Suksesi i gabuar

Nëse për ty sukses do të thotë të fitosh para por të humbësh shëndetin,të bësh karierë por të mos kalosh kohë me familjen,të fitosh pushtet por të harrosh miqtë me të cilët je rritur,të blesh makinë të shtrenjtë por të të vijë turp të ulesh me mikun e vjetër për një kafe vetëm se është i varfër,të shkosh me femra duke kaluar netët me to por të mos dish çfarë është ngrohtësia e gruas dhe e fëmijëve,të ulesh për darka të shtrenjta me njerëz të pushtetshëm por të mos kujtohesh që ke dy pleq të vetmuar në shtëpi të cilët e hanë darkën të vetmuar,të humbësh jetën në kërkimin e arritjeve ndërkohë që jeta nuk të rikthehet pas,të kërkosh dhe njëherë të rikthehesh pas për të jetuar edhe njëherë kur shpirti të të arrijë në fyt,të fitosh ato që ske dhe një ditë të kujtohesh që ke humbur ato që kishe,të kuptosh që ato që humbe ishin më të shtrenjta se ato që arrite...atëherë dije se...ti nuk e di çfarë është në të vërtetë suksesi!

Dritare shprese

Kërkoj një dritare shprese,
Në muret që kanë ngritur!
Disa mure janë si njerëz,
E disa njerëz janë si mure!

Nuk do kërkoj më dritare
Shpresa gjendet në shpirti tim!
Në shpirtin tim nuk ka mure,
Në shpirtin tim ka vetëm liri!

Malli po më mbyt

Ai provoi të mbyllte sytë për të kujtuar ato momentet e bukura që kishte kaluar me të, por  çdo kujtim e frikësonte se mos nuk i hapte më sytë.
Fryma i ngecej nga malli që ka për të ashtu si ai që po mbytet duke kërkuar të marrë frymë!
Ai po mbytej çdo ditë e natë nga malli për zërin e saj!

Thelbi i mesazhit dhe saktësia e informacionit

Ne i kushtojmë më shumë vëmendje përmbajtjes së mesazheve se sa informacionit mbi besueshmërinë e tyre dhe, si nje e dhënë, përfundojmë duke krijuar një vizion për botën rreth nesh që është më i thjeshtë dhe më koherent nga ç'është e përligjur nga të dhënat. Të hidhesh drejt e te konkluzionet është një sport më i sigurt në botën e imagjinatës sonë se sa në atë reale. Këto të dhënat prodhojnë shumë konstatime që duket se kërkojnë shpjegime shkakësore, por që në realitet nuk u nënshtrohen të tilla interpretimeve. Shumë fakte të botës reale, pérfshirë dhe rastet e zgjedhjes së një të dhëne, janë të rastësishme. Dhe shpjegimet shkakësore të ngjarjeve të rastësishme janë pashmangësisht të gabuara.
Kjo s'do të thotë se duhet gjithnjë të merremi me thelbin e mesazheve duke lënë mënjanë saktësinë e informacionit,dhe as nuk duhet qëndrojmë të bindur në saktësinë e informacionit duke anashkaluar rëndësinë e thelbit të mesazhit.
Sigurisht që të dyja kanë rëndësinë dhe peshën e tyre,në kohë të ndryshme dhe sipas çështjes që trajtohet duke mos harruar arsyen e cila është vlera e vërtetë e çdo trajtimi!

Refletime 9

Gjithçka per të cilën ti lutesh qe të arrish nepermjet nje rruge të gjatě, mund ta kesh që tani, nėse nuk vendos qe te heqésh dorë prej saj. Domethënë: nese e lë menjanë te
shkuaren, nese ia beson te ardhmen caktimin dhe merresh vetëm me të tashmen, me sytë drejt përkushtimit dhe
drejtesise. Drejt perkushtimit, per te dashur ate që te është caktuar : sepse Zoti e ka caktuar atë për ty. Drejt drejtësisë, për te thenë të verteten lirshëm dhe pa perifraza e per te vepruar ne përputhje me ligjin dhe vlerat e veçanta per te cilat po flasim; mos u ndal nga ligësia, nga opinioni, nga zeri i te tjerève e as nga ndjesitë e trupit tend: do të jetë pjesa e cila ështe e prirur te pesojë diçka qe do ta bejë të vuajë. Tani, kurdo qe te largohesh nga jeta, nese, pasi ke braktisur gjithçka do te nderosh vetëm parimin tend drejtues dhe besimin qe ndodhet brenda teje, nèse do té kesh frike jo se do te jesh ti ai që do të vdesësh i fundit, po se nuk ke filluar kurre të jetosh ne përputhje me natyren, atëhere do të jesh një njeri i denjë për boten ku je krijuar dhe nuk do të jesh me i huaj në vendin tend dhe nuk do té habitesh per ngjarjet e përditshme sikur te ishin ndodhi te papritura e nuk do të qendrosh i varur as te kjo e as tek ajo.

Ti je perbere prej tre elementesh: trupi, fryma jetesore dhe intelekti. Nga keta, dy te paret janë te tutë brenda kufijve te mundshem; vetëm i treti éshte tamam i yti. Prandaj, nese do te ndash nga vetja, pra nga mendja jote, ato qe bëjne ose thone te tjeret, ate që ke berë dhe ke thene ti, ato qe te shqetesojně per te ardhmen, ato qe përmban trupi yt ose fryma jetësore, e cila ka lindur bashke me ty dhe qê te lejohen
pavarèsisht nga zgjedhja etike qe ti ke bere, ato qe vorbulla e jashtme bluan rreth e rrotull nesh, ne mënyre që pushteti i mendjes, i kthjellet dhe i lire nga pasojat e jashtme te fatit te tij, te mund te jetoje pa detyrime, ne liri te plotě, duke bere
ate qe eshtë e duhur, duke i pranuar ngjarjet me déshire dhe duke thené te vertetèn; une them se nese ndan nga ky parim drejtues ato qe kanë zeně vend brenda teje pèr shkak té epsheve e , per më teper, çdo perkujdesje që duhet tě vije ose qe tashme ka kaluar, nëse béhesh si sfera empedokleane krejtesisht e rrumbullaket, qe ngazellehet me vetmine e saj rrethore, nése merr pêrsiper te jetosh vetem ate qe po jeton tani, pra, te tashmen, atëherë do te kalosh kohen qe te ka ngelur pěr te jetuar pa turbullime, i qetë dhe ne qetesi té embël me veten tënde.

E kam pyetur shpesh veten i habitur se si ndodh te gjithë duan më shumë veten se të tjerët e, megjithate, kur gjykon vetveten, i jep më pak rendësi mendimit tend se sa atij te të tjereve. Ne fakt, nese dikujt do ti shfaqej një mésues i mençur e ťi urdhëronte të mos merrte parasysh e te mos mendonte brenda vetes asgjë qe nuk do te mund ta thoshte dot edhe me ze të lartë, atëhere ai nuk do ta perballonte dot asnjë dite. Ne kete pike duhet te respektojmě ate qe mund te mendojne të tjeret per ne me shume seç respektojmë veten tone.

Si valle të urtët, te cilët madje kane rregulluar çdo gje ně menyre te matur dhe te volitshme per njeriun, kane lenë pas dore vetëm ketë pike, qe disa njerëz te cilet kane qene shpirt njeriu dhe kane ditur si te krijojnë, si te thuash, shume lidhje me të urtët e kanë qene mjaft te afert me ta népermjet veprave të devotshme dhe veprimeve te shenjta pasi vdesin,nuk rilindin, po zhduken plotesisht? Ta zeme se gjerat janë me te vertete keshtu, duhet ta dish mire se të urtët, sikur gjiërat tě kishin shkuar ndryshe, do t'i kishin marre masat. Nëse ne të vërtete do te ishte e drejtë, do te ishte edhe e mundur, qe te ndodhte keshtu e nese do te ishte ne perputhje me natyren, natyra do ta kishte krijuar. Pikerisht sepse nuk ndodh keshtu - meqe vertet nuk ndodh-bindu se nuk duhet te ishte keshtu.
Edhe ti i shikon, në të vèrtetë, se me kéto lloj hulumtimesh e vë Zotin ně radhën e kundërshtareve, nga ana tjetër, ama, nuk
mund te flisnim në ketë mënyrë me të urtët, nese ato nuk do té ishin vertet tej mase të mirë dhe të drejtë. Tani, nese eshte kështu, ato nuk mund te kenë lënë nga pakujdesia asgjë të padrejté e te paarsyeshme ne organzimin e botes shoqërore.

Ushtrohu edhe ne gjerat per të cilat je i bindur se nuk ia del dot mbane: dora e majtë, e cila eshtë e plogësht ne gjërat e tjera, sepse nuk eshtë ushtruar ne to, freret i mban me fort se e djathta, sepse èshte ushtruar.

Ç'vullnet duhet të ketë trupi dhe shpirti në çastin kur të na vijë vdekja; shkurtësia e jetes, humnera e kohës qe hapet pas krahève tane dhe perballe nesh, brishtesia e çdo çështjeje.

Veshtro perbëresit shkakorë të zhveshur nga levorja e tyre; qellimet e veprimeve; ç'eshte dhimbja; ç'eshtë kenaqėsia; ç'eshtë vdekja; ç'eshte lavdia; kush mban pergjegjesi per shqetesimet tona; veshtro se si askend nuk mund ta ndalin të tjeret, se gjithçka ėshte opinion.

Ne perdorimin e parimeve duhet t'i ngjasoni grushtarit jo gladiatorit: ky i fundit, ne te vertetë, e le dhe e merr persëri shpaten qe perdor, ndersa i pari e ka gjithnjë doren dhe nuk duhet te bejë gje tjeter veçse ta shtrengoje ate fort.

Gjerat e tilla shikoji duke i shqyrtuar sipas çeshtjes,shkakut dhe qellimit.

... ç'aftesi ka njeriu per te mos berë gjë tjeter veçse ate qe levdon Zoti dhe per te pranuar gjithçka qe i cakton Zoti si te lidhur logjikisht me natyren.

Sa qesharak dhe i pakuptueshëm éshtë ai qe habitet me gjithçka qe i ndodh ne jete!

O mundime nga fati dhe një rregulli i pacenueshem, o një sprovë mëshiréplotë ose rrëmuja e një rastësie udheheqje. Tani, nëse ka një domosdoshmeri té pacënueshme, perse kundërshton? Nese perkundrazi ka një forcë qe i mirëpret përgjërimet, mundohu ta meritosh ndihmën qe vjen nga Zoti. Nëse, ne fund, ka një rremujë anarkiste, gëzohu për faktin se ti ke brenda vetes një intelekt qe te drejton né ketë vorbull. E nese vorbulla te perfshin ty, le te perfshijë edhe trupin, frymën jetesore dhe gijithçka tjeter: ajo nuk do te perfshijë intelektin. Apo drita e kandilit,derisa te fiket. Shndrit dhe nuk e humbet vezullimin, ndërsa e verteta, drejtesia dhe vetepërmbajtja, qe ndodhen brenda teje do te shuhen para kohe?

Nëse dikush te jep shkas që të shfaqėsh një faj të tijin, arsyeto: "Nga ta di une nese ky eshtë faj?"; e, nese ai është me té vertete fajtor, mendo se e ka denuar vete veten dhe kjo sjellje ngjan me veprimin e atij qe çjerr fytyren me duart e tij.

Kush kerkon qe shpirtligu te mos gaboje eshtě si ai qe kérkon qe kokrrat e fikut te mos prodhojne qumesht, qe te porsalindurit tê mos qajne, qe kali te mos hingëllje, e keshtu me radhe për gjithe keto dukuri te domosdoshme.
Ne fakt, çfare duhet te bej ai qe ka një prirje te tille? Nese je kaq i acaruar, merru me te.

Nese diçka nuk është hijshme mos e bej, nese nuk eshte e vertete mos e thuaj. Shtysa jote le të jete [...]

Shiko gjithnjë se çfarë prodhon sipas gjasës perfytyrimi yt dhe shpjegoje atë duke e ndarë ne perbëres të shkakut, te çeshtjes, qëllimit dhe kohes brenda se cilës ai duhet te zhduket.

Kuptoje nje here e mire se ke brenda teje diçka mě superiore dhe me hyjnore se ajo qe prodhon epshet e tua dhe që, si perfundim, te lèviz si një marionetë. Çfare ështe tani mendja ime? A nuk eshte valle frike? A nuk eshtë dyshim? Nuk eshte deshire? Nuk eshte ndonjë gjë tjeter e tille?

Pikesepari: mos vepro rastësisht, as pa një qëllim.
Pikésëdyti: mos u mbeshtet tek asgjë tjeter veçse te synimi i bashkesisë.

. .., pas pak nuk do te jesh askush, asgjekund, nuk do te jete as asnjëra nga keto giera qe shikon tani, as askush nga
ata qe tani jetojne. Ne te vertetë, eshtë ne natyren e te gjitha gjerave qe te shndérrohen, te ndryshojne dhe te shuhen, sepse tě tjera gjera lindin, pa u nderprere vazhdimesia.

