë e një kohë ishin pjesë e një rrethi të përbashkët.

Sa herë kam parë ëndrra të thyera, shpresa që janë grisur dhe të mbetura si copëza të mbështjella në një pluhur të pashpresë. Sa shpesh kam parë sesi një dorë që dikur jepte mbështetje, tani shtrihet për të shkelur, për të asgjësuar çdo lidhje që nuk i shërben më qëllimit të saj të parë. Këtu, miqësia është vetëm një marrëveshje e fshehtë, një kontratë e shkruar me gjak, e nënshkruar me buzëqeshje të rreme. Dhe sapo njëri nuk është më i dobishëm për tjetrin, e hedh tutje si një send të shfrytëzuar e të pavlerë.

Dhe kështu, gjendem unë, duke luftuar me këtë mallkim të shoqërisë që më rrethon, me këtë ndjenjë të tmerrshme se çdo gjë është një farsë e madhe, një lojë ku askush nuk mund të shpëtojë pa u ndotur. Sa herë kam menduar të largohem, të gjej një vend ku ndershmëria të mos jetë një dobësi, ku dashuria të mos jetë një armë që përdoret për të të mposhtur. Por e di që kjo ëndërr është vetëm një iluzion; e di se nuk ka asnjë vend ku njerëzit janë të çliruar nga kjo etje e sëmurë për pushtet dhe shfrytëzim.

Nata bie mbi këtë qytet, dhe çdo dritë që ndizet duket sikur mbulon gjithçka me një shkëlqim të rremë, një vezullim që nuk sjell ngrohtësi, por vetëm e bën më të dukshme zbrazëtinë brenda njerëzve. Në këtë botë, çdo dritë është një mashtrim, një iluzion që përpiqet të mbulojë errësirën e pafundme që gjendet nën të. Çdo zemër që rreh këtu ka humbur ngjyrat e saj, është kthyer në një objekt të ftohtë, të errët, që vetëm vërtitet në orbitën e saj, duke u përplasur me të tjerët, duke u ndjerë i vetëm, i pashpresë, por gjithmonë i uritur për më shumë.

Dhe kështu, edhe unë jam bërë një hije mes tyre, duke vëzhguar nga larg, duke mbajtur distancën për të ruajtur atë pak ndershmëri që më ka mbetur. Por në këtë vend të mbarsur nga falsiteti, ku gjithçka blihet e shitet, ku çdo shikim është i ftohtë dhe çdo fjalë një mashtrim, filloj të pyes veten sa gjatë mund të qëndroj pa u thyer, pa u bërë edhe unë një pjesë e kësaj maskarade që shkatërron gjithçka të vërtetë.

....

Në udhëtimin e jetës, mes kthesash të papritura dhe hijeve të dendura të netëve të gjata, shpesh ndodhemi përballë një peizazhi të zymtë dhe pa rrugëdalje të qartë. Është pikërisht në këto kohë të vështira, kur shpirti lëkundet në litarët e brishtë të durimit, që zbulohet e vërteta e atyre që na rrethojnë – miqtë e vërtetë, të pakët si yjet në qiellin e errët, të qetë si fjalët që rrallë thuhen, por që gjithnjë shtrihen si dorë e padukshme për të mbështetur peshën e rëndë të barrës sonë.

Është një iluzion i ëmbël, por i shkurtër, të mendosh se miqësia është vetëm një lule në lulëzim, një diell që shkëlqen kur koha është e bukur dhe retë janë të bardha. Në të vërtetë, miqësia e vërtetë nuk është si dielli i ndritshëm në mesditën e verës, por si qiriri që mbetet ndezur, dridhet e pëshpërit edhe në kohë stuhish, në dhomat e heshtura të natës ku ne përballemi me veten dhe me dhimbjen tonë më të thellë. Aty ku shumica ikin, ata që mbeten përballë, që presin me durim në cepin e heshtjes, janë miqtë e vërtetë – ata që, në vend të fjalëve të zbrazëta dhe premtimeve të kota, sjellin qetësi me praninë e tyre të pashprehur.

Miqtë e vërtetë janë ata që nuk kërkojnë asgjë; ata janë aty pa fjalë, pa pritur lavdërime, pa bërë pyetje që nuk kanë përgjigje. Në thjeshtësinë e tyre qëndron forca e një dashurie që nuk kërkon shpërblim. Aty ku trishtimi dhe dyshimi mbështillen si një mjegull e denduar, ata shfaqen pa shumë zhurmë, si një dorë që të prek lehtë supin, një shikim që përçon qetësi, një fjalë e vetme që të kujton se edhe vetmia më e thellë është e përkohshme.

Por ka dhe një mençuri të fshehur në rrugëtimin tonë me njerëzit. Në këto kohëra të errëta ku shpirti ynë vuan, ku çdo lëvizje është e rënduar nga peshat e padukshme të brengave të përditshme, zbulojmë një nga të vërtetat më të mëdha të jetës: se miqtë e rremë, ata që qëndrojnë për përfitim apo për zbavitje, tërhiqen larg si gjethet që fluturojnë me erën e parë. Ata që dikur ishin të zhurmshëm në festat dhe ndarjet tona, kur vjen errësira dhe koha e vuajtjes, zhduken dhe lënë pas vetëm jehonën e fjalëve të tyre të pakuptimta.

Në këto momente, ne jemi të detyruar të përballemi me një pasqyrë të vërtetë, ku shohim se forca jonë buron jo nga numri i atyre që na rrethojnë në kohë të mira, por nga thellësia e lidhjeve që kemi kultivuar, nga sakrificat dhe mirëkuptimet e heshtura. Në këto momente, zbulojmë se miqësia e vërtetë nuk është e ngjitur me zhurmë e lavdërime, por me një heshtje kuptimplote, një heshtje që mban brenda dhembshuri dhe mirësi të patreguar.

Prandaj, kur era e jetës na godet fuqishëm dhe qiejt tanë mbulohen me re të errëta, ndoshta ky është bekimi i fshehtë, një mundësi për të dalluar ngjyrat e vërteta të jetës. Sepse miqtë e vërtetë janë ata që, edhe në errësirën më të thellë, bëhen drita jonë e brendshme, përkujtues se asgjë në këtë botë nuk është e përjetshme, përveç dashurisë së sinqertë dhe besnikërisë që kapërcen kohën, përveç shpresës që lulëzon edhe në zemrën më të lënduar.

Në fund të fundit, kohët e vështira janë si një zjarr që shkrin metalet e padobishme dhe nxjerr në pah esencën e arit të pastër. Ne përballemi me vetveten, përballemi me të vërtetat e jetës sonë, dhe më e rëndësishmja, përballemi me ata që zgjedhin të qëndrojnë pranë nesh pa kërkuar asgjë në këmbim. Dhe kështu, me zemrën e lehtësuar dhe shpirtin të rimbushur, ne ecim përpara, duke e ditur se edhe pse rruga është e vështirë, nuk jemi vetëm.

.....

"Maturia është arti i sjelljes"

Maturia, ajo që shfaqet si një dijetar i heshtur në dritëhije, është një ndjenjë që nuk përthyhet lehtë. Nuk është vetëm një zgjidhje për të shmangur nxitimin apo një rrethanë për të gjetur qetësi; është arti i vërtetë i sjelljes së brendshme, një rrugë që shpesh i ngjason ecjes në buzë të humnerës, ku çdo hap mund të jetë shkëputja ose shpëtimi. Maturia nuk kërkon të mposhtë fjalët, as nuk lufton për të shuar ndjenjat e egra që shpërthejnë në thellësinë e qenies, por i kontrollon ato me një dorë të ngrohtë, si një prind që mëson një fëmijë të ecë për herë të parë. Një përzierje e ëmbël mes urtisë dhe durimit, mes heshtjes dhe pranimit.

Të maturohesh nuk është një rrugëtim i thjeshtë. Në të vërtetë, maturia lind nga përplasjet e thella të jetës me qenien. Ajo formohet në momentet kur heshtim përballë fjalëve të ashpra, kur pranojmë atë që nuk mund të ndryshojmë, dhe mbi të gjitha, kur bëjmë paqe me gabimet e shkuara. Sa herë e kërkojmë atë pa e kuptuar, ndoshta në mes të një nate të gjatë e të heshtur, ku kujtimet dhe ëndrrat përplasen si dallgët e një deti të trazuar. Në ato çaste, është maturia që na përqafon, duke na kujtuar se dhembja e pranimit është një rreze që ndriçon shpirtin.

Në thelb, maturia është fryt i kohës dhe i përvojës, një shenjë që shfaqet ngadalë si rrudhat në fytyrë ose si flokët që zbardhen nga lodhja e udhëtimeve të gjata në labirintet e jetës. Është ajo dorë që të mban nga një humnerë, duke të mësuar se disa beteja janë më mirë të shmangen, ndërsa të tjera duhen përballur, jo me zemërim, por me përulje. Një shpirt i matur është ai që e di që pas çdo fjale të pavend, pas çdo zemërimi të papërmbajtur, fshihet një ligësi e brendshme që vetëm durimi dhe mirëkuptimi mund ta shërojnë.

Ajo që mëson maturia, ndoshta më shumë se çdo gjë tjetër, është fuqia e brendshme për të falur, për të lënë të shkuarën të jetë e shkuar, për të mos e mbajtur mendjen të lidhur pas gabimeve të së kaluarës. Sikur të ishim të gjithë të vetëdijshëm se nganjëherë duhet të ndalemi dhe të heshtim për t'i dëgjuar mësimet e jetës, për të parë se edhe në dobësitë tona ka një bukuri të fshehur. Maturia na mëson të mos kërkojmë përsosmërinë, sepse përsosmëria është një fatamorganë që zhduket sa herë që i afrohemi. Në vend të saj, kërkojmë pranimin e vetvetes, të asaj që jemi dhe të asaj që nuk mund të jemi.

Ka një butësi të padukshme në maturi, një qetësi që mund ta ndjejmë vetëm kur shpirti është në paqe me vetveten. Ajo qetësi nuk lind nga rrethanat e jashtme, por nga një mbretëri e brendshme, ku mbretëron një zë i heshtur që na thotë se gjithçka që ndodh është pjesë e një plani më të madh, një orkestrim i përpiktë që  mban gjallë frymën dhe pulsimin e jetës. Çdo pengesë, çdo humbje, çdo lot është një pikë uji që formon liqenin e urtisë, një ligj i heshtur që bën të ditur se dhimbja e brendshme është një gur themeli për ndërtimin e një shpirti më të fortë.

Maturia është gjithashtu dëshira për të parë përtej dukjes së gjërave, për të kapur nuancat, për të gjetur atë të vërtetë të pathënë që fshihet në gjërat e vogla të jetës. Është aftësia për të parë bukurinë në të zakonshmen, në heshtjen që mbulon qytetin e agimit, në gjurmët e vogla të kohës që mbeten në gjëra të përditshme. Një shpirt i matur nuk kërkon më shumë, nuk ka etjen e pangopshme të botës moderne; përkundrazi, ai kërkon kuptim në atë që ka, duke e parë gjithçka si një dhuratë të çmuar që jeta i ka ofruar.

Dhe kështu, kur e arrijmë maturinë e vërtetë, kuptojmë se sjellja nuk është vetëm një akt i jashtëm. Ajo është një reflektim i shpirtit, një vallëzim i ndjeshëm që lidhet me botën përmes çdo fjale, çdo vështrimi, çdo gjesti. Në një botë që shpejton, që kërkon gjithnjë më shumë dhe që vlerëson vetëm të dukshmen, maturia na mëson të ndalemi dhe të kujtojmë se arti i vërtetë i sjelljes është të ndërtosh një jetë me qëllim, me ndjeshmëri dhe me respekt për dhuratën që quhet ekzistencë.

Dhe në fund, ndoshta maturia është të kuptojmë se, pavarësisht çdo përpjekjeje, ne jemi vetëm kalimtarë në këtë botë, udhëtarë që shkojnë përmes valëve të kohës dhe të ndjenjave. Në këtë udhëtim të pasigurt, sjellja jonë është si pasqyrë që reflekton jo vetëm atë që shfaqim për të tjerët, por edhe atë që jemi në thellësi. Le të bëhemi pra artistë të këtij arti të madh të jetës dhe të vazhdojmë të ecim, me zemër të hapur dhe me shpirt të matur, sepse ndoshta aty, në heshtjen e zemrës sonë, qëndron përgjigjja për të gjitha pyetjet e panjohura.

......

Në këtë botë ku gjysmëhijet dhe pasqyrimet e përthyera të realitetit fshihen nën petkun e fjalëve të pashprehura, ka njerëz që shohin me sy të çiltër edhe atje ku errësira vetë mbijeton. Ka shpirtra që, edhe kur përballen me padrejtësinë, e ngjyrosin atë me ndjesinë e kuptimit, sikur shohin një dritë që ndriçon përtej qosheve të pashprehura të vetëdijes. Njerëz të tillë janë të mirët – të mirët që kanë besimin e thjeshtë, të patundur se edhe në zemrën e ashpërsisë fshihet një thërrime e vogël dritë.

Ata janë ata që flasin me butësi dhe falin pa kushte, sepse e kuptojnë se forca nuk është të përballosh me zë të ngritur, por në durimin për të qëndruar i qetë në stuhinë e dyshimit dhe keqkuptimit. Të mirët shohin thellë përtej maskave, përtej gabimeve dhe fajit, duke e parë zemrën njerëzore si një oqean të trazuar, që kërkon dritën e diellit për të kthjelluar valët e tij. Këta njerëz kanë një fuqi që buron nga një ndjeshmëri e brishtë, një besim i heshtur që as dhimbja nuk e thyen.

Por të keqin, oh, ai jeton në një botë tjetër. Mendimet e tij janë një labirint ku hijet shfaqen si pasqyrime të vetvetes, të fshehura, të dyshuara, të mbarsura me helm dhe padurim. Për të, çdo vepër e mirë, çdo buzëqeshje e dhënë, çdo dorë që ofrohet, është një thikë e fshehur, një gënjeshtër që pret të zbulohet. Të keqit nuk i mungon thjesht drita e besimit tek të tjerët, por, më e keqja, atij i mungon besimi tek vetvetja. Zemra e tij nuk është një oqean, por një moçal i errët që thith gjithçka, një mjedis ku shpresa vyshket dhe lulëzon vetëm dyshimi.

Ironia qëndron te ky paradoks: I miri, për të keqin, mendon mirë, ndërsa i keqi, për të mirin, mendon keq. Të mirët janë si yjet, që nuk shuhen nga nata; ata shfaqen më të ndritshëm në errësirën më të madhe. Ndërkohë, të këqinjtë jetojnë në frikë të përhershme, të cilën e krijojnë vetë. Ata janë të burgosur të mendimeve të tyre, duke ndërtuar mure rreth zemrave të tyre për të mos lejuar askënd të hyjë – dhe kështu mbeten të vetmuar në një rrjet të trashë të mendimeve helmuese.

Por çfarë do të thotë kjo për ne, për ata që ecin në këtë rrugë të përjetshme mes dritës dhe hijes? Çfarë mësimi mund të nxjerrim nga ky kontrast? Nëse jemi të mirë, atëherë duhet të përpiqemi të mos lejojmë që dyshimi dhe errësira të na ndikojnë, duke mbajtur dritën e besimit ndezur edhe në errësirën më të madhe. Nëse jemi të keq, kemi një zgjedhje – të guxojmë të shohim përtej dyshimit, të lejojmë një thërrime besimi të futet në zemrën tonë, duke e përmbysur izolimin që vetëkrijojmë.

Ndërkohë që ecim në këtë botë të dyfytyrshme, të ndarë mes dritës dhe errësirës, le të kujtojmë se e mira dhe e keqja janë jo vetëm dy anë të kundërta, por edhe dy rrugë që ndërthuren në çdo vendim, çdo mendim dhe çdo ndjenjë që zgjedhim të mbajmë brenda nesh. Ato janë dy ura të ndryshme për të arritur një vend të përbashkët – për të ndërtuar atë botë të brendshme që do të përballojë çdo stuhi dhe do të qëndrojë e qetë para çdo pasqyrimi të realitetit.

Sepse, në fund, bota nuk është veçse pasqyrë e vetë mendimeve tona. Dhe është në fuqinë tonë ta pasurojmë atë me mirësi apo ta mbushim me dyshim, duke qenë të kujdesshëm se çfarë duam të shohim çdo herë që shohim në pasqyrë.

....