... gjithçka ështe opinion e kjo varet nga ty. Prandaj kur te duash, zhduke opinionin dhe, si dikush që ka kaptuar nje kep, do te gjesh një bunacë, dometheně qetesi te elementeve dhe një gji deti të mbrojtur nga dallgët.

Çdo veprimtari, cilado qoftë ajo, nèse perfundon ne çastin e duhur nuk peson asgjë të keqe nga fakti se ka përfunduar, e ai qe e ka zbatuar ketë veprim nuk ka pesuar asgjë te keqe nga fakti se ai veprim ka pērfunduar. Ne të njejten měnyre, pra, sistemi i pergjithshëm i veprimeve, qe eshtě jeta,perfundon ne një çast të volitshem, nuk peson asnjë te keqe nga fakti se ka perfunduar dhe kush i ka dhenë fund ne kohe te pershtatshme ketij zinxhiri veprimesh nuk ka pesuar ndonjë dëm.
Çasti i volitshëm dhe kufiri na vjen nga
natyra, ndonjëhere edhe nga natyra vetjake (keshtu ndodh ne pleqëri), po sidoqofte vjen giithnjë nga natyra e gjithėsishme: e gjithe bota mbetet përhere e re dhe plot energji nepermjet shndërrimit te pjeseve te saj. Tani, eshte gjithnje e bukur dhe e volitshme çdo gjë qe ështe e dobishme per gjithesinë. Per njeriun, pra, fundi i jetes nuk është diçka e keqe, pasi nuk eshte as diçka e ulet, duke qenë se nuk varet nga zgjedhja etike dhe nuk èshtë ne kundërshtim me te miren e shoqerisë; perkundrazi, eshtë diçka e mire, duke qene se eshte e volitshme per gjithesine, i sjell dhe merr perfitim prej saj. Keshtu vihet ne levizje edhe nga Zoti ai qè ecèn ne te njëjtin drejtim në çastin e duhur, e me mendim ecen drejt synimit te tij.

Duhet të kesh parasysh keto tri verejtje. E para: persa i pèrket asaj qe bën, duhet te gjykosh nese e ke bère rastesisht apo ndryshe nga sa do te kishte bèrë vetë drejtësia; persa i përket ngjarjeve te jashtme, duhet të mbash mend se në
zanafillen e tyre ndodhet o rasti o shkaku : e nuk duhet te ankohesh për rastin, as të fajesosh shkakun.
Vërejtja e dytë: Të shqyrtosh cila éshtë çdo qenie e vetme qé ně ngjizje derisa tek ai èshte gjalleruar jeta, nga çasti qe merr jeten deri në çastin qe e kthen perseri ate dhe nga cilët elementë e merr zanafillen perberja e cilët elemente lirohen nga shperběrja tij.
Verejtja e tretë: nese ti, pasi tě ishe ngritur papritur ně qiell, do ta vëzhgoje nga lart realitetin njerezor dhe larmině e tij, do ta perbuzje ate duke kuptuar në të njëjten kohe se sa e paane eshte hapesira qe e rrethon, se sa e mbushur me qenie tě kota dhe qiellore; e sa here të ngriheshe atje lart, do te shikoje gjithmonë te njëjtat gjera, pamjen e tyre gjithnjë të njëjte, shkurtesine e ekzistencěs se tyre. Këto gjëra ka si objekt kotësia njerezore!

Hidhe tej opinionin qe ke brenda vetes dhe do të shpětosh. Epo, kush te ndalon ta hedhesh tutje? Kur shqetesohesh per diçka, ti harron se gjithçka ndodh ne perputhje me natyrèn e gjithësise, se gabimi qendron gjetke e, gjithashtu, se çdo ngjarje ka ndodhur gjithnjë keshtu, keshtu do te ndodhe dhe keshtu ndodh tani kudo; ti harron se sa e ngushte eshtě afria e njeriut me tere gjinine njerezore: ne te vertetë, nuk ështe bashkim gjaku ose fare, por intelekti. Harron edhe se intelekti i çdokujt eshte një gjë hyjnore dhe ka ardhur që andej; se asgje nuk i perket askujt,por edhe femija, trupi i tij i mjere dhe vete shpirti i tij kané ardhur qe andej, se gjithçka eshte opinion; se çdokush jeton vetem te tashmen dhe humbet vetëm ketě.

Sill vazhdimisht nder mend ate qe u dogj nga pezmatimi per ndonjë arsye, ate qe jetoi me mijëra nderime,fatkeqėsi, armiqesi ose çfaredolloj fati tjetër; pastaf merr parasysh se ku është tani e gjithë kjo: tym, hi, ose legjende. Le të të vijne ndër mend edhe të gjitha rastet e tjera te ngjashme me të - pra të gjitha situatat ně te cilat ndizet një konflikt interesash, cilado qofte bujtina,i mposhtur me shumë mendjemadhësi; e merr parasysh se sa pak vlerë ka gjithnjë synimi i ketyre mundimeve dhe se sa shume ne perputhje me filozofině, ne lidhje me materien qe na kaně dhënë, të tregohesh i drejtë, i matur, i gatshëm per t'iu bindur Zotit, me thjeshtesi, se mburrja me e keqe nga te gjitha ështe ajo qe fshihet nen një modesti ne dukje .

Atij qe te pyet: "Ku e ke pare Zotin dhe nga e ke kuptuar se ekziston qe e nderon në këtë mënyrë?" përgjigju: "Para se gjithash ato i shikojnë edhe sytë tanë; pastaj, unë nuk kam pare as shpirtin tim, megjithate e nderoj ate. E njëjta gje ndodh edhe me Zotin : e kuptoj qe ekziston nga fakti se e
vě ne provë sa here fuqine e tij e keshtu e nderoj atë.".

Shpëtimi i jetes sonë: te shqyrtoj me imtësi se ku qéndron në vetvete, çdo gje, cili ështe perberėsi i saj marial, cili ështe përberési i saj shkakor; të bej ate qe ështe e drejtë dhe te them atë qe eshte e vertete me gjithë shpirt; në fund te fundit, çfarë duhet te bej veçse te kenaqem e të jetoj duke e lidhur çdo veprim te virtytshem me një tjetër veprim të virtytshëm në menyrë te tille qe te mos lesh as fare pak hapesire midis tyre?

Drita e diellit eshte vetëm nje, edhe nese ndahet nga mure, male ose nga pengesa tè tjera të panumerta. Substanca e perbashkët èshte vetem një, edhe nese ndahet në trupa të panumert te percaktuar nga cilési te veçanta. Shpirti eshtë vetëm një, edhe nese ndahet ne natyra te panuměrta dhe ne personalitete te kufizuara. Shpirti i arsyeshëm eshtë vetem nje, edhe nese duket i copezuar. Tani, pjeset e tjera të qenieve qe permendëm, si frymet e vetme jetesore dhe trupat e vetëm materiale, janě të ndjeshëm dhe të huaj për njeri tjetrin, megjithate edhe ata mbahen te bashkuar nga faktori bashkues dhe nga pesha qe i shtyn ata ne te njejtin drejtim. Ndersa mendja ka vetine qe te priret drejt asaj qe eshte e te njëjtit lloj me te dhe t'i bashkohet asaj, e kjo ndjenje e brendshme e perbashket nuk njeh pengesa.

Çfare kètkon? Te zgjatësh ekzistencen tende? Te kesh ndjesi, te ndjesh shtysa, te rritesh pastaj te perendosh, të perdoresh zerin, te mendosh? Cila nga keto gjera te duket e denje per t'u deshiruar?E nese secila prej tyre mund te perbuzet lehte, deperto deri tek ajo e fundit qe mbetet: te ndjekèsh arsyen dhe Zotin. Po duke bere një zgjedhje te tille ndeshim me nderin,te cilin e leme menjane nga gjerat e siperpermendura, brenga qe vdekja mund te te privoje prej tyre.

Cila pjese e vogel e humnerès se pafund te kohes i éshte caktuar secilit prej nesh? Sa hap e mbyll syte ajo humbet ně perjetěsi. Cila pjesë e vogel e krejt lendes? Cila pjese e shpirtit? Në cilën péllembe te vogël te krejt tokes ecën ti? Duke marre parasysh te gjitha kêto, mos mendo se ekziston diçka tjetër me e madhe se sa te veprosh ashtu siç te shtyn natyra jote dhe te pesosh ate çka te sjell natyra e perbashket

Si sillet me veten e tij parimi drejtues? Kjo éshtě çështja. Te tjerat ose janë fryt i zgjedhjes thelbésore ose nuk kané té béjné me kete - kufomé, tym.

Nxitja me e madhe per te perbuzur vdekjen eshtë se edhe ai qe vlerëson kenaqèsinë si nje te mire dhe dhimbjen si një te keqe e ka perbuzur ate.

Nëse pèr një njeri eshte e mire ajo që ndodh ne çastin e duhur, nese per te ka te njëjtën rendesi te kesh një numer tě madh apo te vogël veprimesh ne perputhje me arsyen e drejte per me pak a me shume kohě. Ky njeri nuk ka frike as nga vdekja.

Njeri, ishe qytetar i këtij qyteti te madh: "Ç'të behet vone nese ishe për pese vjet apo për njeqind? Ajo qe është në përputhje me ligjet ka te njëjten vlere per secilin. Pse qěnka e rendě, ateherë, nese nga qyteti te perze jo një shtypes apo nje giykates i padrejte, po natyra qe te kishte futur ne atë qytet? Eshte njesoj si nje pretor qe kishte marre ne puné nje aktor dhe tani e përcjell nga skena. "Por uně nuk i kam bërë të pesta aktet, kam berë vetem tri prej tyre." E drejtë! Po né jetë tri akte jane nje drame e tère. Ne te verteté, nese drama u realizua, ketë e vendos ai qe dikur qe pergjegjës per hartimin e saj dhe tani eshte përgjegjés per prishjen e saj ; ndërsa ti nuk mban pērgjegjësi as per njërën as per tjetren. Pra nisu i qete: ai qe po te përcjell është i qete.

Refletime 8

Vetite e shpirtit te arsyeshëm janë: shikon vetveten,shpreh vetveten, e ben vetveten ashtu siç do qé te jetě, i mbledh vete frytet e asaj qe prodhon (frytet e bimeve dhe prodhimet e kafshëve, ne fakt, i mbledhin te tjeret), arrin qëllimin e saj kurdo qe te perfundojë jeta. Ndryshe nga çndodh ne vallëzim, në shfaqjet teatrore dhe ne rrethana te ngjashme- ku mbetet i paperfunduar i tere veprimi nese diçka e nderpret këtë -, shpirti ne çfaredolloj pjese, ne çfaredolloj gjendjeje qe të ndodhet, e arrin plotësisht dhe pa boshlléqe qellimin e tij, ne mênyre te tillë qe te mund te thote: "Mora ate që është e imja". E, me tej: si endet lirisht ne te gjithe boten, ne zbrazetine qe e rrethon dhe në ndertimin që i jep
trajtèn botes, shtrihet drejt pafundésisë se perjetësisë, sjell nděr mend dhe kupton perteritjen e vazhdueshme te gjithesise
dhe vëren se kush do te vijé pas nesh nuk do të shikojé asgje té re ,kush ka ardhur para nesh nuk ka pare asgjë me shume.
Po, ne njëfare menyre, kush e ka kaluar pragun e te dyzetave,nese zoteron fare pak zgjuarsi, ka pare gjithë të kaluarën dhe
gjthe tè ardhmen ne saje te ngjashmerisë qe i lidh ato. Eshte per shpirtin e arsyeshëm gjithashtu edhe té dojë te tjeret,e nxise te vertetën dhe thjeshtësinë, te mos nderojë asgje më shumë se veten - gjë qé eshte tipike edhe per ligjin. Kështu pra, nuk ka asnje ndryshim midis gjykimit te drejtë
dhe gjykimit të drejtesise.

Do te arrish tê perbuzésh një kengë të embel, e më tej vallezimin dhe dyluftimin. Mund të perbuzesh zerin melodik nese do ta ndash atë në tinguj të veçantë e, duke i
marre me radhe ata, do te pyesësh veten nese je mposhtur : do të të vij turp, ne fakt, qe ta pranosh këtë. Persa i përket vallëzimit, do te arrish deri aty sa ta perbuzésh, duke u sjelle në te njëjten menyre, duke e ndare atë ne levizje dhe pozicione të veçanta, e njéjta gje thuhet edhe per dyluftimin. Pra, duke
perjashtuar virtytin dhe pasojat e tij, mos harro te mbeshtetesh menjëherë te pjeset e veçanta dhe te arrish ti perbuzesh ato nepermjet kesaj analize. Zbato te njëjten gjë
dhe per jetën ně tërësi.

Ç'shfaqje e bukur èshte shpirti qe tregohet i gatshëm kur duhet te ndahet tashme nga trupi dhe te shtegtoje, te zhduket ose te kembengule! Po kjo gatishmeri duhet te vijë
nga një gjykim vetjak e te mos bazohet mbi nje kundershtim te qarte dhe te thjeshte,ashtu siç ndodh midis te krishtereve: duhet te jete e menduar gjate, serioze, ne gjendje per te bindur edhe te tjere, larg nga çdo teatralitet.