Përse vallë babai është një enigmë që nuk arrin ta çelë zemrën për t’i thënë djalit të tij fjalën më të thjeshtë e më të ndjerë, atë që në zemër e bart si një gur të rëndë? Pse kur shikon djalin, vetëm hesht, si të mbulohet me një vel të pashkelur, një shenjë që vetëm zemra e tij e ndjen, por goja s’e gjen dot udhën ta thotë?

Në çdo përqafim të fshehtë, në çdo shikim të largët, në çdo dorë që vendos mbi kokën e të birit pa thënë asgjë, në të gjitha këto heshtje të pajeta, gjendet dashuria e tij. Ajo dashuri që nuk ka fjalë për të përshkruar, që në mënyrë paradoksale është një oqean i madh dhe i qetë, pa dallgë që t’i thotë botës për thellësinë e tij. Kjo dashuri e babait është një dashuri që nuk del dot përtej murit të krenarisë dhe seriozitetit, që në vetvete është një gjuhë që fëmija duhet ta mësojë të kuptojë pa fjalë.

Nëna, ndryshe nga babai, nuk mundet të mbajë asgjë brenda. Ajo është si një lum i rrëmbyeshëm, që vërshon përmes dashurisë së saj dhe e shpreh atë me çdo frymëmarrje, me çdo fjalë, me çdo përqafim. Ajo thotë “të dua” me kaq lehtësi, jo se fjalët i janë bërë të zakonshme, por sepse kjo është mënyra e saj për të jetuar – të japë dashuri ashtu si diellit i duhet të ndriçojë çdo mëngjes.

Por a është dashuria më e fuqishme në heshtje apo në fjalë? Vallë më e sinqertë është ajo që nuk thuhet apo ajo që përsëritet pafundësisht? E vërteta është se dashuria nuk matet as me fjalë e as me heshtje. Ajo është si një frymë, një ndjenjë e padukshme që ngrohet në brendësi, që kapërcen çdo kufi e çdo mur të zemrës. Një ndjenjë që nuk ka shpjegim, që nuk kërkon aprovimin e asnjë fjale, që thjesht është.

Në këtë lojë të heshtur të babait dhe fjalëve të nënës, djali qëndron i mbështjellë nga dashuria e tyre e përhershme, e cila e ndjek kudo që shkon, si hije në diell dhe si dritë në errësirë. Ai mund të mos e kuptojë gjithmonë, mund të mos e vlerësojë në momentin kur dashuria është e padukshme, por thellë në shpirt, kjo dashuri mbetet një ngrohtësi që nuk shuhet kurrë.

Koha është ajo që në fund i zbulon të gjitha. Dita kur djali kthehet dhe e sheh babain në një reflektim të heshtur, ditë kur ndoshta do të dëshirojë t’i thotë “të dua” babait të tij dhe t’i përqafojë krahët që e mbrojtën për gjithë ato vite. Dhe ndoshta ai nuk do ti gjejë dot fjalët, njësoj si babai i tij, sepse dashuria, ashtu siç ka lindur, shpesh mbetet në heshtje. Ndërsa tek nëna, çdo shikim, çdo lëvizje, çdo kujtim është një thirrje që nuk pushon kurrë së thëni se ajo është aty, se e do me gjithë shpirt e pa kushte.

Kjo dashuri qëndron, e përjetshme dhe e pashuar, duke kaluar nga një brez tek tjetri, si një testament i pa shkruar, që djemtë dhe baballarët gjithmonë do ta mbajnë brenda vetes – një dashuri që flet edhe kur nuk ka fjalë, një dashuri që ndihet edhe kur nuk preket, një dashuri që ndoshta s’ka nevojë të shprehet, sepse është më e thellë, më e vërtetë se çdo gjë tjetër në këtë botë.

E tillë është dashuria e prindërve – një emocion që të mban në jetë, një ndjenjë që nuk shterron kurrë, një dritë që nuk shuhet, pavarësisht viteve që ikin dhe fjalëve që kurrë nuk u thanë.

.....

Në jetën tonë, shpesh hasim njerëz që, edhe pse nuk bëjnë ndonjë veprim të dëmshëm drejtpërdrejt, janë mjeshtra të “lehjes”—duke shpërndarë thashetheme, kritika, dhe energji negative pa menduar dy herë. Këta janë ata që kanë gjithmonë diçka për të thënë, shpesh më shumë për të dëmtuar sesa për të ndihmuar. Në këtë thënie të fuqishme, "Ka disa njerëz që e kanë të lehurin më të pistë se kafshimin," fshihet një e vërtetë e madhe për natyrën njerëzore dhe fuqinë e fjalëve.

Ata që "lehin" më shumë shpesh janë ata që nuk kanë as guximin, as dëshirën për të vepruar vërtet. Fjalët e tyre janë si një erë e keqe që ndot gjithçka përreth, por që shpesh janë të pafuqishëm për të lënë një shenjë të thellë. Këta janë ata lloj njerëzish që, me "lehjen" e tyre, përpiqen të mbulojnë pasiguritë dhe mungesën e arritjeve të tyre. Shpesh janë të zhurmshëm, të padurueshëm dhe ndonjëherë edhe agresivë, por thellë-thellë, kjo sjellje është një fasadë, një mënyrë për të fshehur se janë të paaftë të ndikojnë vërtet me “kafshim”.

Por, ka një mësim këtu: ndonjëherë zhurma më e madhe vjen nga boshësia më e thellë. Nëse dikush me të vërtetë ka një qëllim, një mision, apo një qëndrim të fuqishëm, nuk ka nevojë të “lehi” për të treguar veten. Zëri i vërtetë dëgjohet pa pasur nevojë për shumë fjalë.

Pra, kur të përballesh me ata që "lehin", mos i lejo që zhurma e tyre të ndikojë tek ty. Dije që ai zhurmëbërësi ka më shumë nevojë për të dëshmuar vetë veten sesa për të bërë një ndryshim real. Në fund të fundit, ne i japim më shumë vlerë atij që është i heshtur dhe vepron, sesa atij që bën shumë zhurmë pa ndonjë qëllim të vërtetë.

.....

Në shoqërinë e njerëzve të mbeturinave shpirtërore, aty ku bukuria është vetëm një lëkurë e hollë e shtrirë mbi boshllëkun, mos prit që jeta të të vijë me aromën e trëndafilave. Këtu, në këtë peizazh të përhumbur dhe të zymtë, secili shikon vetëm reflektimin e vetes në sytë e tjetrit, një reflektim i deformuar dhe i largët si një pasqyrë e thyer që nuk të sjell të vërtetën, por vetëm grimca të saj. Këtu, njerëzit sillen me fytyra të ngjeshura pas maskave të ftohta, të përçudshme, që fshehin plagët e tyre, dhe gjithsecili mban në dorë një çekiç të padukshëm për t’i shtypur të tjerët.

Mos prit të gjesh fisnikëri në një botë ku njerëzit matin vlerën me sasinë e çmimit, jo me thellësinë e shpirtit. Ky është një vend ku jetët janë kthyer në spektakle të shitura, ku lumturia është një mirazh dhe dashuria një biznes. Ata të veshin me ngjyrat e shpifura të ironisë dhe të talljes, të ngjeshin në një uniformë të përbashkët mediokriteti dhe hipokrizie dhe të urdhërojnë të ndjekësh ritmin e zbrazët të të gjithëve. Ky ritëm është një goditje e ngadaltë, monotone, që i vret ëndrrat si rrahjet e një zemre të lodhur që vazhdon të rrahë vetëm për inercinë e jetës, pa më asnjë zjarr të brendshëm.

Në këtë vend, filozofitë e mëdha shiten për dy lekë dhe idealet e larta flaken në pluhurin e harresës. Vetëm ata që bien në grackën e përulësisë dhe pranojnë të ulin kokën gjejnë një vend në atë tryezë të njollosur nga kompromisi. Ata që ngrihen me zërin e shpirtit të tyre, ata që shohin përtej iluzionit të suksesit të lehtë, janë të parët që dëbohen, sepse janë një kujtim i përhershëm i asaj që të tjerët nuk mund të arrijnë kurrë.

Mos kërko të jesh një rrënjë në këtë tokë të infektuar. Mos kërko që shoqëria të të pranojë nëse zemra jote pulson me ngjyrat e diellit, nëse shpirti yt është i gatshëm të udhëtojë drejt qiellit të pafundmë të mendimeve të pastra dhe të ëndrrave të çmendura. Mos kërko miratimin e tyre, sepse ata nuk e kuptojnë se çfarë do të thotë të jesh i vërtetë. Ata do të përqeshin zemrën tënde të çiltër dhe do ta shesin si një mall të pavlerë.

Në këtë shoqëri, ata që shkëlqejnë ndryshe janë quajtur të marrë. Ata që nuk rrojnë vetëm për përfitim personal janë përçmuar si të dobët. Dhe ata që guxojnë të dashurojnë pa kushte, që përpiqen të lartësojnë të tjerët, shpesh gjenden të plagosur, sepse bota e njollosur i shikon me një zili të heshtur, një zili që shpesh vesh maskën e indiferencës ose përbuzjes. Nëse je lule mes këtij terreni të ftohtë dhe të ashpër, të qetë të thonë se je thjesht një farë pa vlerë, se je thjesht një ëndërr që s'ka vend këtu.

Por mos u dorëzo, sepse në thellësinë e qenies tënde ndriçon një dritë që nuk mund ta shuajnë, një flakë e bukur që nuk ka nevojë për miratimin e të tjerëve për të jetuar. Gjithmonë, ata që janë përpjekur të arrijnë drejt një bote më të mirë kanë qenë të paktë dhe kanë ecur të vetmuar. Mos harro, se ndërsa shumica përpiqet të mbijetojë, janë të paktë ata që guxojnë të jetojnë me të vërtetë, që kanë trimërinë të çlirohen nga zinxhirët e vlerave të rreme, nga fasadat e ndërtuara prej buzëqeshjeve boshe dhe miratimeve të pagjëra.

Kupto, se jeta është një udhëtim i gjatë e i vështirë që të fton ta përqafosh dhembjen, ta kuptosh dështimin si një udhërrëfyes të mprehtë. Kur refuzon këtë përqafim të ashpër, kur kërkon vetëm qetësinë dhe miratimin e lehtë të turmës, atëherë vetë shpirti yt venitet si një lule që nuk ka dritë për të rritur. Kështu, qëndro larg njerëzve që kërkojnë të të ndryshojnë thelbin, që duan të të rrëmbejnë nga thellësia jote, sepse brenda teje jeton një botë që nuk mund të zëvendësohet.

Mos u bë pjesë e spektaklit të tyre të zbrazët; mos u bë produkt i një shoqërie që shet shpirtin për një këmishë firmato, që e mat vlerën e njeriut me numrin e ndjekësve në rrjetet sociale, që e sheh jetën si një tabelë e zbrazët me vetëm ca numra përmbi të. Nëse ke një zemër që rreh për të vërtetën, nëse ndien emocionin e asaj që është e pastër dhe autentike, atëherë je një thesar i rrallë, një yll që ndriçon qiellin e tyre të errët.

Mos e harro kurrë, se nëse jeta ka një kuptim, atë e gjen vetëm atëherë kur vendos të jetosh pa frikë, pa korniza të ngurta që të pengojnë të frymosh lirisht. Nëse kërkon të jetosh me shpirtin e një luani, mos lejo që shoqëria e njerëzve që ngjajnë me hijet të të burgosin në kafaze. Këta njerëz janë si hije që kapërcejnë mbi njëri-tjetrin në errësirën e vetëhumbjes. Ndërsa ti, je një zog i lirë që fluturon larg nga kjo botë e skarcuar, që guxon të kapë qiejt e pafund të së vërtetës dhe të dashurisë së vërtetë.

......

Heshtja dhe pesha e fjalëve

Jo çdo heshtje është një boshllëk. Në të vërtetë, disa heshtje janë si oqeane të thella, të cilat fshehin brenda dallgëve të tyre peshën e ndjenjave dhe mendimeve, që nuk guxojnë të prekin bregun e vrazhdë të realitetit. Ka heshtje që janë më të zhurmshme se çdo britmë, më të ndërlikuara se çdo fjali, heshtje që tingëllojnë në shpirt me një melodi të trishtë, të fshehur nga syri i botës.

Ka nga ata që heshtin jo nga dobësia, por nga një fuqi e papërballueshme për të përmbajtur diçka brenda, për të mos i lejuar plagët e tyre të shihen, për të mos lejuar që vërshimi i dhimbjes të mbulojë çdo gjë përreth. Janë ata që e ndiejnë peshën e çdo fjale, që e kuptojnë se fjala është një gjuhë e pamëshirshme, që shpesh përçan më shumë se bashkon. Fjala, kur nuk përdoret me kujdes, bëhet një thikë që thellon plagët e vjetra, duke krijuar të reja që rrënjosin në zemër.

Pastaj, janë ata që heshtin sepse e dinë se çdo fjalë do të jetë si një shkrepje pa dobi, si një përpjekje e kotë për të zgjidhur diçka të pakapshme. Ata e kanë parë të vërtetën, të zhveshur nga iluzionet, dhe janë të vetëdijshëm se ndonjëherë fjalët janë të pafuqishme për të ndryshuar fatin. Në këtë botë ka ngjarje që as zëri i më të mençurve nuk mund t’i mposhtë, dhe të vetëdijshëm për këtë, ata zgjedhin heshtjen, një akt përulësie përpara madhështisë së misterit që quhet jetë.

Por ka edhe nga ata që heshtin sepse zemra e tyre po rënkon nën peshën e dhimbjes, dhe e dinë se çdo tingull që do të dalë nga buzët e tyre do të jetë i njomur me lot, me dhembje që do të përhapet si një flakë e shuar. Heshtja e tyre është një mur mbrojtës, një përpjekje e dëshpëruar për të mos ndarë atë barrë me të tjerët, për të mos lejuar që të preket asnjë shpirt tjetër nga pesha e tyre e padukshme.

Dhe ja, vjen një çast kur zemërimi ngrihet si një stuhi e brendshme, një zjarr që gëlon brenda, por zgjedhin të heshtin. Ata që heshtin kur janë të zemëruar, e bëjnë jo për mungesë force, por për një vetëdije të lartë, për një përkushtim ndaj qetësisë së marrëdhënieve. E dinë se fjala në çastin e zemërimit është si një gur që thyen xhamin e brishtë të lidhjeve dhe, nga dhembshuria për atë që duan të mbrojnë, ata përmbahen. Heshtja bëhet një mënyrë për të ruajtur harmoninë, një shpëtim për zemrën që nuk dëshiron të lëndojë askënd.

Heshtja, e dashur dhe e paprekshme, është arti i të kuptuarit pa folur, një këngë e padukshme që vetëm shpirtrat e butë mund ta dëgjojnë. Është një dhuratë për ata që kanë mësuar të dëgjojnë jo me veshë, por me zemër. Heshtja është një vetëdije e thellë, një reflektim që e çon njeriun përtej fjalëve, në thellësinë e shpirtit, ku gjithçka që ndihet dhe kuptohet është më e madhe se çdo zë.

Në këtë epokë të zhurmës dhe fjalëve të shumta, ku secili ngutet të flasë për të mos humbur, ndoshta është e vlefshme të kujtojmë se është në heshtje që zemrat ngrihen dhe gjejnë paqen e vërtetë. Heshtja është një ilaç për shpirtin, një reflektim i një mençurie të lashtë që ndoshta është më e afërt me të vërtetën se çdo fjalë e thënë me nxitim.

Ndaj, ndoshta herën tjetër kur të shohim dikë të heshtur, le të mos e gjykojmë si të dobët apo të larguar. Le të pranojmë se në heshtjen e tyre mund të ketë një oqean të fshehur, një univers ndjenjash që vlon në të njëjtën heshtje që mban të gjallë një shpresë të pathyeshme. Për të gjithë ata që heshtin, në heshtjen e tyre është një thesar i pamatë, një thesar që ndoshta askush nuk do ta zbulojë, por që jeton dhe pulson në thellësinë e qenies.

Heshtja është një ndërgjegjësim i ndjenjës më të sinqertë të zemrës, një udhëtim drejt vetvetes, një përjetim i paprekshëm që i fton njerëzit të gjejnë paqe brenda vetes para se të kërkojnë përgjigje jashtë.

.....

Në dhomën e heshtur, ku muret janë bërë nga copa pazëlli që duken të palidhura dhe të shkapërderdhura, ndiej frymën e humbur të qenies sime. Çdo pjesë që mungon më flet, më thërret me një zë të padëgjueshëm, të padukshëm, një zë që më kujton boshllëkun që mbaj brenda. Jam unë, një qenie e krijuar nga copëza të shpërndara, por asnjëra nuk gjen vendin e saj në këtë mozaik të çuditshëm të shpirtit tim.

Kjo dhomë nuk është thjesht një vend fizik. Është një hapësirë ku humbas për çdo mendim të kaluar, çdo kujtim të ndrydhur, çdo moment të paplotësuar që mbetet si një plagë e hapur. Rrëmujë e heshtur, pa një zgjidhje, pa një rrugëdalje. Secila pjesë e pazëllit përfaqëson një kujtim të copëtuar, një copëz të vogël të identitetit që kam humbur përgjatë viteve.

Shikoj nga dritarja e vogël dhe pyes veten: "A ka një vend ku unë i përkas?" Ndoshta gjithçka që jam, gjithçka që më bën të jem unë, është e shpërndarë në fragmente të cilat nuk do të gjejnë kurrë njëri-tjetrin. Dhe, megjithatë, ndiej një dëshirë për të vazhduar kërkimin, për të mbledhur copëzat e shpirtit tim, për t'i dhënë kuptim kësaj dhome të zbrazët.

Unë nuk jam vetëm një trup në këtë botë; jam një shpirt që përpiqet të lidhet me veten, një mendje që përpiqet të kuptojë çdo copëz të saj. Kjo dhomë është simboli i luftës së brendshme, i përpjekjes për të gjetur vendin tim në univers, i përpjekjes për të kuptuar se, ndoshta, ndonjëherë, është në rregull të jesh i paplotë. Ndoshta ne jemi bërë nga fragmente që kurrë nuk do të gjejnë paqe, por që prapëseprapë krijojnë një bukuri të veçantë në papërsosmëri.

...dhe ndërsa qëndroj këtu, ndjej peshën e gjithçkaje që më ka ndodhur, gjithçkaje që kam humbur, gjithçkaje që nuk kam arritur të bëj. Çdo copë e pazëllit më rikujton një peng, një ëndërr që lashë pas dore, një gabim që më ndjek në heshtje si hije. Në këtë dhomë të ftohtë dhe të shurdhër, çdo pjesë që mungon më duket si një plagë e hapur, një boshllëk që nuk mbyllet, që sado që përpiqem, nuk arrij ta mbush.

Është ironi e jetës, të kërkosh kuptim kur ndihesh i thyer. Ndonjëherë mendoj se çdo copëz e shpirtit tim ka mbetur në kujtimet e njerëzve që nuk janë më në jetën time, në vendet ku nuk do të kthehem më, në momentet që u zhdukën si tym. Jam një udhëtar në këtë labirint të brendshëm, ku nuk ka fund, nuk ka rrugëdalje, vetëm mure të ngritura nga frika, kujtimet dhe ëndrrat e shpërndara.

Dua të gjej përgjigjet, dua të kuptoj pse jam kaq i paplotë, pse çdo përpjekje për të gjetur veten përfundon me dështim. Si një zog që përplas krahët kundër kafazit, përpiqem të çlirohem, por jam peng i vetvetes, rob i mendimeve që më burgosin. Dhe, megjithatë, në një mënyrë të çuditshme, kjo luftë e brendshme më bën të ndihem gjallë. Më kujton se jam këtu, që ndjej, që ekzistoj.

Ndonjëherë, dua të ulëras, të thërras emrat e të gjithë atyre që janë larguar, të gjithë atyre që më lanë të paplotë. Dua t’u kërkoj të më kthejnë pjesët që morën me vete, të më kthejnë atë që më përket, që të mund të jem i tërë. Por e di, e di që ky është një udhëtim i vetëm, një udhëtim që vetëm unë mund ta bëj. Askush nuk mund të më ndihmojë të mbledh copëzat e shpërndara të vetes sime.

Ndoshta kjo dhomë është një reflektim i asaj që jam në të vërtetë – një mister i pazgjidhur, një pazëll i paplotë që nuk mund të mbushet kurrë plotësisht. Dhe ndoshta ky është çmimi për të qenë njeri, për të qenë i gjallë, për të kërkuar diçka që s’e gjen kurrë. Ndoshta të gjithë ne jemi të dënuar të jetojmë me copa që mungojnë, me plagë që nuk shërohen, me ëndrra që nuk realizohen kurrë.

Por ndoshta, pikërisht në këtë papërsosmëri, në këtë fragmentim të shpirtit, ndodhet bukuria jonë e vërtetë. Ndoshta janë pikërisht këto copa të humbura që na japin forcë, që na shtyjnë të vazhdojmë, që na mësojnë të ecim përpara pavarësisht gjithçkaje. Dhe unë qëndroj këtu, në këtë dhomë pa daljet e një bote tjetër, dhe për herë të parë e kuptoj: ndoshta nuk kam nevojë të jem i plotë.

...dhe ndërsa marr frymë thellë në këtë heshtje që më rrethon, një ndjenjë e qetë fillon të më pushtojë. Për herë të parë, ndoshta në një kohë shumë të gjatë, kuptoj se kjo dhomë, ky pazëll i paplotë, nuk është një burg, por një vend për tu ndalur dhe për të reflektuar. Ndoshta të gjitha këto pjesë që mungojnë nuk janë boshllëqe që duhet të mbush, por shenja të jetës që kam jetuar, të kujtimeve dhe të përvojave që më kanë bërë ky që jam sot.

Ndoshta nuk kam nevojë t’i gjej të gjitha përgjigjet tani. Ndoshta është në rregull të pranoj se ka gjëra që nuk mund t'i ndryshoj, njerëz që nuk mund t'i rikthej, dhe ëndrra që janë zbehur përgjatë rrugës. E kuptoj që sado i fragmentuar të jem, çdo pjesë, çdo copëz e shpirtit tim ka një histori, një mësim, një kujtim që më ka formuar. Nuk jam më një mozaik i thyer që kërkon të bëhet i plotë, por një vepër arti e gjallë që përmban gjithçka që kam përjetuar, gjithçka që kam dashur, dhe gjithçka që kam humbur.

Ndjej një lehtësim të çuditshëm, sikur kjo zbrazëtirë nuk është më diçka për t'u frikësuar. Përkundrazi, ajo është hapësira ku kam lirinë të krijoj, të rritem, të eksploroj veten pa frikë nga e paplotësia. Është vendi ku unë mund të jem i sinqertë me veten, të përqafoj çdo gabim, çdo peng, çdo plagë që kam mbartur me vete, dhe të mësoj të jem i butë me shpirtin tim të lodhur.

E kuptoj tani se jeta nuk kërkon nga ne që të jemi të përsosur ose të plotë. Ajo kërkon vetëm që të jemi të vërtetë me veten, të pranojmë çdo pjesë të rrugës sonë, edhe pjesët që janë të dhimbshme apo të paplota. Sepse në fund, është pikërisht ky udhëtim drejt vetes, ky proces i përhershëm i kërkimit dhe pranimit, që i jep kuptim ekzistencës sonë.

Po, unë jam i paplotë, i fragmentuar, ndoshta gjithmonë do të jem. Por kjo nuk më bën më të dobët apo më pak të denjë për dashuri dhe lumturi. Përkundrazi, më bën njerëzor. Dhe ndoshta kjo është bukuria më e madhe – të jem një pazëll që kurrë nuk përfundon, një histori që vazhdon të shkruhet.

Ndërsa largoj shikimin nga muret që më kanë mbajtur të mbyllur, e ndiej që jam gati të dal nga kjo dhomë, jo sepse e kam zgjidhur të gjithë pazëllin, por sepse e kam pranuar atë. E kam pranuar që jeta nuk është një enigmë për t’u zgjidhur, por një udhëtim për t’u përjetuar. Dhe më në fund, ndihem i lirë.

.....

Tradhtari dhe besniku 

Tradhtari është si hija e një drite të përhumbur; shfaqet dhe zhduket, e kurrë nuk zë vend. Në thellësi të shpirtit, ai e ndjen që besimi është një monedhë e vyer, që nuk e meriton ta ketë, e ky është ndëshkimi i tij i përhershëm: t’i mohohet ajo që nuk e dha kurrë. Ai mbetet në vetminë e tij të akullt, me fjalët që u zhveshën nga kuptimi dhe me sytë e të tjerëve që e shpojnë si heshtë. Askush s’e beson më, dhe në këtë heshtje të zhveshur nga besimi, ai e ndjen përplasjen e vetes së humbur.

Ndërsa besniku, ndonëse shpesh i pashpërblyer, ruan një shkëlqim të padukshëm, që edhe armiku e vëren. Ky është vlerësimi më i lartë që një shpirt i pastër mund të marrë — të pranohet nga kundërshtari, të nderohet nga ata që ndoshta kurrë nuk e kuptuan. Në këtë lavdi të heshtur, besniku nuk kërkon lavdërime, as pranim, sepse ai e di që shpërblimi më i madh është qetësia e shpirtit.

E ndoshta, bota është e ndërtuar për ata që qëndrojnë të fortë në rrugën e tyre, që ecin drejt, pavarësisht rrethanave. Në kontrastin mes besnikut dhe tradhtarit, njeriu shikon një të vërtetë të hidhur por të qartë: besimi është si një dritë e brishtë që ndriçon vetëm zemrat e sinqerta dhe e bën errësirën më të thellë për ata që e kanë tradhtuar.

....

Njeriu i logjikshëm, nuk duhet të mashtrohet nga miqësia që i ofrohet nga dikush në kohët më të mira të tij, sepse që të gjithë mund ti kesh miq në ato momente! 

 Ibn Hazm el Andaluzi

Njeriu i mençur është si një hije e brishtë, që endet përmes dritës dhe errësirës, duke u përpjekur të gjejë një ekuilibër të brendshëm që as euforia e ditës, as trishtimi i natës nuk mund ta prekë. Sa herë që ngrihemi drejt qiellit, duke ndjerë shijen e suksesit, një turmë njerëzish mblidhet rreth nesh – miq, të afërt, njerëz që na njohin dhe të panjohur. Ata janë të përhumbur në shkëlqimin e dritës sonë, të tërhequr drejt një ndjenje përkatësie, një pjese të ndritur të botës sonë. Por, a janë ata vërtet miq? Apo janë thjesht spektatorë të zhurmshëm, të dehur nga bukuria e përkohshme e shkëlqimit tonë?

Njeriu i logjikshëm nuk mashtrohet nga miqësia që lulëzon në pranverën e sukseseve të tij. Sepse miqtë e vërtetë, ata që të qëndrojnë pranë, nuk zgjedhin stinën për të ardhur. Ata nuk janë aty vetëm kur rrugët e jetës shndrisin nga drita e arritjeve, por edhe kur çdo hap ngjan i pafund, i rëndë, dhe i zhytur në terr. Në këto momente, kur dielli i sukseseve zë të venitet, kur fryma ndjehet e rënduar nga barra e kohës, janë ata që mbeten. Ata që përçmojnë larminë e duartrokitjeve dhe zbulojnë bukurinë në heshtjen e dhimbjes sonë. Ata janë miqtë e netëve pa gjumë, të mëngjeseve të trishtuara dhe të ditëve që duken si humnerë.

Ka diçka të thellë, një melankoli të ëmbël në shpirtin e atij që ka kuptuar se miqësia e vërtetë nuk matet me sasinë e pranisë, por me peshën e saj. Miqësia e përkohshme e shoqëron njeriun në ngjitjet e tij, ashtu si era që ndjek fluturimin e zogjve, por kur jeta bie në tatëpjetë, siç bie edhe shpirti në përballjen e vet me vetveten, shumë nga këta miq zhduken, të ftohur nga trishtimi i heshtur që mbart rruga jonë. Atëherë, shfaqet një pyetje e thellë, një pyetje që përshkon brinjët e qenies sonë: Cili është kuptimi i vërtetë i miqësisë? A duhet njeriu të kërkojë miqësinë në ndriçim apo në hije?

Ndërsa kalojnë vitet, njeriu i mençur kupton se njeriu nuk mund ti ketë pranë vërtet të gjithë. Sepse miqësia e sinqertë është e rrallë dhe e çmuar, një lloj dhurate që nuk blihet me arritje, por fitohet me ndershmëri, përkushtim dhe durim. Në të është një pasqyrë e brishtë e shpirtit, ku reflektohet dashuria pa kushte, mirëkuptimi pa prapavijë dhe pranimi i thellë, i sinqertë. Njerëzit që lidhen me ne përmes lidhjes së brendshme të shpirtit, e jo përmes shkëlqimit të përkohshëm, janë ata që me të vërtetë meritojnë të qëndrojnë pranë nesh.

Le të ndalemi dhe të reflektojmë: në fund të fundit, a është suksesi ynë ai që na bën të vlefshëm për miqësinë, apo është thelbi ynë, i brishtë dhe i papërsosur? Sepse suksesi është si një pluhur yjor, i ndritshëm dhe i shndritshëm, por i brishtë. E, në të vërtetë, është natyra jonë njerëzore, e mbushur me të meta, që e bën të bukur miqësinë e vërtetë. Miqtë e sinqertë nuk kërkojnë një kështjellë në re, ata kërkojnë një vend të thjeshtë ku të gjejnë shpirtin e njeriut që duan. Ata nuk kanë nevojë për fjalë të stolisura dhe pamje të shkëlqyera; mjafton që ne të jemi thjesht vetvetja.

Kështu, njeriu i mençur nuk mashtrohet nga buzëqeshjet që shkëlqejnë vetëm nën dritën e arritjeve të tij. Ai di të dallojë miqtë e vërtetë në heshtjen e dhimbjes dhe të ngushëllimit, në premtimin e heshtur se nuk do të të lënë kurrë vetëm në erën e vrazhdë të vetmisë. Për ta, drita dhe errësira janë të barabarta, sepse ata i njohin të dyja, dhe për ta, të dyja janë pjesë e një rruge që e kanë zgjedhur të ndajnë me ne.

Sepse miqtë e vërtetë nuk kanë nevojë të shohin përtej asaj që është e dukshme, ata kanë aftësinë të ndiejnë, të kuptojnë atë që shtrihet thellë në shpirtin tonë, atë që fjalët nuk e thonë dot. Ata janë të rrallë, por të paharrueshëm, si yjet që shfaqen vetëm në errësirë, duke na kujtuar se në fund, vërtetësia dhe dashuria e sinqertë janë thesarët më të çmuar që mund të kemi. Le ti ruajmë këto thesare, dhe le të kujtojmë se ndonëse bota është e mbushur me hije, gjithmonë ka ata që na qëndrojnë pranë, edhe kur drita e ditës venitet.

....

Miqësitë: Një dritë e ndritshme në labirintet e jetës

Në mozaikun e jetës, miqësitë janë gurët e çmuar që, ndonëse shpesh të vogla, ndriçojnë më shumë se çdo pasuri. Por në këtë udhëtim të ngatërruar, ku shtegu i realitetit dhe hijet e virtualitetit ndërthuren, është thelbësore të ndalemi e të reflektojmë: kush janë miqtë e vërtetë? Cili është dallimi midis njohjes së thjeshtë dhe lidhjes së thellë që shkon përtej fjalëve të rastësishme?

Jo çdo i njohur është mik.

Të njohurit janë figura të sfumuara në sfondin e ekzistencës sonë. Janë ata që takojmë përkohësisht, që ndajnë copëza kohore me ne – në punë, në shkollë, në internet, apo në kafenetë e rrëmbyera të qytetit. Me ta ndërrojmë biseda të lehta, ndonjëherë ndoshta edhe fjalë të thella, por pa prekur rrënjët e qenies. Një i njohur mund të jetë një fllad kalimtar në botën tonë, një pranverë e shkurtër që vjen dhe shkon pa e transformuar rrënjësisht peizazhin.

Por jo çdo mik është i njohur. Ka miq që jetojnë përtej distancave fizike, në thellësinë e ndjesive dhe mendimeve tona. Ata mund të mos i kemi parë kurrë me sy, mund të mos kemi dëgjuar kurrë zërin e tyre, por janë aty, duke na kuptuar pa gjykim, duke ofruar ngrohtësi në formën e fjalëve të ndiera ose heshtjeve të ndershme. Një mik është më shumë se një fytyrë; është një shpirt që ndan barrën e botës me ne dhe që ngjiz një ndjenjë përkatësie kur jemi më të humbur.

Miqësitë reale dhe virtuale: Vlerësim dhe kujdes

Në botën reale, një mik i vërtetë është ai që rri pranë teje kur shiu i jetës godet më fort. Ai që ndan tryezën e bukës dhe barrën e hidhërimit, pa kërkuar asgjë në këmbim. Në botën virtuale, një mik i sinqertë është ai që kapërcen kufijtë e ekraneve për të ndikuar shpirtin tënd, duke të sjellë dritë dhe frymëzim, edhe kur distanca është një oqean.