Kam bere diçka ne te mire te bashkesise: pra, kam bère diçka te dobishme. Duhet ta kesh gjithnje parasysh kète mendim dhe vazhdo të veprosh gjithnie ne kete menyte.

Cila ështě mjeshteria ime? Te jem i virtytshëm. E ç'menyre tjetër mund tě arrihet kjo veçse ne sajë te parimeve që kane te bejne, nga njera ane, me natyren e gjithësishme dhe nga tjetra, me perberjen e veçante tě njeriut?

Qe ne fillim u perhapen tragjeditě, te cilat kishin pěr detyrë të mbanin mend ndodhite dhe te kujtonin se keshtu zhvllohen ngjarjet nga natyra dhe se ajo që té térheq në
shfaqjen e teatrit nuk duhet te mundojë ne një shfaqje mě tê madhe. Në të vertetë është vertetuar se keshtu duhet te
perfundojne ndodhite dhe se ato i duron edhe ai qe thërret:
"Ah, Citeron!". E shkrimtaret e tragjedive kane edhe shprehje te dobishme, per shembull: nese Zoti na ka lene pas dore mua bashkë me dy femijët e mi, kjo e ka një
shkak; e me tej: të mos zemerohesh me realitetin dhe ta korrèsh jetën si një kalli të pjekur; e shprehje te tjera të ngjashme me to. Pas tragjedise u perhap komedia antike, e
cila kishte një liri fjale edukuese dhe pikerisht nepermjet gjuhës se drejtpedrejte qe perdorte të sillte ndër mend, jo me kot, thjeshtësine e sjelljes; keto mjete perdori edhe Diogjeni, për nje qellim të ngjashëm. Sill nder mend me kujdes se si qe pastaj, komedia e atèhershme e, ne fund, me ç'qellim u perhap komedia e re, e cila pak nga pak rrèshqiti drejt virtuozitetit imitues, se, ne te vertetë, fakti që edhe poetet e komedisë se vjeter dhe asaj te re thanë diçka të dobishme, kjo dihet mjaft mire; po ç'qëllim kishte orvatja e pergjithshme e kesaj veprimtarie poetike dhe dramatike?

Sa i qarte del ne pah fakti se nuk ka një mënyre tjeter jetese qe te jetë kaq e përshtatshme per te zbatuar filozofině
se sa kjo ne të cilën ndodhesh tani.

Një degë e prere nga dega, ne te cilën ishte ngjitur,nuk mund te jete e prere edhe nga krejt pema, po késhtu edhe një qenie njerëzore, e shkeputur vetém nga njeri prej te afermve te saj, nuk mbetet e veçuar nga krejt bashkësia.Tani ,degën e pret dikush tjeter, ndërkohë që eshtë njeriu ai i cili kur ndien urrejtje dhe neveri për dikë tjetër, e ndan prej tij: pa e ditur, ama që ndërkohë eshtë menjanuar gjithe organizmi shoqëror. Po kètu qéndron perparėsia, té cilen na e ka dhuruar Zoti, i cili krijoi lidhjen shoqerore: ne
e kemi mundësine te bashkohemi perseri me te tjeret dhe të bashkepunojme ende për te permbushur gjithçka. Megjithatě një ndarje e tille, nese perseritet shume shpesh, ia vështireson bashkimin dhe kthimin ne gjendjen e meparshme elementit,i cili ndahet nga te tjerët. Pra, dega, e cila qe nga sytha e pare eshte rritur bashkë me pemën dhe me te ka marë gjithnje frymë, nuk eshte e njejte me degen, e cila eshtë ngjitur persëri
pasi eshte prerë, le te thone çfare te duan kopshtarët. Ndaj me ta, të njëjten bime jo te njejtat parime.

Ai qe te kundervihet nderkohe qe je duke ecur ne gjykimin e duhur, nuk duhet të te çojë ne rruge te gabuar,ashtu siç nuk duhet te te largoje as nga dashamiresia qe ke ne lidhje me te; perkundrazi, duhet t'u permbahesh njesoj te dyja gjërave: jo vetem patundshmerise se gjykimit dhe te veprimit, por edhe mirëkuptimit ndaj atyre që perpiqen te të pengojně ose te te krijojne ndonjé tjetër veshtirësi. Në te věrtetě, edhe ky zemërim ndaj tyre - , eshtë një trajté dobesie njësoj si te lesh pas dore ate që po bën dhe të heqësh dorè nga frika; sepse janě te dy, njésoj, dezertore: si ai qe u frikesua edhe ai qe u largua nga ata qe i ka te aferm dhe miq nga natyra.

Asnjë natyre nuk eshte inferiore ndaj artit: ne te vërtetě artet imitojnë natyrat. Nese kjo eshtë e vertetë, edhe natyra qe eshtë më e pèrsosura nga të gjitha dhe me mirëkuptuese nuk mund të jete inferiore ndaj zotësise se artit.Cdo art, ama, i bën prodhimet inferiore per ato superiore: edhe natyra e përbashket. E pikerisht ketu e ka zanafillen drejtěsia, e prej saj burojne virtytet e tjera. Ně te vèrtetë nuk mund ta mbrojmë drejtesine, nese do të jemi te dhene pas gjërave te ndermjetme ose do tě mashtrohemi lehtë, do tê jemi shume rrembyer kur te krijojme nje mendim dhe
shume te gatshëm per ta ndryshuar ate.

Gjerat, tè cilave ti u shkon pas ose prej të cilave largohesh e qe keshtu ato te shqetesojnë ty, nuk levizin drejt teje: madje je ti ai qe, në njefare mënyre, leviz drejt tyre; le te qetësohet pra gjykimi yt per to dhe ato do te qëndrojne te palevizura e askush nuk do te te shikoje qe t'u shkosh pas ose te largohesh prej tyre.

Rrethi i shpirtit e ruan te pandryshuar formën e tij kur nuk zgjatet drejt diçkaje, nuk terhiqet ne vetvete, nuk shpëndahet,nuk shtrihet, por shkëlqen nga drita me të cilen shikon te verteten e gjithçkaje dhe te vertetèn qe mban brenda tij.

Dikush do te më perbuze? Pune e tij. Persa me perket mua, une do të tregohem i kujdesshëm qe askush tě mos më gjejë duke bërë ose duke thenë diçka që te jete e denje per t'u perbuzur. Do të më urreje? Pune e tij; ndersa uně do te vazhdoj te jem i dashur dhe i prirur per té mirë ndaj kujtdo, atij né veçanti do t'i tregoj menjëherë gabimin qé ka bére,pa sjellje qortuese e as per te nxjerrè në pah durimin tim, po me nje miresi të çiltër, si Fokoni i mirënjohur (nese ai nuk shtirej). E tillë duhet te jete, në te vertetë, prirja jonë e brendshme e cila
nuk sillet me mosperfillje apo me mosdurim ndaj asgjëje.
Ç'e keqe mund të të vijë në të vertetë ty, nese tani bën ate qe pershtatet me natyren tënde dhe pranon atë qe tani eshtë me vend per natyrên e gjithésishme, si njeri i prirur pèr t'ia permbushur me çdo rrugë të mundshme atë qe është dobishme per bashkesine?

Përbuzin njëri-tjetrin, megjithatë perpiqen t'i
pelqejnë njëri - tjetrit e, ndersa mundohen të sundojnë, i nenshtrohen njeri tjetrit.

Sa i shthurur dhe genjeshtar eshtě ai qe thote: "Kam vendosur te jem i hapur me ty". Çfare ben, o mik? Nuk ka nevojë te vesh nje kusht te tille. Kjo duhet të duket vetë: duhet ta kesh te shkruar ne balle, duhet te tingellojë menjëherë ne zërin tënd, duhet të dalë ne dritë menjëhere nga shikimi yt, ashtu siç është ne çast i qarte shikimi i te dashuruarve per ate qe dashuron. Pra, njeriu i çilter dhe i ndershëm duhet të jetě si ai qe mban ere dhi, ne mènyre që kush i qendron prane ta kuptojë, do apo s'do, sapo t'i afrohet. Çiltersia e shtirë éshte një kamě. Nuk ka asgje më te turpshme se miqesia ujkut: qëndroji me larg se çdo gjëje tjetër. Njeriut te ndershëm, te çilter e te dashur i duken qé ne sy këto cilési dhe nuk mund te mos i vësh re.

Kaloje jetën sa me mirë qe të mundësh: kjo eshtë aftësi e rrenjosur thellë në shpirt, kur qendron mospërfilles ndaj gjërave mospërfillëse. E do të jetë ai që do ta vëzhgojë secilën prej tyre në përbëresit e veçantë të saj dhe ne teresi, pa harruar se asnjëra nuk krijon te ne një opinion për tè dhe asnjëra nuk drejtohet pèr nga ne, po qendrojnë te palëvizura dhe jemi ne, perkundrazi, ata që krijojně giykime për to e, ne njefare menyre, i shkruajmë këto giykime brenda vetes, edhe pse është po aq e mundur te mos i shkruash ato sa ç'eshte t'i
fshish menjeherë, nese ka ndodhur tashme pa e venë re; e pa harruar se kjo perkujdesje do të zgjase pak e pastaj jeta do te mbarojë. Ku qëndron vështirësia që keto gjëra te mos
jenë ashtu siç do te doje ti? Nese ato perputhen me natyrën,ji i lumtur për to dhe do ta kesh të lehtë; nese jane ne kundërshtim me natyren, kerko çfare është per ty në përputhje me natyren dhe merru me këtë gjë, edhe nèse ajo nuk te sjell lavdi; secili meriton mirekuptim, kur kërkon të
miren e tij te vertetë.

... nga erdhì çdo gje, prej cileve elemente eshte e perbère, në çfare shnderrohet dhe se nuk do te pesoje asgjë të keqe.

Pika e pare: ç'marrëdhënie ka midis nesh? Duhet të kemi parasysh se kemi lindur per njëri tjetrin dhe se, nen njé tjetër kendvështrim, uně kam lindur pèr t'i udhéhequr ata, ashtu siç udheheq dashi kopene . Po kthehu ne majë, duke u nisur nga kjo verejtje: nëse nuk ka atome, gjithësine e drejton natyra; nèse eshtë keshtu, qeniet inferiore ekzistojne per ato superiore dhe qeniet supcriore ekzistojne per njera - tjetren.
Pika e dytë: ç'lloj njerezish ka ne tryezë, ne shtrat dhe ne githçka tjeter; e, mbi te gjitha, cilave detyrime u nenshtrohen e mbi ç'kreni i kryejnë ato.
E treta: nese veprojnë drejt pēr kete, nuk duhet të jemi keqdashes ndaj tyre, ndërsa nese nuk veprojne drejt, është e qartë se e bejnë pa e dashur dhe pa e
ditur. Ne te vertete, èshte ne kundershtim me vullnetin e tij qe çdo shpirt te privohet nga e verteta po aq sa edhe nga aftesia per t'u sjellë me kedo ashtu siç i takon. Ketu nis
pezmatimi i tyre, kur e ndiejnë qe do t'i quash te padrejtë,mosmirenjohës, kurrnace, me nje fjalë, fajtorë per ndonje gabim ndaj te tjereve.
E katerta: edhe ti ben shume gabime dhe nuk je veçse një tjeter njeri i ketij soji; e nèse u shmangesh disa gabimeve, prapėseprape, je i prirur per t'i berë ato,sado qe pikerisht ti nga poshtersia, nga etja per te qene i rendesishem ose per ndonje arsye tjeter te ulet si keto u shmangesh gabimeve te tilla. E pesta: ti as nuk je i sigurt se ata gabojne, ne te vertetë, jane te shumta gjërat qe ndodhin si rrjedhojë e një menyre te caktuar sjelljeje e, ne përgjithèsi,duhet te marresh me paré shumë njoftime per t'u shprehur
me dijeni të plote per ato qe bëjne te tjeret. E gjashta: (por atehere kur nuk i ben dot ballě zemerimit ose hidherimit) si rriedhoje e parimeve te tyre,jeta njerézore zgjat sa té hapësh e të mbyllesh sytě, pastaj jemi te gjithě ne te njëjtin varr.
E shtata: nuk na bezdisin veprimet e tyre,sepse ato nuk qëndrojne ne parimet e tyre drejtuese, por opinionet tona në lidhje me ketë. Pra, ndaloje dhe braktise i vendosur gjykimin se sjellja e tyre éshtë e tmerrshme dhe zemerimi do të të zhduket. Si do t mund ta ndalësh ?
Duke sjellë ndër mend se ajo nuk éshtë një sjellje e turpshme. Ne te vertetë, nese nuk do te ishte e keqe vetëm ajo çka eshtë e turpshme, patjetër qè edhe ti do te bëje shume gabime dhe do të béheshe një kusar, një njeri qe ështe i zoti për gjithçka.
E teta: kur zemerimi dhe dhimbja qe ndiejme
perballe ketyre gjerave, na shkaktojnë një dem më të rende se vetë çeshtjet për të cilat zemerohemi dhe hidherohemi.
E nenta: dashamirėsia eshtë e pamposhtur, nëse është dashamirësi e vertete, pa sarkazem, pa shtirje. Ne të vertetë,çfare mund të të bejë vallë njeriu mě i dhunshëm, nese ti vazhdon te jesh dashamires ndaj tij dhe kur te jepet rasti, e denon me butësi dhe e qorton me qetèsi pikerisht atěhere kur ai perpiqet të te beje ke që. Jo, djalosh: natyra jonë ka nje qellim tjetër. Mua nuk mě shkakton dem sjellja jote, djalosh,ndërsa ty po.". E tregoji, me takt e duke folur per çeshtjen ne pergjithesi se gjerat jane keshtu, se as bletët nuk e pranojnë sjelljen e tij, as asnjë kafshe e prirur nga natyra per te jetuar ne grup. Nuk duhet ta besh ketë, ama, duke u sjelle ne menyre ironike ose me mospëlqim, po me përzemërsi dhe pa mllef ne shpirt, e jo si ne shkolle, as per te nxitur pelqimin e atyre qe ndodhen aty: perkundrazi, beje me taktin e nje bisede sy pêr sy, edhe nëse ka te tjere rreth e qark. Mbaji mend keto nente rregulla kryesore sikur te t'i kishin dhuruar dhe fillo njèherë e mire te jesh njeri derisa te jesh gjallë. Po, siç duhet lenë menjanë zemerimi ne lidhje me ta,ashtu, me te njējtin zell, duhet te tregohesh i kujdesshem qe té mos i miklosh ata: këto janë dy sjellje te cilat shkojne kundër lidhjes shoqèrore dhe te çojne drejt gabimit. Gjate krizave tè zemerimit ki parasysh vèrejtjen se nuk eshtě ndonjé burrëri të të hipë inati, ndërsa një sjellje me e duruar, ashtu siç éshtë mě njerézore, eshté edhe me e denjë per nje burrè dhe kush e zbaton atë zoteron gjallëri, nerva te forta dhe burreri, ne të kundërt te atij që zemerohet dhe eshtë i paduruar. Në të vërtetë, sa më shumë të jetë praně patundshmerise një sjellje e duruar, aq më shumë eshtë pranë vrullit. E, siç eshte dhimbja shenje dobesie, ashtu është edhe
zemerimi: në te dyja rastet dikush eshtë lënduar dhe është dorezuar. E po deshe merre edhe dhuratën e dhjetë nga prijësi i drejtë : eshtë çmenduri te mendosh se njerezit zemerngushte nuk mund te mos gabojnë, sepse kjo do te thote te kerkosh me ngulm te pamundurën. Ndërsa t'u lejosh
te tjerève te jene kështu, por te kerkosh që ata te mos gabojnë në lidhje me ty eshtë nje mendim i pakuptimte dhe prej shtypesi.