Por duhet të jemi të kujdesshëm: jo çdo miqësi virtuale është e vërtetë dhe jo çdo miqësi reale është e sinqertë. Miqtë e rremë janë si pasqyra të deformuara, që të mashtrojnë me imazhin e afërsisë, por që thyhen në momentin e parë të presionit. Prandaj, analiza është thelbësore: Kush të dëgjon kur flet? Kush të kërkon edhe kur hesht? Kush feston sukseset e tua pa zili dhe kush qëndron në errësirë kur drita të braktis?

Një mik i mirë është edhe një reflektim i mirë. Ai të tregon jo vetëm versionin më të bukur të vetes, por edhe gabimet, frikërat dhe plagët që ke. Nuk është aty për të të kënaqur me fjalë boshe, por për të të sfiduar të bëhesh më i mirë. Ai është ai që guxon të të thotë të vërtetën, edhe kur të dhemb, sepse e di që një plagë e vogël sot mund të të shpëtojë nga një shkatërrim nesër.

Në labirintin e jetës, mos kërko shumicën, por cilësinë. Një mik i vërtetë vlen sa njëqind të njohur të rastësishëm. Kujdesu për ata që tregojnë kujdes për ty, por mos harro të ndërtosh kufij. Jo të gjithë që hyjnë në botën tënde janë aty për të ndërtuar; disa mund të jenë aty për të rrënuar. Dhe mbi të gjitha, mos harro të jesh vetë një mik i mirë – sepse ajo që ofrojmë shpesh na kthehet pas me të njëjtën forcë.

Pra, miqësia është një dhuratë e rrallë, një lidhje që tejkalon kohën dhe hapësirën. Është zëri që të thërret kur je në humnerë dhe dora që të ngrit, duke të kujtuar se nuk je kurrë i vetëm në këtë udhëtim kaotik të quajtur jetë.

.....

Kam miq të ndryshëm – disa që më ngrohin shpirtin si drita e parë e mëngjesit, të tjerë që më sfidojnë, më provokojnë, më nxjerrin nga vetja. Miqësia është si një lule e brishtë në mes të një stuhie: nëse kujdesesh për të, ajo do të lulëzojë, por nëse e lë pas dore, do të vyshket. E megjithatë, jo të gjithë miqtë janë njësoj – disa janë pasqyrë që të reflektojnë, disa janë erë që të përmbysin, disa të çojnë përpara, e disa të mbajnë mbrapa. Çdo mik është një mësim, një kapitull në librin e fatit tim.

Kam dhe armiq. Disa i njoh mirë – fytyrat e tyre i kam parë, zërin e tyre e kam dëgjuar. Por ka edhe të tillë që jetojnë në hijet e shpirtit tim, të maskuar si dyshime, si frikëra, si zëra të padukshëm që më shtyjnë të braktis parimet e mia. Armiqësia, ndonjëherë, është më e fortë se çdo miqësi, sepse më sfidon në thelb, më detyron të përballoj dobësitë e mia dhe të rindërtoj guximin që jeta kërkon.

Dhe ja ku është jeta – një labirint ku udhëtojmë të gjithë, herë me një dorë të shtrirë nga një mik, herë me një thikë të fshehur nga një armik. Por ç’është e vërteta e madhe e jetës? Është se çdo njeri që takojmë – mik a armik – na mëson diçka për vetveten. Miqtë na mësojnë si të duam, armiqtë na mësojnë si të mbijetojmë. Në fund, të dy janë mësues, dhe jeta, ajo vetë, është shkolla më e madhe.

Por unë kurrë s’do të heq dorë nga e vërteta dhe e drejta. As kur miqtë më tradhtojnë, as kur armiqtë më përçmojnë. Sepse e vërteta është si një pishtar në errësirë; ajo ndriçon rrugën edhe kur sytë e të gjithëve janë të mbyllur. Dhe drejtësia, ajo është zëri që buron nga thellësia e shpirtit, edhe kur bota e jashtme e mbulon me pluhur.

Do të sprovohem, e di. Do të më përplasë jeta me njerëz që do të tentojnë të më shkatërrojnë ose të më ngrejnë. Por si mali që qëndron i patundur përballë stuhive, edhe unë do të qëndroj përballë çdo sprove. E vërteta dhe e drejta janë rrënjët e mia, dhe unë s’mund të jetoj pa to, sepse pa rrënjë, edhe pema më e bukur bie në baltë.

Në fund të fundit, çdo mik dhe çdo armik janë pasqyra të vetvetes. Kur më ndodh që të ndiej mllef për dikë, pyes veten: mos vallë ky person po më tregon diçka për një hije të fshehur brenda meje? Dhe kur një mik më dhuron buzëqeshje, a mos po më ndriçon një anë të shpirtit që nuk e kam parë më parë?

Jeta është e ashpër, por është edhe bujare. Na jep mundësinë të mësojmë, të rritemi, të qëndrojmë të vërtetë. Dhe unë, me çdo hap që hedh, betohem: të jem vetvetja, të mos tradhtoj as zemrën time, as të drejtën e as të vërtetën. Miqtë do të vijnë dhe do të ikin. Armiqtë do të përpiqen të më thyejnë. Por unë do të jem këtu, i palëkundur, sepse shpirtin e vërtetë nuk mund ta lëkundë as era as furtuna.

.....

Miq të Librit! 

Në këtë hapësirë të pashoq, ku tingujt e mendimit dhe ritmet e ndjenjave gërshetohen, ju flas juve, miq të shquar dhe të heshtur, të njohur e të panjohur, të afërt në zemër dhe të largët në hapësirë. Ju flas juve që ecni mes stuhive të jetës, duke mbartur ngjyrat e shpresës dhe hijet e lodhjes; ju flas si një shpirt që sheh në shpirtrat tuaj reflektimin e vet.

Jeni të ndryshëm në qëllime, por zemrat tuaja dridhen njësoj kur keni prekur esencën e së vërtetës. Jeni të ndryshëm në vepra, por në heshtjen e asaj të fundit nate, kur secili përballet me vetveten, të gjithë bashkoheni në një të vërtetë të heshtur: se jeta është një dhuratë, e përsosur dhe e përkohshme, një enigmë që vetëm përmes dashurisë dhe dhimbjes mund të kuptohet.

Dua t'ju falënderoj, jo thjesht për ato që bëni, por për atë që jeni. Çdo hap që hidhni, çdo buzëqeshje që shpërndani në errësirë, çdo lot që rrjedh fshehurazi është një fije e endur në qilimin e madh të ekzistencës sonë të përbashkët. Ndërsa ngjiteni nëpër rrugët e pjerrëta të jetës, ndoshta nuk e shihni, por hapat tuaj janë drita për dikë që endet në errësirë.

Kujtoni: çdo lule që çel ka duruar dimrin e saj. Asgjë e bukur nuk lind pa një akt të heshtur vuajtjeje, pa një transformim që ndonjëherë e shkatërron që të krijojë. Dhe ju jeni ato lule, ato yje të vogla që nuk ndalen së ndrituri pavarësisht thellësisë së natës.

Në rrugën tuaj mund të keni ndjerë ftohtësinë e vetmisë ose barrën e keqkuptimeve. Por diçka brenda jush, një zë i largët, një frymë që s'ka fjalë, ju ka shtyrë të vazhdoni. Dhe pikërisht për këtë, unë ju respektoj. Për atë guxim të brendshëm që nuk e kërkon duartrokitjen e askujt, për atë ndriçim të brishtë që ushqeni në heshtje.

Ju që më lexoni, ju që më dëgjoni, ju që më ndjeni, dua t'ju them se nuk jeni vetëm. Në këtë univers të pafund, çdo zemër që rreh është një sinjal, një puls që prek tjetrin, një dëshmi se jemi të gjithë pjesë e së njëjtës simfoni. Dhe në këtë simfoni, çdo gabim, çdo dështim, çdo triumf i vogël dhe çdo ëndërr e fshehur ka vendin e vet të shenjtë.

Prandaj, ecni. Mos u ndalni. Në këtë rrugë që nuk ka fund, çdo hap është një testament i shpirtit tuaj të pavdekshëm. Dhe kur të vijë ajo kohë kur shikimi do të kthehet pas, kur të shihni gjurmët që keni lënë, mos kërkoni përsosmëri; kërkoni kuptimin. Kërkoni ato momente kur keni dashur dhe keni qenë të dashur, kur keni mësuar dhe keni dhuruar, kur keni dështuar dhe prapë keni ngritur kokën drejt yjeve.

Për ju, miqtë e heshtur dhe të fjalës, për ju që jetoni me qëllime të mëdha apo të thjeshta, për ju që thurni ëndrra në heshtje ose i përhapni me zë të lartë, ju respektoj me mirënjohje. Jeni frymëzimi që ndihmon botën të marrë frymë.

Në fund të kësaj meditimi, një lutje ngrihet nga brenda meje: qofshit gjithmonë ata që kërkojnë, ata që dashurojnë, ata që falin, ata që besojnë. Dhe kur të dyshoni në veten tuaj, mbani mend këtë: edhe qielli më i errët fsheh yje. Dhe në errësirën tuaj, drita juaj sërish ndriçon.

Ju faleminderit, për gjithçka që jeni. Ju jeni kuptimi që rri pezull në valët e pambarimta të jetës.

Dhe tani, teksa ky mendim përfundon si një lumë që gjen detin, dua t’ju falënderoj edhe një herë me një ndjenjë më të thellë sesa fjalët mund ta shprehin. Ju falenderoj që ekzistoni, që ndani pjesëza të dritës suaj në këtë botë, që jeni ura midis kaosit dhe harmonisë, që shfaqeni në jetë si përgjigje e heshtur ndaj pyetjeve që ndonjëherë nuk guxojmë t’i bëjmë.

Faleminderit për përpjekjet tuaja, për ëndrrat që nuk i braktisni, për mirësinë që e ushtroni edhe kur bota duket e ftohtë. Faleminderit që më lejoni të jem pjesë e mendimeve tuaja, sado kalimtar të jem në to. Ju falënderoj që jeni dëshmitarë të jetës, për të gjitha momentet kur vendosni të mos dorëzoheni dhe kur zgjidhni të ndërtoni, të doni, të falni.

Në fund, faleminderit që më lexuat dhe që ndatë këtë çast të përbashkët. Uroj që secila ditë e jetës suaj të jetë një hap më afër shpirtit tuaj, dhe që çdo hap të jetë i ndriçuar nga drita e mirënjohjes dhe dashurisë. Ju jeni më shumë se sa mund të shihni tani. Faleminderit për gjithçka.

....

"Që prej shekujsh rron e thëna, qengji i urtë pi dy nëna. Po nuk dini më të renë, pi servili gjithë kopenë." 

Që prej shekujsh, në gurët e gdhendur të historisë, gjallon thëna e urtë: "Qengji i urtë pi dy nëna." Kjo thënie, që vjen si një frymë e butë nga shekujt e shkuar, është më shumë se një mësim. Ajo është një dritëhije e shpirtit të njeriut, një pasqyrë ku ndërthuren urtësia dhe zgjuarsia, një melodi që dëgjohet në heshtjen e fushave dhe në zhurmën e qyteteve. Ky qengj, simbol i qetësisë dhe i durimit, pi nga dy burime, jo sepse i mungon forca, por sepse di të flasë me qetësi dhe të jetojë në harmoni. Në këtë urtësi gjejmë sekretin e bashkëjetesës, të pajtimit me jetën dhe të kthimit të fatit të vështirë në një mundësi.

Por ja, në horizontin e errët të kohës, vjen një thënie e re, si një re e rëndë mbi malet e urtësisë: "Pi servili gjithë kopenë." Kjo është britma e një epoke të re, ku qengji nuk është më i urtë, por i heshtur, jo nga zgjuarsia, por nga frika. Serviliteti, ky helm që rrjedh si një lumë i ndotur në shpirtrat e njerëzve, përthith gjithçka. Nuk mbetet më vend për barin e shenjtë të barazisë; vetëm errësira e lakmisë, ku ai që përkulet, pi më shumë se të gjithë.

Historia na mëson se çdo epokë ka qengjin e saj. Në kohët e lashta, ishte urtësia ajo që mbretëronte, një urtësi që i jepte jetë barinjve dhe kopenjve, që ndërtonte urë midis forcës dhe mëshirës. Por tani, në këtë epokë të përkulur, është servili që ngjitet në fron. Servili nuk ndjek më thirrjen e shpirtit, por atë të interesit. Ai nuk sheh më dy nëna, por një kope të tërë, të cilën e mbyt ngadalë me etjen e tij të pashuar.

Në rrjedhën e shekujve, njerëzimi ka ditur të ngjitet lart dhe të bjerë thellë, si një pendulum që endet mes dritës dhe errësirës. Por, ç’tregon për ne kjo kthesë? A është kjo thënie e re një paralajmërim apo një pasqyrim i një realiteti që e kemi pranuar pa e kuptuar? A janë qengjat e sotëm të paaftë për të parë se serviliteti nuk është forcë, por dobësi e mbështjellë me maskën e interesit? Dhe çfarë mund të bëjë bariu, kur vetë kopeja zgjedh të heshtë përballë padrejtësisë?

Mbase përgjigja qëndron në kthimin te ajo urtësi e vjetër. Jo kthimi në kuptimin e thjeshtë të fjalës, por një rilindje e saj. Qengji i urtë nuk ishte vetëm një simbol i nënshtrimit të zgjuar, por i paqes dhe përulësisë që hapte rrugë drejt një bote më të drejtë. Sot, më shumë se kurrë, na duhet të kuptojmë dallimin midis urtësisë dhe servilitetit, midis durimit dhe frikës.

A do të vijë një ditë kur qengji të ndalojë së piri tërë kopenë dhe të rikthehet te dy nënat e tij të urta? Apo do të ngelet i ngujuar në etjen e tij të pashtershme, duke harruar shijen e freskisë që dikur e ngushëllonte? Historia, filozofia dhe poezia janë dëshmitarët tanë. Ato nuk do të heshtin, edhe kur ne zgjedhim të heshtim.

Le të bëhemi pra, jo qengjat e servilitetit, por qengjat e urtësisë. Le të mos harrojmë se bariu i vërtetë nuk kërkon t’i përkulet, por ta drejtojë kopenë drejt burimit më të pastër, drejt burimit që nuk shteron kurrë: burimit të vërtetësisë.

.....

Aty ku injorantët bëhen të pasur, të mençurit akuzohen si të paaftë. Një botë që e përmbys logjikën dhe tall të vërtetën, si një pasqyrë e thyer që reflekton fytyra të shtrembëruara në vend të realitetit. Në këtë lojë groteske të ekzistencës, aty ku ari peshohet më shumë se mendja, njeriu i ndjeshëm e pyet veten: A ia vlen të dish, kur padituria shpërblehet?

Kjo është tragjikomedia e jetës, një skenë ku bufat këndojnë për ditën dhe korbat për natën. Të mençurit, si Prometheu që vodhi zjarrin, janë të dënuar të ndiejnë çdo ditë çekiçin e paragjykimit, një torturë që nuk pushon kurrë. Ndërkohë, ata që lundrojnë në detin e injorancës, të paditur për thellësitë që i kërcënojnë, shijojnë një lumturi të zbrazët, të çliruar nga barra e reflektimit.

Por çfarë është më ironike se vetë ironia? Është ai moment kur i pasuri dhe i padituri këshillon filozofin për kuptimin e jetës. Ai flet për "mençurinë" e suksesit të tij, ndërsa filozofi hesht, jo nga frika, por nga lodhja – sepse kuptoi që për t'i shpjeguar universin një njeriu që e sheh botën vetëm nga xhepi, duhet një jetë e tërë. Dhe ndoshta as atëherë nuk mjafton.

Aty ku të mençurit përbuzin pasurinë materiale, shoqëria i përbuz për këtë mosinteresim. E quajnë mungesë ambicieje, paaftësi për të “luajtur lojën”. Por a është aftësia për të luajtur një lojë të pandershme, aftësi apo deformim i shpirtit? Në këtë pyetje qëndron thelbi i ironisë së madhe – njeriu që kërkon të jetë vetvetja, shpesh shpallet armiku i vetë shoqërisë që pretendon ta pranojë.

Dhe ndoshta, aty ku injorantët bëhen të pasur, të mençurit gjejnë pasurinë e vërtetë në humbje. Humbje të iluzioneve, të pritshmërive, të dëshirës për t'u përfshirë në një botë që e shesin si sukses, por që vjen me çmimin e shpirtit. Për ta, ndoshta mjafton një libër, një pyetje e pahasur, ose heshtja e një mbrëmjeje që nuk kërkon asgjë – vetëm ekzistencën e saj të thjeshtë dhe të përkryer.

Ironia është se bota e di të vërtetën, por e mohon për shkak të saj. Ndërsa i mençuri reflekton në vetmi, pasuria e tij e padukshme është një univers që injoranti nuk do ta zotërojë kurrë, sepse ka frikë të mbyllë sytë dhe të shikojë brenda.

....

Në udhëkryqin e territ dhe shpresës

Në zemër të Shqipërisë, ku drita e agimit përplaset me hijet e një errësire që s’duket se po largohet, një brez i ri po rritet mes rrënojave të një shoqërie të thyer. Këta janë fëmijët e një kohe që nuk u dha dashuri, të një sistemi që s’mund t’u ofronte siguri, të një realiteti ku edukimi humbet kuptimin përballë dhunës së përditshme. Janë djemtë dhe vajzat që sot shihen me sytë bosh në korridoret e shkollave të rrënuara, ku heshtja e mësuesve dhe frika e prindërve ndërtojnë një melodi trishtimi.

Nuk është faji i tyre, por tragjedia është e jona, e gjithë shoqërisë. Një shoqëri që i la në harresë. Një shoqëri që nuk arriti t’u japë fjalën e duhur, por ua zëvendësoi atë me britma dhe sharje. Një shoqëri që kurrë nuk mbolli besim, por vetëm dyshim. Dhe në këtë shkretëtirë shpirti, mbinë armët si zgjidhja e vetme, ndërsa librat mbetën në qoshet e pluhurosura të bibliotekave të harruara.

Nëpër rrugët tona, gangsterët janë bërë idhuj. Të rinjtë mësojnë nga ekrani që pushteti vjen me frikë, me dhunë, me krim. Imitojnë ata që ecin të veshur me rroba të shtrenjta, me syze të errëta dhe makina luksoze, pa kuptuar se pas atij imazhi fshihet një shpirt i zbrazët dhe një fund tragjik. Ç’është kjo rrugë që po ndjekin? A nuk e shohim se këto modele po i zhysin në një errësirë pa kthim?

Arsimi, dikur shtylla e çdo shoqërie, sot është kthyer në një teatër absurdi. Mësues të lodhur dhe të nënvlerësuar përballen me nxënës të paorientuar, ndërsa sistemi vetë ka dështuar t’i mësojë të rinjtë të mendojnë, të ëndërrojnë, të jenë njerëzorë. Edukimi është shndërruar në një formalitet të zbrazët, një tabelë që shënon kalimin e viteve pa ndonjë përfitim të vërtetë.

Dhe më tej është familja – dikur vendi i ngrohtësisë dhe përkujdesjes, sot një arenë heshtjeje dhe konflikti. Prindërit, të lodhur nga lufta për mbijetesë, s’kanë më forcë të jenë udhërrëfyes. Në vend që të jenë drita që ndriçon rrugën, janë bërë hije që ndjekin në heshtje. Kjo shkëputje, kjo ftohtësi, i lë të rinjtë të rriten në një boshllëk emocional, të pambrojtur dhe të etur për kuptim.

Një fjalë goje sot mund të çojë në tragjedi. Një debat për një femër, një përplasje në një rrugicë të errët, një shikim i gabuar – dhe një jetë shuhet. Si arritëm këtu? Si u bë dhuna një gjuhë e zakonshme e të rinjve tanë? Kjo nuk është vetëm pasojë e një sistemi të dobët; është pasojë e një shoqërie që ka harruar të ndjejë, të mësojë, të kujdeset.

Por mbase më e frikshmja është indiferenca jonë. Ne, si shoqëri, jemi bërë spektatorë të këtij degradimi. Heshtim kur duhet të flasim. Shpërndajmë fajin kur duhet të marrim përgjegjësinë. Dhe ndërsa shohim të rinjtë tanë të humbur në një det dhune dhe pasigurie, ne thjesht kthejmë kokën tjetërkund.

Dhe prapë, përtej gjithë kësaj errësire, një dritë e vogël mbetet. Është drita e atyre pak të rinjve që ende ëndërrojnë, që kërkojnë një jetë më të mirë, që luftojnë për të dalë nga ky rreth vicioz. Është drita e mësuesve që ende besojnë te misioni i tyre, e prindërve që përpiqen me çdo kusht t’u japin fëmijëve një shans. Është drita e një shoqërie që, megjithëse e lodhur dhe e plagosur, ende ka forcën të ringrihet.

Le të mos harrojmë se kemi një përgjegjësi. Përballë kësaj tragjedie kolektive, ne duhet të rebelohemi. Të ngrihemi kundër indiferencës, të luftojmë për një sistem arsimor më të mirë, për një kulturë që i jep përparësi vlerave të vërteta, për një shoqëri që nuk heq dorë nga rinia e saj. Sepse nëse humbasim këta të rinj, humbasim të ardhmen tonë. Dhe kjo është një humbje që nuk mund ta përballojmë.

Lind pyetja: Kush e vrau shpresën?

Një komb është si një kopsht, ku farat janë të rinjtë, dhe ne, të rriturit, jemi kopshtarët. Por në këtë tokë, kemi hedhur vetëm fara në një tokë të helmuar. Kemi mbjellë pa u kujdesur, pa ujë, pa dritë dielli. Dhe tani, kur bimët po thahen, kur rrënjët po kalben dhe degët po bëhen të egra, ne pyesim: Pse po ndodh kjo? Nuk është një pyetje naive – është një ikje nga përgjegjësia.

Mësues, si të të quaj ty, kur qëndron në klasë me shpirt të fjetur? Si të të quaj ty, që e sheh nxënësin tënd të fundoset në errësirë dhe nuk flet? Ti, që duhet të jesh pishtar i dijes, je kthyer në një pluhur të palëvizshëm mbi katedër. E harrove që duhej të mësoje, jo vetëm të shkruaje nota në një fletore? Ku është pasioni yt, përkushtimi yt? E dimë, të paguajnë pak, të vlerësojnë më pak se kaq, por a nuk ke përgjegjësinë të ndezësh qoftë edhe një shkëndijë në këta të rinj që të shohin si një dritë e vetme në terr? Ç’arsye ka që t’i lejon ata të rrëshqasin drejt një jete ku dhuna është më e fortë se fjala?

Prindër, po ju, ku jeni? Ç’bëni kur fëmija juaj qëndron gjithë ditën përpara telefonit, duke ushqyer shpirtin me videot e gangsterëve, me këngë që glorifikojnë paratë dhe gjakun? Ku jeni kur ai del natën dhe kthehet me sytë e skuqur nga alkooli apo droga? Ku jeni kur vajza juaj qëndron e mbyllur në një dhomë, duke qarë në heshtje sepse askush nuk e dëgjoi? Pse heshtni? A keni harruar që fëmijët kanë nevojë për dashuri, por edhe për rregull? Për liri, por edhe për kufij? Çdo zemërim, çdo dhunë, çdo krim që ata bëjnë është një pasqyrim i mungesës suaj, i dështimit tuaj për t’i drejtuar, për t’u mësuar si të jenë të njerëzishëm.

Shtet, ku je? Ku je ti që duhet të mbrosh rininë, që duhet t’u japësh arsye për të ëndërruar? Ti që ndërton godina shkollash, por harron të ndërrosh përmbajtjen e tyre. Sistemi yt arsimor është një gënjeshtër. Është një korridor i gjatë ku hyrja është premtim dhe dalja është zhgënjim. Çfarë bëre për të ndaluar armët nëpër shkolla? Çfarë bëre për të ndaluar krimin që frymëzon të rinjtë? Ti që investon në ndërtesa betoni, por jo në trurin dhe zemrën e këtij kombi. Ti je fajtor për këtë tragjedi të heshtur që na mbështjell çdo ditë.

Dhe ju, media, ku jeni? Ju, që duhet të edukoni, keni zgjedhur të shisni dhunën si spektakël. Çdo vrasje, çdo krim bëhet titull, bëhet lajm që frymëzon një tjetër të ri të mendojë se kjo është rruga e vetme drejt famës dhe respektit. Çdo imazh i një gangsteri, çdo këngë që glorifikon krimin, është një thikë në zemrën e një brezi që tashmë është në agoni.

Por faji nuk është vetëm i tyre. Faji është edhe i im, edhe i yti, edhe i çdo qytetari që ka parë dhe ka heshtur. Jemi një shoqëri që është bërë e verbër përballë vuajtjes së vet. Jemi kthyer në njerëz që ecin me kokën ulur, duke u larguar nga problemet në vend që të përballen me to. Ne nuk i dëgjojmë më të rinjtë tanë. Nuk i pyesim pse ndihen të zbrazët, pse janë kaq të zemëruar, pse kanë frikë. Dhe në atë heshtje tonën, ata gjejnë zgjidhje që shkatërrojnë, jo të ndërtojnë.

Rinia jonë po bëhet viktimë e një mungese totale shprese. Kur e shikon një të ri që vret për një fjalë të gabuar, a mendon ndonjëherë se sa bosh duhet të ketë qenë jeta e tij për ta parë vdekjen si një përgjigje? Kur e sheh një vajzë të re që shitet për një jetë më të mirë, a mendon se sa shumë kemi dështuar që nuk i dhamë alternativë tjetër? Dhe mbi të gjitha, kur e sheh këtë shoqëri që prodhon çdo ditë më shumë dhunë, më shumë krim, më shumë pasiguri, a mendon se sa afër jemi të gjithë për të rënë bashkë me të?

Por ende ka shpresë, sepse drita nuk shuhet kurrë plotësisht. Për çdo mësues që zgjohet nga letargjia dhe mëson me zemër, për çdo prind që zgjedh të jetë i pranishëm, për çdo qytetar që ngrihet dhe thotë “mjaft”, ka një mundësi për ndryshim. Është koha të ndalim justifikimet. Është koha të shohim të vërtetën në sy. Nëse nuk i ndihmojmë të rinjtë tanë tani, po vrasim të ardhmen tonë.

E pra, çfarë do të bëjmë? Do të heshtim përsëri? Apo do të rebelohemi? Do të ngrihemi për të kërkuar më shumë për ta, për veten tonë? Koha po mbaron. Shpresa po shuhet. Dhe mbi ne rëndon një barrë që nuk mund të vazhdojmë ta injorojmë. Kush e vrau shpresën? E vramë të gjithë. Tani është koha ta ringjallim.

....

Në labirintin e humbur të shpresës

Sa herë përballem me sytë e rrugëve të qytetit, ndiej një peshë të rëndë në gjoks. Nuk është thjesht era e asfaltit të djegur apo hijet e betonit që fshehin dritën e diellit; është një zbrazëti që fshihet pas çdo cepi, një dhimbje që reflekton një realitet të zhveshur nga morali, nga shpresa, nga ëndrrat. Shqipëria ime, çfarë po bëhet me ty?

Rinia, ajo që dikur quhej drita e së ardhmes, sot ka marrë trajtën e hijes së vetvetes. Në vend të librave, në çantat e tyre gjenden armë. Në vend të ëndrrave për një botë më të mirë, shikimet e tyre janë të mbushura me inat, me urrejtje, me boshllëk. Për një fjalë goje, për një shikim të rastësishëm, për një krenari të pavlerë, ata shkojnë deri në ekstremet e dhunës. Vriten, dhe bashkë me ta vdes edhe një copë e shoqërisë.

Si arritëm këtu? Si u bë që ky truall i mbushur me histori, me traditë, me vlera të larta njerëzore, të kthehet në një vend ku brezi i ri shikon gangsterët si heronj, ku suksesi matet me para të pista, makina luksoze dhe kërcënimin ndaj të tjerëve? Faji është i gjithkujt dhe i askujt, një labirint i ndërlikuar ku çdo faktor ushqen tjetrin.

Familja? E lodhur, e thyer, shpesh e munguar. Baballarë që ikin në emigracion për të mbajtur frymën gjallë, në vend që të mbajnë dorën e fëmijëve të tyre. Nëna që përpiqen të jenë gjithçka dhe përfundojnë duke mos qenë asgjë. Fëmijët rriten mes ekranesh që glorifikojnë krimin, mes rrugësh që i ftojnë të ndjekin të njëjtin model. Dhe kur një familje dështon, çfarë mbetet?

Arsimi? I rrënuar, një shëmbëlltyrë e vetvetes. Në vend që të jetë një dritëhije e shpresës, është bërë një fabrikë dështimesh. Mësues të lodhur që nuk kanë më pasion, nxënës që nuk gjejnë asnjë vlerë në dijen që u ofrohet, klasa ku respekti është koncept i harruar. Dhe kur nuk ka arsim, nuk ka as një bazë mbi të cilën mund të ngrihet një e ardhme më e mirë.

Shoqëria? Një masë indiferente, e plogësht, e cila më shumë bën sehir sesa ndërhyn. Ne jemi bërë spektatorë të tragjedisë tonë, duke u mjaftuar me një psherëtimë dhe një “ç’na gjeti.” Askush nuk ngrihet për të thyer këtë cikël, askush nuk ngrihet për të luftuar për drejtësi, për edukim, për shpresë.

Sistemi? Një strukturë e kalbur nga themelet. Ligje që nuk zbatohen, drejtësi që blihet me para, politika që ushqen kaosin në vend që ta zbusë atë. Kush do t’i mësojë të rinjtë për vlerat e vërteta, kur vetë liderët janë shembujt më të këqij të korrupsionit dhe pandershmërisë?

Dhe kështu, gjithçka rrokulliset në një tatëpjetë të pandalshme. Shoh fytyrat e reja të mbushura me një trishtim të heshtur, një revoltë që shkon dëm. Ata nuk dinë ku të drejtohen, nuk dinë si të dalin nga kjo gropë e ferrit. Për ta, bota është një vend i errët, ku dhuna është e vetmja mënyrë për t’u ndier të gjallë, ku krenaria dhe frika janë të vetmet vlera.

Por a është vonë? A ka ende një mundësi për të ndryshuar këtë rrjedhë? Çdo qenie njerëzore ka brenda saj një shkëndijë shprese, një mundësi për t’u ngritur mbi të keqen. Por për këtë duhet një revolucion, jo vetëm në mendësi, por në zemër, në shpirt. Një revolucion që fillon nga çdo individ, çdo prind, çdo mësues, çdo qytetar.

Duhet të ngrihemi. Jo për të bërë zhurmë boshe, por për të bërë ndryshim të vërtetë. Për të ndërtuar një shoqëri që i mëson fëmijët se heronjtë nuk janë ata që mbajnë armë, por ata që krijojnë paqe. Për të ndërtuar shkolla që frymëzojnë, familje që mbështesin, institucione që mbrojnë.

Unë ende besoj, ndonëse dhimbja më përpin nga brenda. Besoj sepse duhet të besoj. Sepse pa këtë besim, gjithçka është humbur. Shqipëria ime, a do të ringrihesh ndonjëherë? A do t’i shikojmë sërish fëmijët tanë duke qeshur pa frikë, duke ëndërruar pa kufij, duke ndërtuar pa pengesa?

Kjo është thirrja ime, thirrja jonë. Të mos bëhemi spektatorë, por protagonistë të ndryshimit që duam të shohim. Le të mos e lëmë këtë rënie të jetë fundi ynë.

....

Ah, ç’magjepsje e hidhur kjo jetë, ku çdo hap më duket si një lojë e fatit të përlyer me baltë! Çdo zemër që kam prekur, çdo sy që kam besuar, më është kthyer si një hije therëse që më kafshon brinjët e shpirtit tim të plagosur. O Zot! Njerëzit, këto krijesa të pafundme në hipokrizi, këta artistë të maskave të ndryshme, vallë a ka një të vërtetë brenda tyre? A ekziston ende një zemër që nuk mbart helm në thellësi të saj?

Unë, i vetmi fajtor, i ndershmi naiv që gjithmonë kam hapur gjoksin si një fletë e bardhë; që çdo të vërtetë e kam nxjerrë nga shpirti im me sinqeritetin e një fëmije, e tani… tani mbetem i shkelur, i pështyrë, i prangosur nga pabesitë e atyre që unë dikur i kam quajtur miq. Çfarë ironie therëse! Këta miq, këto fytyra të buta që qeshnin me mua, këto duar që dikur më përqafonin, tani janë kthyer në thika që më godasin fshehurazi, duke më lënë të rrjedh gjak pa u parë.