Duhet te tregohesh i vëmendshëm ndaj katër
turbullimeve te parimit drejtues dhe kur t'i ndeshësh duhet t'i fshish nga kujtesa e te shtosh sa herë: "Ky vegim nuk eshtë i nevojshëm. Ky shperben lidhjen shoqerore. Kjo qe do te thuash tani nuk vjen nga thellesia e zemres tende dhe te thuash gjera qe nuk vijne nga thellesia e zemres, duhet
ta quash si dokrren më të madhe. Verejtja e katërt qe duhet t'i besh vetes ështe kjo ne vijim: "Kjo është shenja se pjesa me hyjnore qe ndodhet brenda teje ështe mposhtur dhe po i nenshtrohet pjesës me te ulet dhe njerezore, trupit dhe kenaqesive te tij te dendura."

Gjithë elementêt e gazte dhe te zjarrtë që jané perziere brenda teje, edhe pse nga natyra lëvizin per siper,prapeseprapë duke iu bindur rregullit te gjithësisë qendrojne me pahir ketu, brenda pèrbërjes se tyre. I gjithe elementi i përzier me dhè, bashkë me elementin e lengshëm qe ndodhen brenda teje, edhe pse janë të prirur te lëvizin per poshtë, prapëseprapë qëndrojnë sipër dhe ruajnë nje pozicion te drejtë, i cili nuk është pozicioni i tyre i natyrshem.
Po keshtu edhe elementët i binden tèrésise dhe kur u eshte caktuar një pozicion i dhënë ata vazhdojnë të qendrojne ashtu derisa u vjen persëri një shenjë shpërberjeje. A nuk
eshtě e rendě, atéherë, qe vetem pjesa e mendjes te mos bindet e te kundershtojë per vendin që duhet te zerë?Megjithatě asaj nuk i urdherojnë te bëjë asgje me detyrim,po vetëm kur perputhet me natyren e tij e prapeseprape nuk e pranon ate e shkon ne drejtimin e kundert. Ne te vertete veprimi qe të çon drejt padrejtësise, drejt shthurjes, drejt zemerimit, drejt dhimbjes dhe frikes nuk eshte gjë tjeter veçse veprimi i atij qe braktis natyren. E kur parimi drejtues eshtë i pakenaqur nga ngjarjet atehere ai e le vendin e tij: sepse është ndërtuar ne menyre te tille qe te priret ndaj perkushtimit dhe adhurimit po aq sa edhe ndaj padrejtësise. E ky besim ka te bejë me menyrat e një bashkimi te mire shoqeror, madje ka akoma me shume vlerë sesa thjesht te veprosh me drejtësi.

"Kush nuk ka një qëllim te vetem dhe gjithnje te njëjtě ne jetë nuk mund te jetë i vetëm dhe i njejte me vetveten pérgjaté gjithe jetes." Kjo fjali nuk mjafton, nése nuk shton edhe se cili duhet të jetë ky qëllim. Ne tě vertete, siç nuk ka perputhje mendimesh per te gjithě ata qe, per nje arsye apo per njè tjeter, shumices se njerezve u duken si te mira, po vetem per disa të mira te caktuara, domethenë mbi ato tê zakontat, ashtu edhe qellimi qe duhet te kemi nder mend duhet t'i pergjigjet dobisë së perbashket dhe të mires së shoqerisë. Se ai që i çon drejt kesaj rruge të gjitha shtysat e tij do t'i kryejë keshtu edhe veprimet e tij dhe në ketë kuptim do te mbetet gjithnje ai qe ka qenë.

...miu i fushes dhe miu i qytetit, frika e ketij te fundit dhe arratisja e tij e ngutshme.
Sokrati e therriste Lamien gogol per femijet, po ashtu edhe parimet e njerezve te zakonshem.
Spartanet me rastin e festave i vinin ne hije ndenjeset e te huajve, ndersa ata vete uleshin ku te mundeshin.
Sokrati i tha Perdikes duke i shpjeguar perse nuk shkonte tek ai: "Per te mos perfunduar si mos me keq", qe do te thote: "Që te shmang mundesine per te perfituar prej
tij e te mos mund ta rikthej nderin"

Ne shkrimet epikureane gjendet paralajmerimi per te kujtuar vazhdimisht një personazh te vjeter, qe kishte vepruar me trimeri.
Mbèshtetêsit e Pitagores porositnin qe në agim të ngrije sytě drejt qiellit per të kujtuar ata te cilet veprojnë gjithnjë duke ndjekur te njëjtat ligje dhe ne te njëjten měnyrë,per te kujtuar rregullin, pastertine dhe lakuriqesině e tyre : yjet nuk kanë asnje petk.

... si u soll Sokrati i mbeshtjellë me lekure deleje, atéherë kur Santipi kishte dale me pelerinèn qé kishte; e çfaré u tha Sokrati nxënèsve, te cilët u tërhoqen nga turpi kur e panë te katandisur ashtu.
Në shkrim e lexim nuk mund te jesh i mesuar pa qenë më parè nxênès: aq me tepèr ne jete.
Ke lindur i roberuar, nuk ke të drejtë fjale.
E zemra ime qeshi.
Do te qortojnë virtytin, duke pëshpëritur fjalë te ashpra. Èshtë çmenduri te kerkosh nje fik në dimer: eshte i çmendur ai qe kerkon fëmijën kur nuk e ka më.
Epiteti thoshte se kur te puthësh femijën duhet te shtosh me vete: "Neser ndoshta do te vdes.". "Po këto janë fjale qe ndjellin keq" "Nuk ndjellin asgje te keqe - thoshte Epikuri - perkundrazi, tregojnë një fakt te natyrshëm ,perndryshe edhe korrja e kallinjve do te ndillte keq."
Rrushi i pabèrë, rrushi i pjekur, rrushi i that
gjithçka eshtë ndërrim, jo drejt asaj që nuk është, po drejt asaj qe tani nuk është
"Askush nuk vjedh zgjedhjen etike kryesore": jane fjalet e Epitetit.
"Duhet te gjesh një art qe të shlyeje pëlqimin - thoshte e, në fushen e shtysave,te tregohesh gjithnjë i vëmendshëm që ato të jenë shtysa të permbajtura,pergiigjen te mirës së pérbashkët, të perputhen me rëndësinë e objektit, e duhet patjetër qe të qendrojmě larg si nga deshira pèr te qenë te neveritshem, ashtu edhe nga te qenit vertet të tillë ndaj gjithçkaje që nuk varet nga ne."

"Ne nuk luftojme per t'u shperblyer - thoshte - po sepse jemi te çmendur ose te mençur" .
Sokrati thoshte: "Çfare doni? Te keni shpirtin e qenieve te arsyeshme apo të paarsyeshme?". Te qenieve te arsyeshme." "Cilave qenie te arsyeshme: atyre të shëndetshme apo te mbrapshta? Atëherë përse nuk perpiqeni ta keni ate? "Sepse e kemi tashmě." "Atëhere,perse rrini duke luftuar e duke pyetur?"

Refletime 7

Shpirti im, a do të jesh ndonjehere i qetë, i pafajshem,i vetëm, i zhveshur, me i qartě se trupi qe te mbeshtjell ty? A do té njohësh ndonjëhere se ç'shije ka prirja per te dashur dhe per t'u kenaqur me aq sa ke? A do te jesh ndonjëhere plotësisht i kenaqur dhe te mos kesh nevojë per asgjë, a do tê jesh i afte që te mos ndjesh keqardhje per asgie, te mos deshirosh asgjë frymore apo jofrymore per të perfituar kenaqési prej saj, te mos deshirosh kohe per t'u kënaqur akoma më gjate, as një vend apo një krahinë a nje klime të përshtatshme, as njerez me te cilet te shkosh mire? Do kenaqesh me gjendjen shpirterore qe do te kesh, do gezohesh per çdo gje qe do të kesh, do bindesh që Zoti te të japë gjithçka dhe se është e do të jetë e mire për ty çdo gjë qe i pelqen Atij e qe ka ndër mend të të japë për të shpëtuar qenien e persosur, qenien e mirë, të drejtë, fisnike, qe i krijon te gjitha gjërat, i mban ato bashkë, i rrethon dhe i perqafon kur shperbëhen per të krijuar gjëra te tjera te ngjashme? A do te jesh ndonjehere i afte per te jetuar ne Mbretërině e Zotit,pastaj dhe te njerèzve, pa u bere atyre asnje qortim dhe pa u fajesuar prej tyre? Shqyrtoje me kujdes se çfare kerkon natyra jote, si qenie e udhëhequr vetëm nga një natyré fizike; pastaj beje atë që kerkon ajo dhe pranoje, gjithnjë duke mos i bere dem natyres tende si qenie frymore. Me pas duhet te shqyrtosh se çfare kerkon natyra jote si qenie frymore dhe ta pranosh plotesisht atë, gjithnjë duke mos i berë dëm natyres tende si qenie e arsyeshme. Por qenia e arsyeshme eshtë njëkohesisht
edhe qenie shoqerore. Perdori keto rregulla dhe mos perëndo ne arsyetime te kota.

Çdo ngjarje o ka ndodhur ne menyre të tille qe ti nga natyra je në gjendje ta durosh ate ose èshtë e tillë qe ti nuk je ne gjendje ta durosh. Tani, nese ngjarja është e durueshme per ty, mos e mundo veten, por duroje ate sipas mundesive te tua; nese perkundrazi ajo nuk èshte e durueshme, mos e mundo veten, sepse ne ate rast ajo te ka asgjesuar tashme.
Nga ana tjetër mos harro se ti nga natyra je ne gjendje tě durosh gjithçka: varet nga opinioni yt nese do qe ta besh ate të durueshme dhe te pranueshme nëpermjet nje koncepti fitimdhënës dhe të përshtatshëm që ka ky veprim për ty.

Nese dikush gabon, mesoji atij rrugen e duhur me dashamirési dhe tregoji fajin qe ka berë. Nese nuk je i zoti ta besh kete, fajeso veten ose me mire mos e fajeso as veten.