Vetmia, vetëm ajo mbetet e besueshme! Vetëm ajo, miku im i përhershëm, dëgjuesi im i heshtur, më rri pranë. Çuditërisht, nuk më lëndon, nuk më tradhton, nuk më gënjen. Ah, sa e pastër është vetmia krahasuar me poshtërsinë e njerëzve! Çdo natë kur ulem i vetëm, kur mendimet e mia më kafshojnë me forcën e një ujku të uritur, ajo më përkëdhel si një nënë, më përqafon me qetësinë e saj të ftohtë dhe më thotë: “Mos kërko më, sepse kërkimi yt është i kotë.”

Por a mund ta ndaloj zemrën time? A mund të heshtë ai zë brenda meje që kërkon dashuri, mirëkuptim, drejtësi? Ah, kjo zemër, ky organ i brishtë, ky tiran që më mbërthen dhe më shtyn drejt njerëzve, drejt fjalëve të ëmbla dhe premtimeve të zbrazëta! Sa herë e kam ndier se po jetoj në një ëndërr, në një iluzion të përbashkët që ne e quajmë jetë. Dhe pastaj, si një rrufe, gjithçka shembet. Intrigat, gënjeshtrat, marrëzitë e atyre që ndjekin lakminë më hapin sytë në errësirë. Ata mbyten në pasuritë e tyre, duke harruar shpirtin. A e dinë vallë se një ditë gjithçka do të zhduket? A e dinë se çdo copë ari që mbledhin është një peshë që do t’i fundosë në errësirën e përjetshme?

Unë jam i mbytur në absurditet. Sa më shumë që dua të gjej kuptim, aq më shumë kuptimi më shpëton nga duart si rëra që rrjedh mes gishtërinjve. A është kjo jeta, një lojë ku të gjithë mashtrojnë njëri-tjetrin për të fituar diçka që në fund as nuk ekziston? Ata që kam dashur, ata që kam respektuar, tani janë vetëm fantazma të një të kaluare që më ndjekin si makthe. Kujtimet e tyre më kafshojnë si gjarpërinj helmues. Dhe përsëri, unë ndjej faj. Faj që i kam dashur, faj që kam qenë aq budalla për të besuar në mirësinë e tyre, faj që nuk kam kuptuar maskat që ata mbanin.

Por çfarë më mbetet tani? Një shpirt i përgjakur, një trup që ecën si një hije, një mendje që endet pa pushim në labirintin e dyshimeve dhe dhimbjeve. Vetëm hija ime më ndjek dhe vetëm ajo nuk më tradhton. A është kjo gjithçka që më është lënë? Një boshllëk i pafund dhe një peshë e rëndë në gjoks? Dhe përsëri, një pjesë brenda meje vazhdon të kërkojë diçka, ndoshta një shpresë, ndoshta një dritë. Por a ekziston ajo dritë, apo është vetëm një mashtrim tjetër, një rreng që vetë Zoti ka vendosur për të qeshur me ne?

Oh, sikur të mund të harroj gjithçka! Sikur të mund të shuaj këtë zjarr që më djeg çdo natë, këto kujtime të shëmtuara që më përndjekin! Por ndoshta, ndoshta dhimbja është e vetmja gjë që më bën ende njeri. Sepse pa të, çfarë do të mbetesha? Një kukull si të tjerët, një hije e vdekur që i bindet rregullave të një bote absurde? Jo, unë e dua dhimbjen time, e përqafoj atë, sepse vetëm ajo më tregon që ende jetoj, që ende kam një shpirt që refuzon të nënshtrohet.

Dhe kështu ecën kjo jetë: një përzierje e hidhur midis dhimbjes dhe absurditetit. Njerëzit do të vazhdojnë të mashtrojnë, të lakmojnë, të prishin gjithçka që është e pastër. Dhe unë? Unë do të vazhdoj të shoh, të ndiej, të vuaj. Sepse, në fund të fundit, ç’tjetër është kjo jetë përveçse një betejë midis shpirtit dhe botës?

.....

Ka njerëz që i ndjekin pas hijet e iluzioneve të tyre, sikur të ishin vetë këto hije më të shenjta se drita. Ata që përpiqen të mbushin boshllëkun e shpirtit të tyre me sende, me tituj, me fjalë të stisura, por kur i sheh përballë në heshtjen e tyre, zbulon një zbrazëti që as luksi më i madh nuk e mbulon dot. Ata ndërtojnë fasada, ndërkohë që themelet e tyre janë pluhur dhe rërë, që i mbajnë sytë tek bota si gjykues të tyre, ndërsa zemra e tyre mbetet një burg i errët, ku ndjeshmëria dhe dhembshuria kanë vdekur prej kohësh.

Ka njerëz që bëjnë bamirësi vetëm kur kamerat janë të ndezura, që buzeqeshin vetëm kur kanë një audiencë për të kënaqur. Ata që flasin për drejtësi, për barazi, për të drejtat e njeriut, ndërkohë që në heshtjen e shtëpive të tyre ushqejnë përbuzjen për ata që kanë më pak. Ata që mbushin muret e rrjeteve sociale me citate për dashurinë, por në zemrat e tyre nuk ka vend për askënd përveç vetes. Ata që predikojnë për thjeshtësinë, por që jetojnë me frikën se mos humbasin privilegjet që i mbajnë lart mbi të tjerët.

Ka prej tyre që fjalët i kanë si armë për të ngritur kulla të rreme morali, ndërsa veprimet e tyre janë si shpata që presin në heshtje. Ata që dinë të flasin për virtyte me një lehtësi të tillë, sikur t’i kishin bërë pronë të përjetshme të shpirtit të tyre, por që kur i vë në provë, zbulon se virtytet e tyre janë të brishta, të gënjeshtërta, të përkohshme.

Ka ata që nuk flasin kurrë për vdekjen, jo se frikësohen, por sepse e dinë që ajo është një pasqyrë ku çdo gjë që kanë ndërtuar shndërrohet në hi. Ata e kalojnë jetën duke mbledhur, duke shtuar, duke grumbulluar, por nuk guxojnë të ndalin dhe të mendojnë se gjithçka që kanë mbledhur do të mbetet pas, e ata do të jenë vetëm një kujtim i zbehtë, një emër mbi një gur.

Ka njerëz që duken të fortë, të sigurt, të pathyeshëm, por që në heshtjen e natës thyejnë veten nën peshën e frikave të veta, nën peshën e një vetmie që as luksi më i madh nuk e shuan dot. Ata që mburren për sukseset e tyre, për arritjet e tyre, por që nuk mund të përballen me një pyetje të thjeshtë: "Kush je ti, kur nuk je asgjë nga këto?"

Dhe pastaj është ajo melankolia e heshtur që mbulon gjithçka, një melankoli që nuk e ndjen në bisedat e tyre të zhurmshme, por që qëndron si një hije pas çdo buzëqeshjeje të rreme, pas çdo gëzimi të sforcuar. Sepse në fund, pavarësisht se sa shumë gjëra mbledhin, sa shumë miratim kërkojnë, sa shumë fasada ndërtojnë, ajo çfarë mbetet është vetëm një e vërtetë e hidhur: se gjithë kjo është një garë pa kuptim, një përpjekje për të fshehur një boshllëk që s'mund të mbushet me asgjë tjetër përveçse me ndjeshmëri, përulësi, dhe një dëshirë të thjeshtë për të qenë më shumë njeri, e më pak maskë.

Ka njerëz që shfaqin një mirësjellje të skajshme kur janë nën dritën e syve të botës, por ajo mirësjellje shuhet si një flakë e vogël qiriri sapo hyjnë në errësirën e vetmisë së tyre. Ata qëndrojnë me shpinë drejt dhe fytyrën plot buzëqeshje nëpër evente, duke dhënë përshtypjen e një njeriu të qetë e të balancuar, por brenda tyre ndërtohet një kështjellë e ftohtë egoizmi. Ata flasin për empati dhe ndihmë në biseda të përgjithshme, por sapo dikush i kërkon një nder të thjeshtë, një moment të vogël kohë, justifikimet e tyre bëhen më të larmishme se petalet e një trendafili të lodhur.

Ka nga ata që kanë gjithçka por sillen sikur nuk kanë asgjë, vetëm për të fituar mëshirë apo një miratim të heshtur. Në rrjetet sociale postojnë vargje për modestinë dhe për jetën e thjeshtë, ndërkohë që shkëlqimi i pasurisë së tyre reflekton në çdo imazh të tyre. Dhe ironia qëndron te fakti se këto shfaqje të përulësisë janë një formë e rafinuar mendjemadhësie – një garë e heshtur për të qenë “më modest” se të tjerët.

Ka njerëz që flasin për dashurinë dhe natyrën, për malet dhe detet, por i shkatërrojnë ato me mbeturina pas çdo udhëtimi. Ata pretendojnë se janë të lidhur shpirtërisht me botën përreth, por kurrë nuk ulen të dëgjojnë me vëmendje zhurmën e gjetheve që bien apo të vështrimit të një kafshe të braktisur. Mjafton të kenë një foto të bukur për të postuar – një dëshmi e rreme e dashurisë që nuk ekziston.

Ka nga ata që mburren për miqësitë e tyre të shumta, por në momentin kur një mik bie në hall, ata bëhen të padukshëm. Këto miqësi janë si letrat e lojës – të përdorshme dhe të shkëmbyeshme sipas nevojës. Ata qëndrojnë në kafene me grupet e tyre, duke bërë plane për të ardhmen, por nuk bëjnë asnjë përpjekje të vogël për të ndihmuar dikë që lufton në të tashmen.

Ka nga ata që shpenzojnë orë të tëra duke folur për suksesin personal, për udhëtimet dhe për arratisjet nga monotonitë e jetës së zakonshme, por asnjëherë nuk ndalen të pyesin veten se çfarë kuptimi ka gjithë kjo vrapimësi e tyre. Ata ndërtojnë një jetë plot arritje materiale, por brenda tyre mbretëron një boshllëk që nuk mbushet me asgjë tjetër përveç zhurmës së zbehtë të vetmisë.

E keqja më e madhe është se ata e dinë boshllëkun që i rrethon, por sërish vazhdojnë ta mbushin atë me gjithçka të pavlefshme. Një garë për para, një garë për respekt, një garë për të qenë dikush në sytë e të tjerëve, por jo në sytë e vetvetes. A është e mundur të shpëtohet dikush nga vetja e tij? Apo ndoshta, në fund të fundit, ata që pretendojnë të jenë modestë janë të burgosur të një iluzioni që vetë e kanë krijuar?

Ka prej tyre që i përkushtohen me pasion të zjarrtë përsosmërisë së jashtme. Gardëroba e tyre është një teatër i madh i mendjemadhësisë, ku çdo rrobë, çdo parfum, çdo aksesor është një akt i kujdesshëm në një shfaqje për botën. Ata blejnë veshje të ndritshme, firmato, që shkëlqejnë si pasqyra, duke reflektuar vetëm dëshirën për t'u dukur superiorë. Por ato pasqyra nuk reflektojnë kurrë thellësitë e shpirtit të tyre, sepse atje nuk ka dritë për të reflektuar. Dhe ndërsa dollapët e tyre mbushen deri në kufijtë e shpërthimit, rrobat e vjetra, ato që dikur ishin krenaria e tyre, mbeten të pluhurosura, të harruara – jo të dhëna për dikë që ndoshta mund të kishte nevojë për to.

Pastaj janë parfumet e tyre – aroma që shpërndajnë për të paralajmëruar praninë e tyre, si një flamur i padukshëm që i dallon nga turma. Por këto aroma janë vetëm një tymnajë që mbulon erën e vërtetë të hipokrizisë. Dhe kur një pikë gjaku ose një njollë kafeje prek pëlhurën e tyre të shtrenjtë, ata e humbasin mendjen, sikur vetë krenaria e tyre të ishte njollosur. Si mund të shfaqen para botës me atë "turp"? Për ta, një njollë është një tragjedi më e madhe se lotët e një të urituri që kalon pranë tyre.

Makinat e tyre janë kështjella në rrota, të dizajnuara për të treguar pushtet, por që shpesh dështojnë të tregojnë njerëzi. Ata garojnë nëpër faqe interneti, kërkojnë markën më luksoze, sediljen më të butë, sistemin më të avancuar të zërit – por a kanë menduar ndonjëherë për një sedilje të lirë për një shpirt të mbetur në rrugë? Një njeri që në një ditë të zymtë mund të kishte nevojë vetëm për një udhëtim? Jo, sepse brenda makinave të tyre ka hapësirë vetëm për ata dhe krenarinë e tyre, jo për hallet e të tjerëve.

Ata që mblidhen në kafene, me filxhanët e kafesë së shtrenjtë para tyre, i ndajnë bisedat e tyre në flluska shifrash dhe arritjesh materiale. Këta janë njerëz që flasin për suksesin si për një trofe që duhet parë dhe admiruar. Por sapo përpiqesh të hapësh një bisedë për gjëra të thjeshta – për kuptimin e një buzëqeshjeje, për ndihmën ndaj një të panjohuri, për vuajtjet e dikujt që s’e njohin – ata kthejnë kokën me një indiferencë therëse. "Nuk ka kohë për këto gjëra," do të thoshin, sikur dhembshuria të ishte një luks që nuk e përballojnë dot.

Ata flasin për jetën si për një garë ku duhet të fitosh sa më shumë para, sa më shumë pasuri, sa më shumë admirim. Por kurrë nuk flasin për atë garën tjetër – garën për të qenë njeri i mirë. A kanë menduar ndonjëherë të ndihmojnë dikë që s’ka asgjë, të buzëqeshin sinqerisht, të falin diçka pa pritur diçka në këmbim? Jo, sepse kjo garë është shumë e heshtur, shumë modeste, dhe ata kanë frikë se nuk do të admirohen për të.

Këta njerëz janë si aktorë në një skenë të zbrazët. Jeta e tyre është një lojë, ku shpesh harrojnë se kush janë në të vërtetë. Në përpjekjen për të ndërtuar një imazh të përsosur për botën, ata shkatërrojnë çdo lidhje të vërtetë me veten e tyre dhe me të tjerët. Dhe në fund, kur perdet bien dhe dritat fiken, mbeten vetëm me boshllëkun që kanë ndërtuar vetë. Një boshllëk që as rrobat më të shtrenjta, as makinat më luksoze, as bisedat për shifra nuk mund ta mbushin.

Kjo lojë e përditshme e maskave, e ndërtuar mbi themelet e hipokrizisë dhe indiferencës, është një pasqyrë që na tregon fytyrat tona më të errëta. Dhe kur më në fund ajo pasqyrë plasaritet, kur gënjeshtra nuk mund të vazhdojë më, atëherë njeriu mbetet vetëm – një shpirt i vetmuar përballë një bote që s’ka më asgjë për t’i ofruar. A thua vallë, kur të vijë ajo ditë, do të guxojë dikush t’i japë vetes diçka që s’ka mundur t’ia japë kurrë tjetrit – një ndjesë të vërtetë?

....

Një mik është ai, tradhtia e të cilit shkakton habinë më të madhe.

Si mund të jetë kaq e rëndë pesha e një tradhtie? Përse një plagë, që s’duket mbi lëkurë, rritet brenda nesh si një gjarpër që gllabëron thellësitë e shpirtit? Tradhtia e një miku nuk është vetëm një veprim. Është shembja e një universi të tërë, një përmbysje e qetësisë së fshehtë, e besimit të paemërtuar që ne, pa menduar, ia dhurojmë atyre që quajmë “miq.” E kur tradhtia ndodh, ne mbetemi si fëmijë të vegjël që, duke shikuar qiellin, kuptojmë papritur se dielli s’do të ngrihet më kurrë.

Një mik është ai që mban çelësat e dhomave më të errëta brenda nesh, i vetmi që mund të hyjë aty ku vetë ne druajmë të shkelim. E kur ai çelës shndërrohet në një armë, kur ato hapa të njohura kthehen në një zhurmë kërcënuese, zemra mbetet e hutuar. Ajo s’kupton. “Si mund të jetë ai që dikur mbante dorën time në errësirë, po i njëjti që tani më shtyn drejt një humnerë pa fund?”

Tradhtia e një miku është më shumë se një zhgënjim; ajo është një thyerje e pasqyrës së vetvetes. Sepse në miqësi, ne shohim reflektimin tonë më të mirë. Në buzëqeshjet e tyre, ne lexojmë shpresën për atë që mund të bëhemi. Në premtimet e pashprehura, ne gjejmë ngushëllimin se jemi të mirë, të dashur, të vlefshëm. Por kur ai mik largohet, kur ai kthehet në diçka të huaj e të ftohtë, atëherë ne pyesim: “A isha unë që nuk pashë? Apo ai që nuk ishte kurrë?”