Çfarëdolloj gjêje që te te ndodhě, ishte e
paracaktuar per ty nga Zoti dhe nga gërshetimi i shkaqeve kishte thurur substancen tende dhe kete ngjarje.

Le te vlejë doktrina e atomeve ose ajo e natyres, pika e pare duhet te jete qe une jam pjese e gjithësisë se udhéhequr nga natyra; e dyta, që jam në njefaré marrëdhenieje farefisnore me pjesët qe kaně tê njejtên prejardhje timen. Po tè mbaj me mend keto pika, nuk do të jem në mosmarreveshje pasi une jam një rregulli i gjithësishem: asgje qe i sjell dobi gjithesise nuk eshte e demshme per nje pjese të saj. Térėsia, ne të vertetë, nuk permban asgjë qé nuk sjell dobi. E meqenëse çdo natyrë ka të perbashket ketë cilesi, por natyra e gjithesise ama ka për me teper vetinë qe te mos jetë e detyruar nga asnjë shkak i jashtem per te prodhuar diçka qe t'i bejë dëm asaj, duke me kujtuar se jam pjese e nje teresie kaq te rrenjosur, atëhere unë do të mirépres çdo ngjarje; e perderisa jam në njëfare marredhenieje farefisnore me pjesët qe kane te njëjtěn
prejardhje timen, nuk do te bej asgjë ne kundërshtim me të mirën shoqerore, perkundrazi do te kem si pikesynim qeniet
qe kanë te njëjten prejardhje timen dhe do te drejtoj çdo shtysë ndaj dobishmërise se perbashket e do ta largoj ate nga drejtimi i kundërt. Nese do të ndodhin plotesisht keto kushte, jeta nuk mund të kalojë veçse e lumtur, ashtu si mund ta perfytyrosh se kalon e lumtur jeta e një qytetari, i cili eshte
gjithnjë i zene me veprime frytdhėnese per bashkeqytetaret dhe është i gatshëm të mireprese çfaredolloj gjëje t'i kete
caktuar qyteti.
Fati i pjeseve tê teresise - keto që them jane te kufizuara nga bota -është qé ato te shuhen: kjo fjala e fundit duhet marre në kuptimin e shndërimit. Por nese, them une,
kjo éshtë një e keqe per to dhe eshtě nje e keqe e pashmangshme, gjithësia nuk mund te ece mire, duke parë se pjeset e saj jane afer shnderrimit dhe jane ndërtuar me qëllim qe të përfundojnë, në menyra te ndryshme, të shkaterruara. Atëherë, vetë natyra do të kishte běrë ç'mos që té demtonte pjeset e saj, qe t'ia shfaqte se keqes dhe tja drejtonte ne menyrè té pashmangshme asaj? Apo natyra nuk e kuptoi qe po krijohej një gjendje e tillë? Që tê dyja hipotezat jane te çuditshme. Po nèse ndokush, duke e perjashtuar nderhyrien e natyrës, do ta shpjegonte kètë gjendje si një fenomen te thjeshtë fizik, edhe në kete rast nga njëra aně, do te ishte qesharake te thoje se pjeset e teresise shndërrohen per shkak te një procesi fizik, nga ana tjeter, do te ishte e habitshme sikur tè ishte një dukuri kundër natyres apo te mos e pranoje atë, duke marrë parasysh per më tepet se perfundimi i shperberjes èshtë çlirimi i përbèresve me te cilët eshte ndertuar çdo qenie. Ne te vertete ose eshte perhapje e elementëve me te cilët është perbëre perzierja,ose eshte ndryshimi i diçkaje te ngurtë ne toke, i gazit né ajer, ku keta elemente permblidhen ne gjykimin e gjithěsise,qoftë nese ajo vazhdon ne flakerime te herepashershme, qofte nëse ripërtërihet nëpermjet shkembimeve te brendshme te perjetshme. E mos mendo se e ngurta dhe e gazta jane ende ato qe ishin ne çastin e pare te jetes: e gjithe kjo vershoi dje a pardje me ane te ushqimit dhe ajrit qe thithim. Shndërrohet kjo qe ështe marre me pas, jo ajo qe ka prodhuar natyra.
Pranoje po te duash se ajo, perkundrazi, te lidh ngushtë me detyren tende vetjake: kjo më duket se nuk ka te bejë fare me ate, per te cilën po flasim tani.

Něse e cileson veten me keto fjale -i mirë,i matur,i çilter, i kujdesshëm, fisnik dhe ne harmoni me gjithçka,ki kujdes qe té mos i ndryshosh e te mos i humbasesh kéto
cilési e nése do ti humbasësh, rimerri përsèri ato. Mbaj mend se i "kujdesshëm" per ty nenkupton vleresimin analitik dhe
tě vemendshëm te çdo gjëje; "ne harmoni me gjithçka nenkupton pranimin e vetvetishëm te çdo gjëje qe na cakton
natyra e perbashkët; "fisnik" nenkupton aftēsinë pér té ngritur pjesen e arsyeshme me levizjet e embla dhe te ashpra të trupit, mbi famen, mbi vdekjen dhe të gjitha gjerat e tjera të ketij lloji. Nese do te qendrosh në lartësine e ketyre fjaleve,pa vuajtur sepse te tjerét i perdorin ato pêr tě te karakterizuar,atëherë do jesh një tjetër njeri dhe do të hysh në një tjeter jete. Se të jesh ende ashtu siç ke qenë deri tani, te perpelitesh dhe te perlyhesh në një jetë të tillë, kjo i pershtatet një njeriu te shkujdesur, një njeriu që kapet pas jetės si ato grupet e kafsheve, te cilat, edhe pse jane giysmě te shqyera, plot me plagë, te ndotura me gjak dhe pluhur, prapeseprape kerkojně qe t'i kursesh per te nesermen, qe ne ato kushte tê perfundojne si pre e kthetrave dhe e grykève te veta. Prandaj zèri keto pak fjalë e, nëse mund te qendrosh tek ato, qendro sikur të kishe emigruar ne ndonjë ishull te lumtutisë; po
nese kupton se po bie dhe nuk ia del dot mbane që t'i mbash fort ato, ec besimplotë qe te kërkosh një skute, ku te mund t'i mbash ato nen zoterimin tend ose largohu nga jeta, jo i zemeruar, po me thjeshtesi, me liri dhe me deshirě, duke permbushur te paktën këtë arritje ne jete: te largohesh keshtu prej saj. Nese nuk harron kéto fjalë, do ta kesh me të lehte qe të kujdesesh për Zotin në zemrën tënde, të sjellesh ndër mend se gjërat nuk mund ti miklosh, perkundrazi duan qê te gjitha qeniet e arsyeshme të njehsohen me to dhe që fiku te bëjë ate që i takon flkut, qeni atë qé i takon qenit, bleta atë qé i takon bletès,,njeriu atë qe i takon njeriut.

Mëri, lufte, nxirje, mpirje e roberi dite pas dite do ti prishin te gjitha ato parime te shenjta që shfaq ti, te cilat s'kanë të bëjnë me shkencen e natyrès e qe më pas ti i braktis.Po duhet te shikosh e te besh gjithçka në menyrë te tillè qé nga njëra anë, te arrihet ajo që kërkon rrethana e nga tjetra te zhvillohet shqyrtimi teorik dhe te ruhet ajo siguri e vetvetes e cila rrjedh nga njohja e perpiktè e çdo gjëje - e ruajtur me
kujdesin me të madh, po pa arritur deri aty sa ta fshehesh ate. Kur do mund ta shijosh thjeshtesine? Po seriozitetin? Po njohjen e çdo gjeje - dometheně, cili eshte thelbi i saj,
с'vend ze ajo ne bote, sa kohe i ka caktuar natyra ekzistences se saj, nga cilet elemente eshtë e perbëre, kujt mund ti
perkase, kush mund ta japě e ta marre persëri atë?

Merimanga eshtë krenare se ka kapur një mize,dikush eshtë krenar se ka kapur një lepurush, një tjetër se ka kapur një cironke me rrjetën e tij, nje tjeter se ka kapur disa
derra te eger, njëri ca arinj, njëri ca Sarmatë. Tek e fundit,nuk jane valle kusare ata, nese analizojne parimet e tyre?

...ashtu siç shndërrohet çdo gjë në një tjeter: gjej nje menyrë per te shqyrtuar dukurine, zbatoje vazhdimisht ate dhe ushtrohu ne kete fushě, sepse asgje tjeter nuk ndihmon kaq shume ne fisnikerine e shpirtit. U zhvesh nga trupi dhe, duke menduar se pas pak duhet te braktise gjithçka pas ndarjes nga bota e njerèzve, iu përkushtua drejtésise persa i perket gjerave që kane te bejnë me veprimtarinë e tij dhe natyren e gjithesishme pèrsa i perket ngiarjeve që nuk varen nga ai. E nuk merr parasysh as se çfare do tè thonë apo do tě mendojne per te apo çfare do të bejnë kundër atij, qè është i kenaqur nga këto dy veprimtari: tè jetë i drejte me ato që ështe duke bère dhe të dojë ato qe i jane caktuar atij; ka lene mënjanë çdo pune dhe çdo detyre tjetër dhe nuk do asgië tjetër veçse te pèrshkojë deri në fund rrugën e duhur me ane të ligjit dhe te ndjeke Zotin, i cili pershkon rrugën e duhur deri në fund.

Perse duhet hamendja kur eshtë e mundur te shqyrtosh se çfare duhet te besh, dhe nese e dallon atë ec i qete ne atë drejtim pa u kthyer pas, nëse nuk e dallon nderprite gjykimin dhe vrapo përsëri te keshilltaret me të mire-, e nese te dalin pengesa te tjera gjate rruges qe do të besh, ec perpara sipas mundësive qe ke ne ate çast, duke iu pērmbajtur, pas një analize te hollësishme, asaj që të duket e drejte. Ne të vertetë, gjëja me e mire eshtë ta arrish këtë
pikësynim, pasi te mos e arrish do te thote te deshtosh. Ai qe ndjek arsyen për çdo gjë është një njeri i qete dhe njëkohësisht i gatshëm per te vepruar; ka gezim ne fytyre
dhe njëkohësisht seriozitet.

Sapo te zgjohesh pyet veten: "Ka ndonjë ndryshim per ty, nése dikush qorton ate që ështe e drejte dhe e prirur nga e mira?". Jo. Ke harruar valle se këta njerez, te cilet lavdërohen duke levduar dhe qortuar te tjeret, kanë nje natyre te caktuar sjelljeje në shtrat dhe në tryeze? Ke harruar se me çfarë merren ata, cilat gjerave u shmangen, cilat ndjekin, cilat vjedhin, cilat grabisin, jo me duar e kembë, po me pjesen e tyre më të çmuar, e cila mund te ndieje, kur të dojë, ndershmëri, turp, dashuri per te verteten, respekt per ligjin dhe një moral të mirë ?

Njeriu i arsimuar dhe i respektueshem i thotë natyres e cila jep dhe rimerr gjithçka: "Me jep çfare të duash dhe rimerr çfare të duash". E nuk e thotë me hije sfiduese, por e thote se eshte i bute dhe i prirur per tè mirë ndaj natyres.

Te ka mbetur pak kohë për të jetuar. Jeto si ne majën e një mali: sepse nuk ka asnjë ndryshim te jetosh atje apo këtu, nese kudo ne gjithesi jeton si në një qytet. Njerezit le ta shikojnë e ta shqyrtojnë me imtësi ate qe eshtë vertet njeri dhe jeton ne perputhje me natyrën. Nese nuk e durojne, Ie ta vrasin: eshtë me mire te vdesësh se sa të jetosh si ata.

Pra: nuk duhet te diskutosh më se si duhet te jete një njeri i virtytshëm, po të jesh i tillë.

Drejtoju vazhdimisht perfytyrimit të krejt përjetësise dhe te krejt lendes, si edhe perfytyrimit te faktit se, perballe lendes, çdo pjese èshtë si një kokèrr fiku, kurse përballë kohës si një rrotullim trapani.

Çdo send, qe ta vleresosh, shikoje si diçka qe ështe duke u shpërbere tashmë, ne shndërrim e siper e pothuajse duke u kalbur ose duke u zhdukur, pra, ki parasysh se çdo gje ka lindur pothuajse per te vdekur.

... se si jane kur hanë, flene, çiftezohen, jashtëqesin dhe ne giithçka tjetër. Pastaj se si janë kur njëjtesohen me ligjin, shfaqin krenari ose i dorèzohen zemërimit dhe bëjne verejtje nga lartésia e superioritetit të tyre. Ndërsa pak me parě sa njerezve u lëpinin kèmbet dhe për ç'arsye! E pas pak do të jeně perseri ne kete gjendje.

Secili nxjerr përfitim nga ajo që sjell natyra e sishme dhe nxjerr përfitim pikerisht në atë çast kur ia sjell natyra.

"Toka e do shiun e ate e do edhe eteri i nderuar"; dhe bota do të bëjë gjithçka që duhet të ndodhě. Tani botés i them: "Une dua bashkë me ty". A nuk thuhet zakonisht
edhe se diçka e caktuar "do qe të ndodhe"?

O jeto ketu e tashme je mesuar me kete-, o dil prej ketu e kjo eshtě ajo qe doje ti -, ose vdis - dhe e ke permbushur detyren tende- nuk ke mundësi te tjera perveç ketyre. Pra, mos u ligështo!

Le te jete mjaft e qarte se atje poshte, ne fushe, eshtë pothuajse si ketu dhe eshte gjithçka si ketu, ashtu edhe në majë të malit, ne breg te detit, apo ku te duash. Do te gjesh pikerisht ate qe thote Platoni: "Duke u mbyllur -thote -ne vathën e tij ne mal", e me tej: "Te mjelësh delen që blegërin".

Ç'ështe per mua parimi im drejtues, si po e bej une tani atě, e per çfare po e perdor tani? Mos eshte valle pa intelekt, i lirë dhe i shkeputur nga shoqéria aq i shtënë dhe i
përzier në trup sa te kete te bejë patjetër me levizjet e tij?
Kush largohet nga Zoti eshte një rob i arratisur, Zoti është ligji dhe kush e shkel atë ligj eshte një i arratisur. Po kush vuan, zemerohet e trembet, sepse nuk do qe të ketë ndodhur, të jetë duke ndodhur ose duhet te ndodhe nga ato qe ka caktuar, ai qe drejton gjithçka, pra, ligji.

Pasi ka derdhur faren ne mitër mashkulli terhiqet dhe qe nga ai çast fara kalon në një tjetër çeshtje, të cilen e perpunon dhe e zbaton një femijë i pèrsosur: ç'perfundim vjen nga ai fillim! E me te njeriu le ushqimin në gojën e fémijes dhe që nga ai çast
ushqimi kalon nè nje tjeter çështje, nga e cila nxjerr ndjesi, shtysa,pra jetë dhe fuqi e sa e sa perfundime te tjera. Pastaj vëre keto zhvillime që ndodhin ne një fshehtësi kaq te thelle dhe shiko forcen qe i prodhon ato,ashtu siç shikojmë edhe forcen qe terheq trupat per poshtë dhe ate qe i shtyn per lart: jo me sy, po kjo nuk do te thote me me pak mendjemprehtesi.

Ki parasysh vazhdimisht se si edhe me pare gjithçka ndodhte tamam ashtu siç ndodh tani; e ki parasysh se kjo do të ndodhë edhe ne te ardhmen. Sill ndër mend drama të tëra dhe pamje nga i njëjti nivel jetese, sa te tille njeh nga pervoja vetjake ose nga historia e meparshme, per shembull krejt oborri mbreteror i Adrionit, krejt oborri mbreteror i Antoninit, i Filipit, i Aleksandrit, i Krezos: ishte gjithçka ashtu siç ështe tani,vetem se me personazhe te tjere.

Shikoje çdo njeri qe vuan ose ankohet per çfaredolloj arsyeje si një derkuc te flijuar qe hedh shkelma dhe gerthet,ashtu eshte edhe ai qe, i shtrire ne shtratin e tij te vogel, qan i vetëm dhe ne heshtje zinxhirin qe na lidh me gjithësine. Ki parasysh se vetëm qenies se arsyeshme i lejohet te ndjeké me děshirë ngjarjet, ndërkohe që eshtě e pashmangshme per te gjithe qe thjesht t'i ndjekin.

Piké per pikë, per çdo gjë qe ben, ndalu tè mendosh té dhe pyet veten nese vdekja te tremb ngaqe te privon nga kjo gjë.

Kur te ndeshesh ne gabimin e dikujt fillo menjehere të mendosh ç'gabim të ngjashëm po ben ti, per shembull duke e cilesuar si te mire kenaqësinë ose famen, e gjëra te tjera të tilla. Duke menduar gjatë per kėtë pikë, në te vertetë,do ta harrosh shpejt zemërimin tend, aq me tepër nese do te te vijë ndër mend fakti se ai njeri vepron ngaqe eshte i detyruar: çfare duhet te beje ai? Ose nëse ke mundési, liroje ate nga gjendja e deyruar.

Duke pare Satironin, perfytyro nje Sokratik, Eutik ose Imen; duke pare Eufratin, perfytyro Eutiksionin ose Silvanin; duke pare Alcifronin, perfytyro Tropeforin; duke pare Ksenofonin, perfytyro Kritonin ose Severon; e kur te kthehesh per te pare vetveten, perfytyro një nga Çezaret dhe te njejtën gjë bej per çdo njeri tjetër. Pastaj mendja jote le te pyese veten: ku janë keta? Asgjëkund ose kushedi se ku. Ne te vertete, keshtu do te shikosh vazhdimisht se realiteti njerězor eshte tym dhe eshtë hiç, mbi te gjitha, nése do te mbash mend se gjithçka, pasi shnderrohet, nuk do te mbetet né pafundësine e kohes. Atehere perse mundohesh kaq shume? Perse nuk kenaqesh duke i shkuar ne fund ashtu siç
duhet ketij udhetimi te shkurtër? Prej cilès lende dhe prej cilës temé kerkon te largohesh? Çfare tjeter jane gjithe keto
veçse ushtrime per arsyen, e cila ka shquar qartě, edhe caqet e shkences së natyres,çeshtjet e jetës? Pra,këmbéngul deri sa te kesh përvetesuar edhe keto koncepte,ashtu siç pervetéson stomaku i fortě çdo lloj ushqimi ,siç shnderron zjarri i gjallë ne flake dhe drite çdo gjë qe i hedhin siper.

Askush nuk duhet të thotë për ty, duke folur me çiltersi, se nuk je njeri i thjeshtë dhe i virtytshém: ai qe ka kete mendim te tille per ty duhet të genjejë. Gje qe varet krejt nga ty: ne te vertete kush tě ndaloi te jesh i virtytshem dhe i thjeshte? Duhet vetëm te vendosësh që të mos jetosh mě, nese nuk do te jetě keshtu. Në të vërtetë, as arsyeja nuk zgjedh qe ti të jetosh, nese nuk je keshtu.

Çfare duhet bere ose çfare duhet thene, ne lidhje me kete çështje, qe t'ia vlejë? Per çfarëdolloj gjëje te flitet eshte e drejte ta besh ose ta thuash ate; e mos nxirr si shkak nje pengesë. Nuk mund te pushosh se ankuari para se të kesh ndjerë ne vetvete se per ty, te besh ate qe pershtatet me ndertimin e njeriut, sido qe te dalë, dhe te paraqitet ajo eshte e barazvlershme me epshin qe gjejnë te rehatia njerezit e
ndjeshëm ndaj kenaqesive; ne te vertete, duhet te kuptosh si qejf çdo veprim qe eshte i drejtë ,te besh ne pershtatje me natyren tende e te veprosh, ne kete menyre, është e drejté kudo. Sigurisht cilindrit nuk i eshtë dhene mundesia qe te zbatojë kudo levizjen e tij te veçante, e as ujit, as zjarri,asgjëje qé èshte udhèhequr nga njě natyrë ose nga shpirti i paarsyeshém, sepse ka shume pengesa dhe veshtrësi. Ndersa intelekti dhe arsyeja mund te kalojne çfarëdolloj veshtirésie,ashtu siç eshte ne natyren e tyre dhe siç duan ata. Kur te sjellesh nder mend ketë aftësi, në saje te se ciles arsyeja do te
levizet me anë te çdo gjëje, ashtu siç shkon zjari per lart, guri për poshtë, cilindri pergjatë një rrafshi te pjerret, mos kërko me asgjë tjetër: pengesat e tjera, në të vërtetë, ose e të bejnë me kètë trup të mjerë, qe èshtë vetem një kufomë ose pa i shoqeruar me nje opinion qe ti njohe si te tilla dhe me një leshim te vete arsyes, pengesat nuk tê prekin dhe nuk prodhojnë as të keqen me te vogël, se perndryshe edhe ai qe i peson ato do të bëhej menjëhere me i keq. Pra pèrsa i perket gjithe qenieve të tjera, çfaredolloj gjeje ti ndodhě ndonjërit prej tyre, èshtë vete qenia e prekur nga ato ajo që do të behet më e keqja. Ndërsa ketu, nese mund te thuhet keshtu, do të bëhet, madje, edhe me i mire e me i lavderueshëm, nese do te dije te sillet siç duhet ne ato qe i ndodhin. Pra, mbaj mend se atij që eshte qytetar nga natyra nuk mund t'i sjelle dem ajo qe nuk i sjell dem qytetit, dhe nuk mund t'i sjellě dëm qytetit ajo qe nuk i sjell dém ligjit.
Tani, asgjë nga keto te ashtuquajturat fatkeqési nuk e demton ligjin; domethene, ajo që nuk demton ligjin, nuk demton as qytetin e as qytetarin.

Nese dikush ka ndier brejtjen e parimeve te věrteta i mjafton edhe shenja me e vogel,fjalia te cilën e dine te gjithe,pêr te sjelle nder mend se nuk e njohin dhimbjen dhe friken.Per shembull, gjethe, era pěrhap disa syresh ne tok... ,po kështu edhe trungu i njerezve... fletusha jane edhe femijet e tu, fletusha edhe këta që me një shprehje kaq bindese brohorasin dhe lëvdojnë ose, ne te kundert, mallkojne, ose thellë brenda tyre qortojne dhe shpotitin, po ashtu fletusha
janë edhe ata te cilève do t'u besojmé faměn tonë pas vdekjes.

Në të vërtetë, te gjitha keto qenie lindin ne stinën e pranverës...pastaj i rrezon era e më pas, ne vend të tyre, pylli prodhon té
tjera. Kushti i zakontë i çdo gieje èshtë ekzistenca e saj; ndesa ti i shmangesh dhe ndjek çdo gijë si te ishte e shkruar
te zgjaste ne pafunděsi. Edhe pak e do tè mbyllësh syte;, e nje tjeter do të qajë ate qe te ka varrosur ty.

Syri i shendetshëm duhet të shikojë gjithçka qe mund te shihet e të mos thote: "Dua te shikoj te gjelbren": kètë gjë e ben edhe ai qe i ka sytë te semure; degjimi dhe nuhatja e shendetshme duhet të jeně gati per gjithçka qe mund te degjohet apo te nuhatet, stomaku i shëndetshëm duhet te reagojë në të njëjten menyre ndaj çdo lloj ushqimi, ashtu si guri i mullirit duhet te bluaje gjithçka qe mund te bluaje. E me pas mendja e shëndetshme duhet të jete gati pěr çdo ndodhi; ndërsa ajo qe thote: "Femijet e mi te shpetojne" ! dhe " të gjithë të lavdërojnë çdo gjë që bëj unë " ! Ështe një sy që kerkon te gjelbren ose dhembë qe kerkojne ushqim te bute.

Askush nuk ështe kaq fatlum sa te mos ketě praně,kur te vije çasti i vdekjes, dike qe ta mireprese me kenaqesi ngjarjen e perzishme. Ai eshte nje njeri serioz dhe i urtë?Kur te vije ora e tij e fundit do te kete ndonjë që do te thotë me vete: "Më ne fund do te marim pak fryme nga ky njeri i merzitshem; jo se ishte i ashper me ndonje nga ne, por e ndieja se thelle brenda tij na fajesonte". Kjo per njeriun serioz: ndersa në rastin tone kushedi sa arsye te tjera do ketě qe te tjerët te mos presin gjë tjetër veçse të çlirohen nga ne! Prape per kète do të mendosh kur te jesh duke vdekur dhe do te ikesh mě i qetë, duke arsyetuar kèshtu: Po
dal nga nje jete tjetër, ne te cilën pikerisht miqte e mi, ata pěr të cilët,jam përpjekur kaq shumě, jam lutur aq shumě, jam merakosur shumë, pikerisht kèta duan qe unë të iki, duke shpresuar ndoshta se do të kenë ndonjë tjeter perfitim nga kjo". Ateherë të deshiroj me kaq ngulm qe te qëndroj me gjate ketu poshte? Megjithatë mos ik duke ushqyer për ketë arsye ndjenja me pak dashamirëse ndaj tyre, po duke ruajtur karakterin që ke pasur gjithnjë, duke qene mik i dashur dhe i prirur per te mirë ndaj tyre; e mos ik as sikur dikush po te
shkeput prej tyre: perkundrazi, duhet te largohesh prej tyre ne ate menyre te qete me te cilën lirohet nga trupi shpirti i
atij qe ka nje vdekje të rehatshme. Ne te vertetë, Zoti tê bashkoi dhe të përzieu me ta: tani, ama, po te ndan. Po ndahem siç do të ndahesha nga te afermit e mi, pa kundershtuar, madje as duke u ndier i detyruar: dhe kjo eshtë nje sjellje qe perputhet me natyren. Mësohu që, ne çdo gjë qe bën dikush, me aq sa te kesh mundësi, te hetosh brenda vetes: "Ç'synim ka ky qe po ben ketë veprim?". Po fillo nga
vetja jote dhe kete shqyrto te paren.