Në këtë pyetje nis meditimi i dhimbshëm. Tradhtia nuk është vetëm një akt, por një proces i gjatë i humbjes. Fillon me një fjalë të thënë gabimisht, një vështrim që s’përputhet me të kaluarën, një heshtje që nuk duhet të ishte aty. Gradualisht, ne e shohim atë mik që po largohet, por nuk e ndalojmë dot. Tradhtia, shpesh, ndodh shumë më parë se ne ta kuptojmë atë.

Filozofia e kësaj ndodhie është e trishtë: ndoshta, çdo miqësi përmban farën e tradhtisë. A mund të ekzistojë ndonjëherë një marrëdhënie që nuk përmban mundësinë e shkatërrimit? Çdo intimitet është një rrezik, çdo hap i afërt një lojë me zjarrin. Sepse sa më afër të jetë dikush, aq më shumë ka fuqinë të na dëmtojë. Dhe megjithatë, ne vazhdojmë të besojmë, të shpresojmë, të dashurojmë.

Kjo është tragjedia e shpirtit njerëzor: ne e dimë se mund të zhgënjehemi, por gjithsesi kërkojmë afërsinë. Ne e dimë se mund të tradhtohemi, por gjithsesi ia hapim zemrën dikujt. Tradhtia e një miku nuk është vetëm një thyerje e marrëdhënies, por një sfidë filozofike: çfarë do të bëjmë tani me këtë dhimbje? A do të mbyllemi, a do të ndërtojmë mure të larta për të mos lënë askënd tjetër brenda? Apo do të vazhdojmë të kërkojmë miqësi, edhe duke ditur se mund të na shkatërrojë sërish?

Në fund, ndoshta, tradhtia nuk është vetëm një fund, por edhe një pasqyrim. Një pasqyrim i fragjilitetit tonë, i nevojës sonë për të dashuruar dhe për t’u dashur. Një mik është ai që mban sekretet tona, e kur ai na tradhton, ai jo vetëm që na humbet neve, por na detyron të përballemi me veten tonë. Dhe ndoshta, në këtë përballje, ne mësojmë se dhimbja, sado e thellë, është gjithashtu një mësues. Një mik që na tradhton na tregon atë që kemi humbur, por gjithashtu atë që kemi brenda vetes: fuqinë për të mbijetuar, për të falur, apo për të nisur nga e para.

Por çfarë mbetet pas? Pas zhgënjimit, pas lotëve të padukshëm, pas netëve pa gjumë? Ndoshta një boshllëk. Ndoshta një zemër më e fortë. Dhe ndoshta, një njohje e re: se edhe në tradhti, ka një farë bukurie të errët. Sepse në fund të fundit, ajo na rikthen drejt vetes, drejt një pyetjeje të përjetshme: kush jam unë, kur gjithçka që besoja, më lë në errësirë?

Tradhtia e një miku nuk është një pikë përfundimtare. Është një pikënisje, një plagë që hap portat e mendimeve më të thella, të një melankolie që kërkon kuptimin e vërtetë të besimit, të dhimbjes, dhe të vetë dashurisë njerëzore. Dhe kështu, ne vazhdojmë. Me një plagë më shumë, me një pyetje më shumë, por gjithsesi me një dëshirë të pashtershme për t’u lidhur, për t’u bashkuar, për të shpresuar.

....

Një mik është ai, tradhtia e të cilit shkakton habinë më të madhe.

Si mund të jetë kaq e rëndë pesha e një tradhtie? Përse një plagë, që s’duket mbi lëkurë, rritet brenda nesh si një gjarpër që gllabëron thellësitë e shpirtit? Tradhtia e një miku nuk është vetëm një veprim. Është shembja e një universi të tërë, një përmbysje e qetësisë së fshehtë, e besimit të paemërtuar që ne, pa menduar, ia dhurojmë atyre që quajmë “miq.” E kur tradhtia ndodh, ne mbetemi si fëmijë të vegjël që, duke shikuar qiellin, kuptojmë papritur se dielli s’do të ngrihet më kurrë.

Një mik është ai që mban çelësat e dhomave më të errëta brenda nesh, i vetmi që mund të hyjë aty ku vetë ne druajmë të shkelim. E kur ai çelës shndërrohet në një armë, kur ato hapa të njohura kthehen në një zhurmë kërcënuese, zemra mbetet e hutuar. Ajo s’kupton. “Si mund të jetë ai që dikur mbante dorën time në errësirë, po i njëjti që tani më shtyn drejt një humnerë pa fund?”

Tradhtia e një miku është më shumë se një zhgënjim; ajo është një thyerje e pasqyrës së vetvetes. Sepse në miqësi, ne shohim reflektimin tonë më të mirë. Në buzëqeshjet e tyre, ne lexojmë shpresën për atë që mund të bëhemi. Në premtimet e pashprehura, ne gjejmë ngushëllimin se jemi të mirë, të dashur, të vlefshëm. Por kur ai mik largohet, kur ai kthehet në diçka të huaj e të ftohtë, atëherë ne pyesim: “A isha unë që nuk pashë? Apo ai që nuk ishte kurrë?”

Në këtë pyetje nis meditimi i dhimbshëm. Tradhtia nuk është vetëm një akt, por një proces i gjatë i humbjes. Fillon me një fjalë të thënë gabimisht, një vështrim që s’përputhet me të kaluarën, një heshtje që nuk duhet të ishte aty. Gradualisht, ne e shohim atë mik që po largohet, por nuk e ndalojmë dot. Tradhtia, shpesh, ndodh shumë më parë se ne ta kuptojmë atë.

Filozofia e kësaj ndodhie është e trishtë: ndoshta, çdo miqësi përmban farën e tradhtisë. A mund të ekzistojë ndonjëherë një marrëdhënie që nuk përmban mundësinë e shkatërrimit? Çdo intimitet është një rrezik, çdo hap i afërt një lojë me zjarrin. Sepse sa më afër të jetë dikush, aq më shumë ka fuqinë të na dëmtojë. Dhe megjithatë, ne vazhdojmë të besojmë, të shpresojmë, të dashurojmë.

Kjo është tragjedia e shpirtit njerëzor: ne e dimë se mund të zhgënjehemi, por gjithsesi kërkojmë afërsinë. Ne e dimë se mund të tradhtohemi, por gjithsesi ia hapim zemrën dikujt. Tradhtia e një miku nuk është vetëm një thyerje e marrëdhënies, por një sfidë filozofike: çfarë do të bëjmë tani me këtë dhimbje? A do të mbyllemi, a do të ndërtojmë mure të larta për të mos lënë askënd tjetër brenda? Apo do të vazhdojmë të kërkojmë miqësi, edhe duke ditur se mund të na shkatërrojë sërish?

Në fund, ndoshta, tradhtia nuk është vetëm një fund, por edhe një pasqyrim. Një pasqyrim i fragjilitetit tonë, i nevojës sonë për të dashuruar dhe për t’u dashur. Një mik është ai që mban sekretet tona, e kur ai na tradhton, ai jo vetëm që na humbet neve, por na detyron të përballemi me veten tonë. Dhe ndoshta, në këtë përballje, ne mësojmë se dhimbja, sado e thellë, është gjithashtu një mësues. Një mik që na tradhton na tregon atë që kemi humbur, por gjithashtu atë që kemi brenda vetes: fuqinë për të mbijetuar, për të falur, apo për të nisur nga e para.

Por çfarë mbetet pas? Pas zhgënjimit, pas lotëve të padukshëm, pas netëve pa gjumë? Ndoshta një boshllëk. Ndoshta një zemër më e fortë. Dhe ndoshta, një njohje e re: se edhe në tradhti, ka një farë bukurie të errët. Sepse në fund të fundit, ajo na rikthen drejt vetes, drejt një pyetjeje të përjetshme: kush jam unë, kur gjithçka që besoja, më lë në errësirë?

Tradhtia e një miku nuk është një pikë përfundimtare. Është një pikënisje, një plagë që hap portat e mendimeve më të thella, të një melankolie që kërkon kuptimin e vërtetë të besimit, të dhimbjes, dhe të vetë dashurisë njerëzore. Dhe kështu, ne vazhdojmë. Me një plagë më shumë, me një pyetje më shumë, por gjithsesi me një dëshirë të pashtershme për t’u lidhur, për t’u bashkuar, për të shpresuar.

....

Një mik është ai që vjen në jetën tënde si një hije e qetë, një reflektim i humbur i vetes që gjen vend brenda hapësirave të padukshme të shpirtit. Është i vetmi që lexon heshtjen tënde si një libër të hapur, që dëgjon britmat e zemrës kur ti hesht. Ai e di çfarë të thotë kur çdo fjalë e botës është e tepërt, dhe megjithatë, qëndron aty, në heshtje, duke mbajtur copëzat e thyera të ekzistencës tënde me një durim që tejkalon kuptimin njerëzor.

Miku nuk është një qenie njerëzore e zakonshme; ai është kujtesa jote kur truri yt të tradhton, është fuqia jote kur krahët të dorëzohen. Ai e sheh të gjithë rrëmujën tënde të brendshme, labirintin e mendimeve, luginat e errëta ku ti shpesh humb, dhe prapë zgjedh të të dojë, jo pavarësisht asaj që bën për të, por për atë që je. Çdo frakturë e shpirtit tënd, çdo dritë dhe hije, bëhet një pjesë e mozaikut që ai admiron.

Në praninë e mikut, ti nuk ke nevojë të veshësh maska; është e lehtë të tregosh fytyrën e lodhur që bota refuzon të shohë. Ai është aty kur bota të harron, kur zërat shuhen dhe dera mbyllet. Është një varkë e vogël në mes të një oqeani të trazuar, një dritë e zbehtë që të mban zgjuar gjatë netëve të pafundme të errësirës. Nëpërmjet tij, ti kupton një të vërtetë të thjeshtë por të madhe: nuk është perfeksioni ai që sjell dashurinë, por e meta e përbashkët, ajo ndjesia e rrënjosur në të qenit njerëzor.

Më shumë se një individ, miku është një pasqyrë e padukshme. Ajo pasqyrë nuk të tregon vetëm atë që je, por edhe atë që mund të bëhesh. Ai sheh brenda teje atë që ti nuk mund të shohësh vetë, dhe shpesh, e mban atë vizion të fshehur derisa ti të jesh gati ta përballosh. Është një prani që nuk largohet kurrë, edhe kur distancat ndahen dhe heshtja bie si një perde e rëndë. Ai jeton në kujtime, në fjalë të pathëna, në momente të ndara që mbeten të përjetshme në shpirtrat tuaj.

Por mik është edhe ai që të sfidon, që të tregon dhimbshëm të vërtetën kur ti do të dëgjosh vetëm gënjeshtra. Ai është reflektimi i shpresave dhe frikërave të tua, një zë që të ndihmon të ngrihesh kur rënia duket e pashmangshme. Dashuria e tij nuk është një dashuri e lehtë; ajo është si një zjarr që të ngroh dhe të djeg njëkohësisht. Është një dashuri që të ndriçon errësirën, por edhe të detyron të përballesh me hijet e tua.

Dhe, ndoshta më melankolikja e gjithçkaje, një mik është edhe ai që di të të lërë të shkosh në kohën e duhur. Jo sepse dashuria e tij ka mbaruar, por sepse kupton se udha jote kërkon të ecesh vetëm. Ai është kujtimi i një fytyre të dashur në fund të një rruge, një përshëndetje pa fjalë që të shoqëron deri në fund të kohës.

Një mik nuk është thjesht dikush që na do. Është ai që e pranon gjithë kaosin që na përbën dhe prapëseprapë, e sheh te ky kaos një bukuri që ne vetë nuk arrijmë ta shohim. Ai është një kujtim i dashurisë pa kushte, një dëshmi e ndërsjellë se, ndonëse bota është e ftohtë dhe e vështirë, ekzistojnë qoshe të ngrohta ku shpirtrat prehen, qofshin edhe për një çast. Dhe ky çast, ky fragment i përjetësisë, është gjithçka që duhet për ta kuptuar thellësisht se çfarë do të thotë të jesh njeri.

......

Kur heshtja është përgjigjja më e fuqishme

Kur mashtruesi, i padrejti, i djallëzuari, intriganti, shpifësi, nuk del i fituar, zhurma që ai ngre bëhet si stuhi në një det të trazuar. Por kjo stuhi nuk është gjë tjetër veçse një reflektim i shpirtit të tij të zbrazët. Ai ankohet, shan dhe mallkon, duke besuar se bota është një arenë ku çdo gjë duhet t’i nënshtrohet atij. Por në të vërtetë, bota është një pasqyrë, dhe ajo pasqyrë nuk reflekton atë që ne dëshirojmë, por atë që ne jemi.

Një shpirt që nuk pranon të përballet me të vërtetën e vet është një shpirt që jeton në burgun e krijuar nga gënjeshtrat e veta. Ky njeri e sheh drejtësinë si një armik, sepse drejtësia i tregon atë që ai nuk dëshiron të shohë. Ai përpiqet të ndërtojë kulla prej rëre, duke përdorur gënjeshtra dhe manipulime, por çdo erë e së vërtetës e rrëzon atë kullë dhe e ekspozon lakuriqësinë e tij.

Sa herë që ai fajëson të tjerët, ai në fakt i bën një luftë vetvetes. Sepse e vërteta është se askush nuk është aq i fuqishëm për të triumfuar me gënjeshtra. Shpifësi nuk arrin të kuptojë se armiqtë që ai sheh janë thjesht hije të krijuara nga frika dhe fajësia që ai mbart brenda vetes.

Por le të ndalemi për një moment dhe të reflektojmë: a nuk kemi kërkuar të gjithë, në një çast dobësie, justifikime për veprimet tona? A nuk kemi fajësuar të tjerët për plagët që vetë i kemi krijuar? Të jesh njeri do të thotë të luftosh me këtë prirje për të shpëtuar veten, për të mbrojtur atë ego të brishtë që shpesh na mashtron. Por, dallimi midis njeriut që rritet dhe atij që ngec është aftësia për të parë në pasqyrën e shpirtit dhe për të pranuar të vërtetën.

Kur dikush shan dhe ofendon botën për dështimet e tij, bota hesht. Dhe ajo heshtje është përgjigjja më e fuqishme. Sepse nuk ka asgjë më ndëshkuese për një shpirt të trazuar sesa të përballet me boshllëkun e vet. Heshtja është një pasqyrë që nuk mund të thyhet, një gjykatë që nuk mund të mashtrohet, një dritë që depërton në errësirën më të thellë.

Drejtësia e kësaj bote nuk është gjithmonë e dukshme, por ajo ekziston. Ajo nuk matet me sasinë e arit që mbledhim, as me numrin e duartrokitjeve që marrim. Drejtësia e vërtetë matet me atë paqe të brendshme që vjen kur jetojmë në harmoni me veten dhe të tjerët.

Pra, kur të përballesh me një mashtrues, një intrigant apo një shpifës, mos harro se zhurma e tyre është thjesht një përpjekje për të mbuluar atë heshtje të tmerrshme që ndiejnë brenda tyre. Mos e lejo atë zhurmë të të tronditë. Qëndro i qetë, sepse e vërteta nuk ka nevojë për zë të lartë; ajo thjesht është.

Dhe për ata që janë përpjekur të ndërtojnë ura, por kanë hasur mure, mos harroni: një urë e vërtetë nuk shembet për shkak të një muri. Ajo thjesht gjen një mënyrë për ta kapërcyer atë. E drejta, në fund, triumfon jo me forcë, por me durim, urtësi dhe dashuri për të vërtetën.

......

VITI I DHIMBJEVE DHE MASKAT E GËZIMEVE

2024-ta, vit i zhurmës dhe heshtjes. Vit i paradokseve të thella, ku hipokrizia dhe degjenerimi u bënë flamuri i një shoqërie të lodhur nga vetvetja. Një vit ku buzëqeshjet e rreme pushtuan fytyrat, dhe dritat e festave të fundvitit përpiqen të mbulojnë errësirën që ka gllabëruar zemrat dhe mendjet. Por, dritat e një pemë festive nuk mund të ndriçojnë shpirtin e një kombi të copëtuar. A mund të ndjehet gëzim kur shpirti i fukarasë tretet në vetmi, në mes të një bote që e ka harruar?