Mos harro se fijet e marionetes i lëviz ai qe ndodhet brenda teje: ai eshtë[...], ai eshtë jeta, ai, nëse duhet ta themi,éshtë njeriu. Ne konceptin tend, mos e lidh asnjeherë mbeshtjellën, që e mban, me keto organe, qe i jane krijuar asaj rreth e qark: ato jane si njé sépate, me te vetmin ndryshim qe janë tě ngjitur me organizmin tone. Se keto pjese, pa shkakun i cili i leviz dhe i ndal, nuk janě mě te dobishme se xhepi për até qe qep, se pena per ate qe shkruan dhe kamzhiku per karrocierin.

Miku im, asnjëherë mos e gjykoni dikë pa e ditur historinë e këpucës së tij.

Shpesh,disa njerëz janë si këpucët.
Të vjetrat nuk kanë bukuri sepse janë rrjepur nga goditjet e jetës, bien erë për shkak të lodhjeve,askush nuk do guxonte ti vishte edhe nëse jepeshin falas.
Ndërsa të rejat janë të bukura, plot shkëlqim ngaqë kurrë nuk kanë parë rrugë në jetë,kanë aromë të këndshme pasi ndihen të freskët,dhe të gjithë do i vishnin me çdo çmim.

Miku im, asnjëherë mos e gjykoni dikë pa e ditur historinë e këpucës së tij.

Veprimi i sforcuar

Sa më e sforcuar bëhet diçka,aq më shumë bie motivimi.
Nëse në jetën e dikujt shihni se motivimi është në rënie,kontrolloni se mos bën një jetë të sforcuar, një jetë që nuk ka dashur ta jetojë,ose ndoshta kërkon të ndryshojë mënyrën e jetës por nuk mundet ngaqë ndjen një detyrim .
Prandaj duhet patur kujdes kur këshilloni dikë,që mos ta detyroni  të bëjë diçka me sforco. Pasi herët ose vonë, nga lodhja,do heqë dorë nga ajo gjë.

E pyetën një të ditur

E pyetën një të ditur : - pse sot zemrat tona janë ashpërsuar, ndërsa dje ishin më të buta ?
U përgjigj:
Sepse ne qanim më shumë pranë njëri tjetrit kur kishim halle e qeshnim në vetmi për lumturinë e tjetrit.
Ushqenim njëri tjetrin me dorë duke garuar kush do bënte më shumë ,ndërsa sot ushqehemi veç e veç duke patur zili atë që ka tjetri.
Ne kënaqeshim duke vizituar njëri tjetrin, ndërsa sot janë harruar fare vizitat.
Ne përkëdhelnim fëmijët,i përqafonim,luanim me ta,dilnim me ta,ndërsa sot fëmijët rriten të vetmuar përballë një bote virtuale.
Zemrat tona ishin të lidhura me Zotin,ndërsa sot lidhen me partitë fetare dhe politike.
Ne vizitonim varrezat për të kuptuar që çdo gjë është kalimtare,me qëllim të frenonim të keqen,ndërsa sot e shohim të vdekurin dhe zemrat nuk dridhen aspak,vazhdojnë jetën të shkujdesur.
Vizitonim shpesh të sëmurët me qëllim të vlerësonim shëndetin,ndërsa sot nuk vlerësohet aspak shëndeti,sepse mendojnë se bota është e tyrja.
Ne u jepnim rëndësi harmonisë edhe nëse jetonim në kasolle ,ndërsa sot u jepet rëndësi vilës së bukur edhe nëse ajo është bosh nga brenda.
Ne e shihnim jetën si një çast,ndërsa sot e shohin çastin si një jetë.

Qetësohu o brengë

Qetësohu o brengë e natës
Frikën mos e ushqe
me dhimbjet...
nga plagët që të dhanë!

Qetësohu o brengë e natës
Se shpirti yt i vrarë
Dritë do të ketë në mëngjes
Nga ylli i shpresës që natën frikëson.

Qetësohu o brengë që shpirtra lodh
Pas kësaj sprove lehtësuar do jesh
Së lehtësimi vjen pas vështirësisë
Pas natës agimi vjen.

Qetësohu o brengë
Se pa brenga kjo botë nuk shkon
Me durim e shpresë
Fiton ai që e kalon

Qetësohu o brengë
E lodhur nga padrejtësitë
Shplodhe veten në lutje
Se të gjithë gjejnë veten me meritë.

Qetësohu o brengë e natës
Se Ai që natën dhe ditën në Dorë e ka
fatet dhe shpirtrave tanë u jep qetësi
Ku i drejti një ditë do të gjejë drejtësi.

Gropa e problemit

Gropa e problemeve

Dikur në një fshat ra një tërmet dhe toka u ça aq sa u hap një kanal i cili ndau dy fshatra në mes.
Në mes të natës dy persona nga të dyja fshatrat  ranë në këtë kanal dhe të nesërmen u mblodhën të gjithë nga të dyja fshatrat për të gjetur fajtorin e kanalit,kush e hapi dhe pse!
Të dyja fshatrat akuzonin tjetrin. Akuzat nuk pushonin dhe situata degradoi deri në konflikt.
Një plak i moçëm mendoi ta zgjidhte problemin duke dërguar djalin e tij për tu thënë që kanalin e hapi ai vetë,dhe kështu ndodhi.
Edhe pse djali e mori përsipër këtë akuzë,ata përsëri akuzonin njëri tjetrin se ky djalë nuk ishte prej tyre por prej atyre.
Plaku e pa që nuk bëri dobi dhe konfliktet vazhdonin.
Në fund plaku shkon aty dhe u thotë : " Djalin e dërgova unë që të merrte përsipër fajin me qëllim që të qetësonte situatën tuaj,por ju jeni përqëndruar tek kanali dhe tek fajtori aq shumë sa nuk po mendoni ta zgjidhni situatën duke mbushur kanalin.
Por ajo që pashë tek ju është fakti që ju u bashkuat të gjithë duke akuzuar djalin dhe harruat njëri tjetrin.
Pra,pasi u krijua një armik i përbashkët ju u bashkuat.

Shpesh herë ndodh që njerëzit nuk përqëndrohen zgjidhjen e problemit por në fajtorin e problemit, aq shumë sa problemet i shtojnë më shumë sesa janë.
Gropa e problemit gjendet në mendjen e çdo njeriu,duke fajësuar veten ndërkohë që mund të gjejë zgjidhjen e problemit.
Gropa e problemit egziston në familje, në martesë,shoqëri...etj!

Refletime 6

Mos e perbuz vdekjen, por pranoje atě me deshiré,meqe edhe kjo eshtë një nga gjërat qe ka dashur natyra. Si mbarimi i rinise dhe pleqërise, zhvillimi dhe lulezimi i plotě,dalja e dhembeve, dalja e mjekres, dalja e flokëve, mbarsja,shtatzania, lindja dhe të gjitha veprimet e tjera te natyrshme qe vijně me stinët e jetes, ashtu eshte edhe vete shperberja. Kjo, pra, eshtë sjellja e njeriut që arsyeton: te mos vihet,perballe vdekjes, ne kuptime shumë te pergjithshme apo duke e kundershtuar a duke e perbuzur, por ta prese atě si nje nga veprimet e natyrshme. Siç pret tani çastin ne të cilin nga barku i sat shoqeje do te dalë nje femijë, ashtu prit çastin kur shpirti yt do të dale nga kjo mbeshtjellëse. E nese do edhe nje rregull qe nuk eshte filozofik por di te preke zemren-
do te jesh i prirur per te mire ndaj vdekjes mbi të gjitha,nése do tè marresh parasysh gjerat nga te cilat do te ndahesh dhe me cilet tipa shpirti yt nuk do te perzihet më. Pasi, edhe pse nuk duhet ne asnjë menyre te grindesh me ta, madje perkundrazi duhet t'i kushtosh vemendje dhe t'i durosh me qetësi
prapëseprapë nuk do te harrosh se ti nuk do te ndahesh nga njerëz te cilët mbeshtesin te njëjtat parime që ke edhe ti. Kjo do te jetë, po e solli puna, e vetmja arsye qé do të shërbejë si kunderpeshe dhe do te te mbaje të mberthyer pra, mundesia per të bashkëjetuar me njerëz që kanë té njejtat parime qe ke edhe ti. Por ti e shikon fare
mirë, tani, sesa rraskapitëse éshtë mosmarreveshja me ata qe jetojně pranë nesh, aq sa dikush thotë: "Eja shpejt, vdekje,
qe te mos arrij edhe unë deri aty sa të harroj veten".

Kush gabon, gabon në dëm të vetes; kush běn padrejtěsi i ben keq vetes sepse bèhet shpirtlig.
Shpesh ben padrejtesi jo vetem kush ben diçka por edhe kush nuk e ben ate.

Mjaftojnë: mendimi qe eshte ne gjendje te kuptojé vërtetesině ne çastin e tanishëm; veprimi qé éshtě i dobishëm per bashkesine ne çastin e tanishèm, sjella e gatshme per të pranuar gjithçka qe, ně çastin e tanishem, vjen nga shkaqe te jashtme.

Largoje pèrfytyrimin; ndale shtysën; shuaje urině; zoteroje parimin drejtues.

Vetëm një shpirt ështe i ndare midis qenieve qe nuk kane arsye dhe vetem një shpirt eshte i arsyeshëm dhe i shpërndare midis qenieve qe kane arsye. Ashtu siç eshte e
vetme edhe toka e cila permbledh gjithçka qe ështe e perzier me dhè, e vetme drita e syve tanë, i vetem ajri qe thithim te
gjithe ne qeniet qe shikojmě dhe jetojmě.

Çdo gjë qe ben pjese ně nje element te perbashkët është e prirur ndaj asaj qe ka natyrë të ngjashme me të .Çdo gjë qe është e perzier me tokë priret nga toka,çdo lëng priret që të shkrihet me të tjerët, po keshtu edhe gazi, aq sa per ta ndalur duhet pêrdorur medoemos nje pengesë. Zjarri,
per shkak te elementit tè zjarrtë qe ka, éshtè i prirur të shkojë lart,e kêtu poshte eshtë kaq i gatshëm që te bashkohet me çdo zjarr
tjeter, sa qe çfarédolloj materiali qoftë ai edhe vetëm fare pak i thate digjet lehtë ngaqe permban shume pak perberes që pengojne djegjen. Po késhtu edhe çdo qenie qe ben pjese në natyrèn e arsyeshme të pěrgjithshme, priret, në tě njëjten
mënyrë a ndoshta edhe me shumë se ato qe u thanë me lart,ndaj asaj qe ka tê njejtën natyré me te; në të vertetë sa me shume shquhet nga tè tjerët, aq me shume eshtë i gatshëm te përzihet dhe te shkrihet me ate qe i përket sojit te tij. Nder qeniet e arsyeshme u krijuan menjëherë mori, tufa, grumbuj, u krijuan trajta dashurie: ne te vertetë ketu kishte tashme disa shpirtra dhe ndodhej tashmë shtytja per bashkim-shtytje e fortë ngaqë èshtë e gjallë në një qenie superiore e qe nuk gjendet tek bimët, gurët apo druret. Nder qeniet e arsyeshme
u krijuan shoqatat politike, miqesite, familjet, mbledhjet, e, gjate luftës, traktatet dhe armepushimet. E nder qeniet te cilat
jane ende superiore, megjithese ndryshojnë nga njëra - tjetra, filloi te krijohej një lidhje e cila gjendet edhe tek yjet. Keshtu
shtyja pěr t'u ngritur drejt asaj qe eshte superiore mund të ngjalle simpati edhe midis qenieve qe janë larg njera - tjetres.
Vere re, pra, ate qe ndodh tani: vetem qeniet e arsyeshme,tani, e harruan prirjen dhe pleksjen e ndërsjellt dhe vetëm ketu nuk duket me permbledhja ne një rrjedhe te vetme. E prapě se prape, edhe pse shkeputen nga njera - tjetra, ato merren dhe rrethohen: natyra eshte me e forte. Nese tregohesh i vemendshèm do ta kuptosh se çfare dua te them: do ishte më e lehté të gjeje diçka te përzier me toke qe nuk lidhet fare më asgje te perzier me toke sesa nje njeri të shkeputur krejtésisht nga një njeri tjeter.

Japin fryte edhe njeriu, Zoti, bota: ně stinet e duhura çdo gjë jep fryte. E nuk do te thotë asgjë nëse jemi měsuar te perdorim fjalen "fryt" në kuptimin e mirëfillte të vreshtit dhe bimeve te tjera. Arsyeja e ka një fryt, i cili eshtë qofté i perbashkët qoftë vetjak dhe prej saj lindin fryte të tiera té nje natyre te ngjashme me te.

Nese mundesh, permiresoji ata me mesimin tend perndryshe mos harro qe dashamirësia te eshtë dhene pikerisht per keto rrethana. Edhe Zoti është dashamires
ndaj ketyre lloj njerezve; e madje per disa gjera si per shendetin, per pasurinë, per famen-ato i ndihmojne njerezit,aq te dashura janë! Këte mund ta besh edhe ti: ne rastin e kundert, thuaj kush te pengon ta bësh.