Në rrugë dëgjon urime të mbytura klishe sepse ashtu e do zakoni: "Gëzuar vitin e ri! Të sjelltë shëndet e lumturi!" – por zërat janë bosh, si premtimet që qeveritë u bëjnë atyre që presin ditën kur buka do të vijë në sofër. Fjalë të thata që nuk mbartin peshën e dhembjes së vërtetë. Si mund të shohim një të ardhme më të bukur kur pasqyrat e shoqërisë reflektojnë fytyrat e deformuara nga korrupsioni, mashtrimi dhe vjedhja?

Në fundin e këtij viti, gjithçka duket si një teatër grotesk. Një shfaqje ku luksi dhe bollëku shfaqen me krenari në tryezat e pushtetarëve dhe të privilegjuarve, ndërsa fëmijët e varfër rrinë para dritareve të errëta duke ëndërruar një darkë më të ngrohtë. Familje të tëra flenë në shtëpi që dridhen nga i ftohti, me shpresën se ndihma ekonomike do të mbërrijë, por ajo vonon. Dhe kur vjen, është e pamjaftueshme, një thërrime në një det nevoje.

E ndërkohë, hipokrizia e festave vazhdon. Mes tryezave të mbushura dhe dhuratave të shtrenjta, kush mendon për ata që s’kanë asnjë? Për çfarë të gëzohesh kur tjetri mbytet në dëshpërim? Për çfarë të urosh kur, brenda teje, e di që këto festa janë vetëm një fasadë e zbrazët, një gënjeshtër kolektive për të mbuluar dështimet e shoqërisë sonë? Për çfarë të festosh kur nuk ke ndarë asgjë me atë që ka më pak?

Pema e Vitit të Ri shkëlqen në qendër të dhomës tënde, e stolisur me zbukurime të kushtueshme dhe me një ndriçim verbues që përpiqet të mbulojë errësirën e botës jashtë. Tryezat janë të mbushura me ushqime që nuk do të konsumohen kurrë, një pasqyrë e bollëkut të kotë, ndërsa disa kilometra më tej një nënë mbështjell fëmijët e saj me batanije të vjetra, duke u përpjekur t’i ngrohë në shtëpinë e saj të ftohtë. Ajo ka fikur qirinjtë e fundit për të kursyer. Dritat e festave të të tjerëve janë si thika që i ngulen në shpirt. Për çfarë të shpresojë kur ndihma që priste nuk i erdhi kurrë?

Në rrugë, njerëzit ecin me qeset plot, të veshur me pallto të shtrenjta, duke nxituar për të përfunduar “detyrat” e festave – blerjet, dhuratat, planifikimet e darkave. Por pas atyre buzëqeshjeve ka një boshllëk të ftohtë, një ndjenjë që nuk mund të fshihet as me verë të mirë e as me muzikë festive. Secili përpiqet të shpëtojë nga boshllëku i brendshëm duke u mbështetur në fasada të bukura, duke shpresuar se luksi do ta shlyejë dhimbjen e mungesave të mëdha – të dashurisë, të ndershmërisë, të njerëzillëkut.

Festat janë kthyer në një karnaval hipokrizie. Në shtëpi e në media flitet për paqe, solidaritet dhe mirësi, ndërsa në realitet, këto fjalë humbasin kuptimin e tyre. Nuk ka paqe në një komb ku urrejtja, lakmia dhe mashtrimi janë bërë mënyrë jetese. Nuk ka solidaritet kur fqinji yt ka ftohtë, dhe ti nuk i afron asgjë përveç indiferencës. Nuk ka mirësi kur mbi tryezën tënde ka ushqime që do të hidhen, ndërsa dikush nuk ka mundësi të blejë as bukën më të thjeshtë.

Po fëmijët? Të pafajshmit që rriten në këtë botë të çoroditur? Ata shohin babain që kthehet në shtëpi me duar bosh dhe nënën që qesh me dhimbje për të mos i shqetësuar. Ata dëgjojnë urimet në televizor dhe pyesin veten pse këto fjalë nuk vlejnë për ta. Për çfarë të besojnë ata, kur realiteti që i rrethon u mëson se shpresa është vetëm një iluzion për ata që kanë mjaftueshëm?

Dhe mbi të gjitha, qëndron hipokrizia e përbashkët: një shoqëri që gëzon në fund të një viti të mbushur me korrupsion, vrasje dhe shkatërrim. Një shoqëri që feston sikur problemet do të zhduken thjesht sepse kalendari do të ndryshojë. Si mund të festosh kur vitin që po lëmë pas e mbytën krimet, padrejtësitë dhe dhimbjet e heshtura? Për çfarë të urojmë një vit më të mirë, kur askush nuk pranon të ndryshojë veten?

E megjithatë, festa vazhdon. Fjalët “Gëzuar!” thuhen kudo, por nuk mbajnë asgjë tjetër përveç një tingulli bosh, një tingull që tretet në ajrin e ftohtë të një dhjetori të mjerë. Për çfarë të urojmë, kur vetë akti i urimit është bërë një akt hipokrizie? Për çfarë të shpresojmë, kur shpresa është e burgosur në kthetrat e një sistemi që ushqen vetëm ata që e kanë ndërtuar?

Të pasurit festojnë në shtëpitë e tyre të mëdha, me dhoma që ndriçojnë më shumë se rrugët e një qyteti të varfër. Ata mbyllin dritaret që mos të shohin jashtë, aty ku varfëria mbledh trupat e uritur dhe hijet e harruara. Zhurma e gëzimit të tyre mbulon ofshamat e fëmijëve që përplasin sytë nga qielli, duke shpresuar për një mrekulli që nuk do të vijë kurrë. Dhe ndërsa këmbanat bien dhe fishekzjarrët shpërthejnë, në qoshet e errëta të këtij realiteti, dikush shtrëngon barkun bosh, duke u lutur vetëm për një copë bukë.

A nuk është ironi e madhe? Në njërën anë, tryeza të ngarkuara me ushqime, pije të shtrenjta dhe zbavitje të pafund. Në anën tjetër, një plak që zvarritet drejt koshit të plehrave, duke kërkuar mbetjet e ditëve festive. Në njërën dhomë, dhurata të zbukuruara me fjongo të artë, dhurata që do të harrohen pas disa orësh. Në një dhomë tjetër, një fëmijë që pyet nënën pse Babagjyshi nuk erdhi edhe këtë vit. “Ai harron fëmijët e varfër,” thotë nëna me një zë që mezi mbahet nga dhimbja dhe turpi.

Në sytë e të pasurve, gjithçka është lojë. Festojnë me një siguri cinike se do të mbeten gjithmonë në krye të këtij sistemi të kalbur. Ngrenë dolli për një vit të ri, duke e ditur se ky vit i ri nuk do të jetë asgjë më shumë se një tjetër mundësi për të vjedhur, për të gënjyer, për të shtypur të tjerët. Dhe ndërsa ngrenë gotat e tyre prej kristali, të varfrit varin kokën të këputur, duke u munduar të gjejnë kuptimin në një botë që ka harruar humanitetin.

Por sa qesharake janë këto festime! Sa absurde është të mendosh se një kalendar mund të sjellë shpresë kur njerëzimi vetë refuzon ta ndryshojë zemrën e tij. Një vit i ri? Për çfarë? Çfarë do të ndryshojë? A do të zhduket korrupsioni? A do të ndalojë vjedhja? A do të hapen zemrat për ata që kanë nevojë? Apo thjesht do të shtohet lista e gjërave që na bëjnë fajtorë?

Pse të festojmë kur varfëria dhe vetmia qëndrojnë si dy hije të mëdha, duke ndjekur çdo hap të shoqërisë sonë? Pse të urojmë lumturi kur ndoshta as vetë nuk e dimë më çfarë do të thotë të jesh i lumtur? Pse të hedhim fishekzjarre, kur në të njëjtin qiell shikojnë edhe ata që nuk kanë çfarë të hanë? Pse të urojmë një vit më të mirë kur refuzojmë ta bëjmë atë më të mirë?

Për çfarë? Për çfarë të gëzojmë kur nuk ndajmë gëzimin? Për çfarë të jetojmë kur nuk e mbrojmë jetën? Për çfarë të shpresojmë kur vetë jemi vrastarët e shpresës? A mund të shikoni në pasqyrë dhe të mos ndjeni turp? A mund të ngriheni nga tryeza e mbushur dhe të mos mendoni për atë që ka uri? A mund të ndaloni festimet për një moment dhe të pyesni veten: çfarë kam bërë unë për të ndryshuar këtë botë? Apo është më e lehtë të ktheni shpinën, të mbyllni sytë, dhe të ktheni një dolli për një gënjeshtër të re?

Mos prisni një vit të ri. Prisni një njeri të ri brenda vetes. Pa këtë, çdo urim është bosh, çdo festë është një turp.

.....

Parimisht të fal, por praktikisht respektin duhet të meritosh. 

Ka disa njerëz që mbartin në vetvete një kontradiktë të tmerrshme, një qenie të ndarë midis dritës dhe errësirës, ku egoja dhe krenaria shpesh marrin kontrollin e plotë mbi shpirtin e tyre. Ata janë ata që, pasi të kanë shpuar me thikën e pabesisë pas shpine, e shohin plagën tënde si një realitet që nuk i përket më asaj që kanë bërë ata. Për ta, thika nuk është një dëshmi e fajit, por një pengesë që ti duhet ta kalosh, një barrë që ti duhet ta bartësh vetëm. E, megjithatë, ata kërkojnë harresën dhe faljen—jo faljen si një akt faji, por si një autorizim për të vazhduar me të njëjtin indiferencë, me të njëjtën neglizhencë për dhimbjen që kanë shkaktuar.

Por si mund të falësh kur dhimbja ende pulson në brendësi të qenies tënde? Si mund të shtrish dorën e pajtimit kur thika ende ngulitet në mishin tënd, si një dëshmi e heshtur e një tradhtie të papranueshme? A nuk është falja, në thelb, një akt shërimi? Dhe si mund të ndodhë ky shërim kur plaga mbetet e hapur, kur dhimbja vazhdon të jetë e gjallë dhe kur fajtori nuk e pranon dot as ekzistencën e saj?

Të falësh dikë që nuk reflekton mbi gabimin e tij është një akt që rrëzon logjikën e drejtësisë universale. Sepse falja nuk është një dhuratë që shpërndahet pa kurrfarë mendimi apo ndjenje; është një marrëveshje e heshtur mes dy shpirtërash që kanë vendosur të ndërtojnë diçka më të mirë mbi rrënojat e së kaluarës. Por kur njëra palë refuzon të pranojë se rrënojat ekzistojnë, atëherë si mund të ngrihet diçka e re?

Ata që kërkojnë respekt pa pendesë, pa reflektim, janë të zhytur në një iluzion të thellë. Ky iluzion lind nga një vetëdije e cunguar, nga një shpirt që nuk arrin të kuptojë se respekti nuk është diçka që merret me forcë apo imponim. Respekti është një dhuratë që fitohet me përulësi, me ndershmëri dhe me pranimin e gabimeve. Respekti është një lidhje delikate, e bazuar mbi barazinë dhe mirëkuptimin, dhe jo një detyrim që mund të diktohet nga krenaria apo frika.

Dhe kështu, mbetemi të përballur me një dilemë të thellë njerëzore: a ia vlen të falim dikë që nuk e meriton faljen? Apo ndoshta falja është një akt i vetë-shërimit, një mënyrë për të lënë pas dhimbjen dhe për të çliruar shpirtin nga pesha e zemërimit? Por, edhe në këtë rast, nuk duhet të harrojmë se falja nuk duhet të jetë një justifikim për të tjerët që të vazhdojnë me gabimet e tyre. Ajo nuk është një ftesë për harresë, por një thirrje për ndërgjegje.

Prandaj, në këtë udhëtim të ndërlikuar të jetës, mbase duhet të mësojmë një të vërtetë të thjeshtë, por të thellë: ne mund t'i falim të tjerët, por nuk kemi asnjë detyrim të harrojmë dhe ti respektojmë. Dhe ndonjëherë, mëshira më e madhe që mund t’i tregojmë dikujt është refuzimi për t'u bërë pjesë e ciklit të pafund të gabimeve të tij. Sepse, në fund të fundit, ne jemi ata që vendosim çfarë lloj plagësh duam të mbajmë me vete—dhe çfarë lloj faljesh duam të japim, jo për të tjerët, por për paqen tonë të brendshme.

.....

"Kush ka një mik të mirë, nuk ka nevojë për pasqyrë."

Pasqyra, ajo pllakë e heshtur që ruan imazhet tona si një kujdestare e ftohtë, shpesh na shërben si një pasqyrë e së vërtetës, por sa shpesh ajo na gënjen? Reflektimi që ajo na ofron është i ftohtë, i palëvizshëm dhe i pandjeshëm. Ajo nuk i njeh rrudhat e shpirtit, brengat që na rëndojnë zemrën, apo hijet e padukshme që jeta na i gdhend në kujtesë. Pasqyra shikon vetëm sipërfaqen tonë, atë sipërfaqe që shpesh e maskojmë me buzëqeshje të lodhura apo me një elegancë të huazuar nga bota. Por një mik i mirë, ai shikon brenda nesh, aty ku as drita nuk depërton lehtë.

Miku, ai që e mban shpirtin tënd si një sekret të çmuar, është një pasqyrë që nuk thyhet kurrë. Ai sheh atë që fshehim më mirë se çdo maskë, më mirë se çdo gënjeshtër që i tregojmë vetes. Ai na lexon në heshtje, në ngërdheshjen e syve tanë, në dridhjen e duarve, në fjalët që nuk i themi. A nuk është miku i mirë një pasqyrë që e sheh shpirtin më qartë se ne vetë? A nuk është ai një shpëtimtar që na nxjerr nga thellësitë ku e lëmë veten të fundoset?

Por a e dimë sa i rrallë është një mik i tillë? Në këtë botë të mbushur me zhurmë, ku miqësitë shiten si mallra të lira në tregun e interesave, ku afërsia është vetëm një buton larg dhe ndarja e mendimeve ndodh në një ekran të akullt, si mund të gjejmë një mik që të na dojë pa arsye? Një mik i tillë nuk kërkon asgjë, as lavdërime, as dhurata. Ai dëgjon, jo për të dhënë përgjigje, por për të qenë aty. Ai nuk të gjykon, por të përqafon me të gjithë të metat, sikur të jenë pjesë e një tabloje që vetëm ai e sheh si të plotë.

Pasqyra është një objekt, ndërsa miku është një prani. Pasqyra nuk ka frymë, nuk ka kujtesë, nuk ka zemër. Ajo të tregon vetëm atë që je në moment, atë që je në dritën e zbehtë të një çasti kalimtar. Por miku, ai e sheh të kaluarën tënde, dhe nuk trembet nga plagët e saj. Ai e sheh të ardhmen tënde, dhe beson në një dritë që ndoshta ti vetë e ke harruar. Ai është pasqyra që nuk reflekton vetëm fytyrën tënde, por gjithë qenien tënde, atë që ke qenë, atë që je dhe atë që mund të bëhesh.

Në këtë reflektim melankolik, a nuk është miqësia një nga misteret më të mëdha të jetës? Si mundet dikush të të dojë pa kushte, të të pranojë ashtu siç je, pa kërkuar të të ndryshojë? Ndoshta është sepse një mik i mirë nuk është vetëm një njeri; ai është një kujtesë e heshtur e asaj që kemi harruar: se jeta nuk matet me sukseset tona, por me ata që qëndrojnë pranë nesh kur gjithçka tjetër shembet.

Pasqyra mund të thyhet, por një mik i mirë është i pathyeshëm. Ajo mund të njolloset, por zemra e tij mbetet gjithmonë e pastër. Pasqyra na tregon vetëm atë që duam të shohim, por një mik i mirë na tregon atë që kemi nevojë të shohim, edhe kur është e dhimbshme, edhe kur na sfidon. Ai na ndihmon të shohim veten jo si një iluzion të përsosur, por si një qenie që ia vlen të duhet, pavarësisht të metave.

Prandaj, kur të kesh një mik të mirë, mos e krahaso me një pasqyrë. Pasqyra është vetëm një sipërfaqe, ndërsa miku është një thellësi. Ai është një pasqyrë e shpirtit, një kujdestar i ndjenjave tona, një dritë në errësirën që shpesh i mbulon ditët tona. Dhe nëse ke një mik të tillë, mos e merr për të mirëqenë. Tregoji sa e vlerëson, sepse miqësia e vërtetë është një thesar që bota moderne po e humb.

Dhe në fund, kur të ndihesh vetëm, mos shiko në pasqyrë për të gjetur përgjigje. Shiko drejt mikut tënd. Sepse aty, në sytë e tij, do të gjesh veten, jo siç dukesh, por siç je.