Puno: por jo me pamjen e te demtuarit, as te dikujt qe kerkon mèshire nga te tjeret apo kerkon qe ata ta adhurojnë; perkundrazi, deshiro vetëm diçka: te levizësh dhe ndalesh ashtu siç te thotë arsyeja e bashkejeteses ne shoqeri.

Sot jam larguar prej çdo merzie; ose me mire, kam hedhur tej çdo merzi: sepse nuk ishte jashtë, por brenda, ne opinionet e mia.

E gjithë kjo eshte e zakonte per pervojên, kalimtare per kohën, e ndyre per lënden. Gjithçka, tani, eshte si ne kohén e atyre që kemi varrosur.

Gjerat qendrojnë jashtë deres, te veçuara ne vetvete e për vetveten nuk dinë dhe nuk flasin asgjë. Po kush flet,pra, per to? Parimi drejtues.

E mira dhe e keqja e qenies se arsyeshme dhe shoqerore nuk qendron te plogeshtia por te gjalleria, ashtu si edhe virtyti dhe e meta e tij

Per gurin e hedhur lart nuk ka asgje te kege po té bjerë pèrsëri poshtë ashtu siç nuk ka asgje të mire po të ngjitet.

Deperto ne brendësi te parimeve te tyre drejtuese dhe do ta shikosh nga cilët gjykues trembesh dhe ç'gjykues janë ata per vetveten.

Gjithçka eshte shndërrim. Ti vete i nenshtrohesh një çeshtjeje te vazhdueshme ndryshimi e, ne njëfare menyre, shkaterrimi, po keshtu edhe krejt bota.

Gabimin e një tjetri duhet ta lesh atje ku eshte.

Reshtje e nje veprimtarie, e nje shtyse; pushimi i shkurtër e, le te themi, vdekje e nje opinioni: s'ka asgje te keqe. Hidhu tani tek periudhat e ndryshme te jetes: tek fëmijeria, adoleshenca, rinia, pleqeria; edhe per to, ne te vertete,shndërrimi është një vdekje. Ka vallë ndonjë gjë për tu trembur ketu? Hidhu tani tek jeta qe ke kaluar nen kujdesjen e gjyshit tënd, pastaj tek jeta qe ke kaluar nen
ku kujdesjen e nenes tende, pastaj tek jeta që ke kaluar něn kujdesjen e babait tend; e kur të perballesh me shumë shkaterrime, shnderrime e reshtje të tjera pyet veten: "Mos ka ndonjë gje per t'u trembur?". Késhtu nuk ka asgje per tu trembur as tek reshtja, fundi e shkatërrimi i krejt jetës tënde.

Rend tek parimi yt drejtues, tek parimi i gjithesise dhe tek parimi i ketij njeriu. Tek i yti, per ta bere atë një intelekt per se mbari; tek ai i gjithësisë, per te mos harruar se ku ben pjesè; tek ai i ketij njeriu, per te kuptuar nese pas veprimit te tij fshihet padituria apo vetedija, e njëkohësisht, per të marre parasysh se ai parim drejtues eshte i ngjashem me tendin.

Siç merr ti vete pjese ne krijimin e nje strukture shoqerore, ashtu edhe çdo veprim i yti le të marr pjese ne krijimin e jetes shoqerore. Cilido veprim i yti qe nuk eshtë ne
lidhje te drejtperdrejte apo të largët me qellimin e pergjithshëm,e copeton jetën e perbashket, e pengon bashkimin e brendshëm te saj dhe eshtë burim mosmarreveshjesh, ashtu siç ështě, ne
demokraci, ai qe largohet me vete nga nje regjim i tille i harmonishëm.

Zemerime, lojra femijesh dhe "shpirtra te shkrete qe mbajnë kufoma": béhet me i qartě skenari i Nékuias!

Drejtoju tani asaj çéshtjeje dhe shqyrtoje ate né brendesi, pasi ta kesh veçuar nga shkaku; pastaj percakto edhe kohën me te madhe gjatë te ciles kjo çeshtje e veçantë
mund te zgjasë.

Ke vuajtur tashmë njëmijë here per faktin se nuk ke dashur te kenaqesh që parimi yt drejtues te bente ato lloj gjërash qe lidhen me ndërtimin e tij; tani mjaft, ama!

Kur dikush te shan ose te urren apo kur njerezit flasin për ty ne ketë menyrë, drejtoju shpirtrave te tyre, deperto në brendesi te tyre dhe shiko ç'lloj njerezish jane. Do ta shikosh se nuk duhet te vuash qe ata te kenë një mendim te caktuar per ty. Megjithate Zoti i ndihmon ata ne menyra nga më te ndryshmet, me anë te gjërave qe kanë të bëjnë pikerisht me ta.

Keto janë ciklet e botes: lart e poshte dhe nga perjetesia ne perjetesi. Ose mendja e gjithesishme ushtron
shtysën ně çdo gjë - e nese eshte keshtu, pranoje shtysèn e saj ose e ka ushtruar njëhere e mire dhe te tjerat vijne si rrjedhojë
e saj. Po pse lodhesh kot? Ne njefare kuptimi, ne te vertetë,ketu ka ose atome ose fat. Pra, nese ka Zot, èshte çdo gje ne
tregu!; nëse mbizotëron rastesia, mos vepro edhe ti rastesisht.

Shpejt dheu do te na mbuļoje te gjitheve, pastaj edhe ai do të shndërrohet e kjo mbështjelle do të shndërrohet ne pafunděsi, edhe tjetra kur t'i vijë radha po ashtu. Nese dikush mendon per dallget e shnderrimeve e te ndryshimeve dhe per perjetésine e tyre do te përbuzesh gjithçka qé ështé e vdekshme.

Çéshtja e gjithësisë éshtë nje rreke : merr gjithçka me vete. Sa pak vlejne keta burrece te dhenë pas politikès dhe -
janě të bindur për kete - pas njohurise sě filozofise: qurravecë. Po ti, o njeri, ç'ben? Bej atë qè i nevojitet tani natyres. Merru me shtysen, nese e ke ate, e mos u kthe rrotull pèr tê pare nese ka ndonje qé mund té dégjojë. Mos shpreso në Republiken e Platonit, por kénaqu per ato pak hapa qe ben perpara dhe mos e quaj vogëlsi edhe në ka perfundim te thjeshtë. Kush do t'ia dalë mbanë, ne të vërte qe te shnderroje parimet e tyre? E pa shnderrimin e parimeve çfare mbetet tjetër veç robërisë së atij qe renkon dhe běn sikur bindet? Eja, tani, më cito Aleksandrin, Filipin, Demetrin. Do te shikoj nese ata e kanë kuptuar se çfare do
natyra e perbashket dhe nese janë stervitur; por nese kane recituar si personazhë tragjedie, askush nuk më ka denuar
qe te bej edhe une si ata. Detyra e filozofise është e paster dhe e thjeshtë: te mos më shtyjë ne sjellje krenare dhe hijerenda.

Vere re nga siper: tufa te panumerta, ceremoni te panumerta, lundrime të ndryshme qe lindin, bashkëjetojnë,
zhduken. Merr parasysh edhe jeten qe kanë bere te tjerë ne të kaluarën, jetën qe do te bëjnë pas teje dhe ate qe bëjne tani fiset barbare; merr parasysh se sa vetë nuk te diné as emrin, sa te tjere do ta harrojnë shume shpejt atė, sa nga ata qe ndoshta tani te levdojne shume shpejt do te te qortojně; merr parasysh sesa pa vlere eshte kujtimi qe lëmë ne afishe,sa pa vlere është lavdia dhe gjithçka tjetër.

Gjakftohtesi me gjërat qe vijnë nga shkaqe të jashtme,drejtësi me gjërat qe krijojne shkakun i cili buron nga ty ose me mire te themi shtysen dhe veprimin te cilet shterone
pikerisht duke vepruar ne lidhje me të miren e pergithshme,pasi ai nga natyra te takon ty.

Mund te zhdukėsh shume giëra të kota nga ato qe te shqetesojnë, sepse ndodhen të gjitha në mendimin tënd: kështu do te perfitosh menjëherë një hapesire me te madhe.Ço ndér mend krejt gjithesině, merr me mend perjetesine e pafund dhe merr parasysh shndërrimin e pjesëve te çdo gjeje,
shiko sesa e shkurtër eshtë koha që kalon nga lindja deri tek shpërberja, sesa e thellë eshtë ajo që paraprin lindjen dhe
njëkohesisht sa e pafund ajo qe vijon nga shperberja.
Do ta shikosh se shume shpejt gjithçka do te shuhet e shume shpejt do te shuhen edhe vetë ata qe kanë pare te shuhet. Kush vdes ne errësire te plote do te kalojë ne të
njëjtat kushte te atij qe ka vdekur para kohe.

Pyete veten se çfare parimesh drejtuese kane keta njerëz, me çfarë lloj gjërash merren ata dhe per ç'arsye ndjejnë dashuri dhe respekt ndaj te tjereve. Perfytyro te
shohesh tě zbrazet shpirtin e tyre te shkrete. Mendo sesa fodullëk shfaqin, sesa kujtojnë se demtojnë me vërejtjet që i bëjně apo ndihmojnë me levdimet e tyre.

Humbja nuk eshte gje tjeter veçse shnderrim. Kjo i sjell perfitim natyres së gjithesishme: sipas vullnetit te saj
eshte e drejtë ajo që ndodh, keshtu ka ndodhur gjithnjë nga pérjetesia dhe keshtu do të vazhdoje të jete deri në pafundësi.
Pastaj? Ti thua se gjithçka qe ka ndodhur èshtë e padrejtë,që gjithçka do te jete gjithnjë e padrejtë dhe se nga gjithe
këto që ndodhin nuk éshté gjetur ndonjëherë nje fuqi qe te te rregullojë kete gjendje, por bota eshtë e denuar te qëndroje papushim në një morse padrejtēsish,a?

Kalbezimi i lèndes që qendron ne thelb tě çdo qenieje eshtë uje, pluhur, kocka, duhmë; më tej: mermerët janë pllaka toke dhe ari e argjendi jane fundërrina, veshjet jane lekurë, purpuri eshtë gjak e keshtu me radhë githçka
tjeter. Fryma jetësore eshtë ndryshe nga ato dhe kalon vazhdimisht nga një qenie te tjetra.

Mjaft me jetën e palumtur, me ketë pëshpëritje, me kete sjellje prej majmuni! Perse turbullohesh? Ç'te re ka ketu? Çfare te ben te dalesh nga vetvetja? Shkaku? Shqyrtoje mirë atë. Apo ndoshta çeshtje? Shqyrtoje mire atë. Nuk ka asgje
tjeter perveç këtyre dy gjerave. Por ji me i thjeshtë dhe me i dashur ndaj Zotit ne fund te fundit!

Nése njerëzit kane gabuar, e keqja aty eshte; por ndoshta nuk kanë gabuar.
Ose rrjedh gjithçka nga një burim i vetem i
arsyeshëm ashtu si ne nje trup te vetëm dhe atëhere pjesa e atij trupi nuk duhet të ankohet per ato që ndodhin ne te
mire te teresise ose ka atome dhe asgjë tjeter veçse perzierje dhe shperhapje. Perse e turbullon veten, atehere? Ti thuaji parimit drejtues: "Ke vdekur, je shthurur, je terbuar; shtiru, jeto ne kope, në kullota".
Zoti ose ka gjithçka ne dore ose s'kaně asgje.Tani, nese s'ka gjë ne dore, perse lutesh? Nëse perkundrazi ka, perse nuk lutesh qè te të lejojë të mos i trembesh asnjëres prej ketyre gjerave, te mos déshirosh asnjëren prej tyre, te mos vuash për asnjëren, ne vend qe të lutesh té te ndalojë apo te te lejojë një nga keto gjiera? Patjetër që nese ka mundësi t'i ndihmojně njerezit, mund ti ndihmojë edhe per kète. Po ndoshta do te thuash: "Zoti m'i kane lenë mua në dorë kèto gjëra". Ateherë nuk eshtë
valle me mire qe, në liri, të perdorësh atë që ke ně dore në vend qe te ngaterrohesh me gjëra qe te çojne drejt asaj qe nuk eshtë ne doren tende, ne robëri dhe në nenshtrim? Kush te ka thěně, pastaj, se Zoti nuk na ndihmon pěr ato qe varen nga ne? Fillo pra te lutesh per kete dhe pastaj do ta shikosh.
Dikush lutet: "Që une te shkoj ne shtrat me filanen!"; i: "Qe une te mos dëshiroj te shkoj ne shtrat me filanen!". Një tjeter: "Qe une te jem i lirë nga kjo gje!", ti: "Qé une te mos e ndiej nevojën të jem i lire nga kjo gje!". E me tej një tjeter: "Qe te mos humbas femijën tim!"; ti: "Qe të mos kem frike ta humb!".
Pra, ndryshoji keshtu lutjet e tua dhe ver re çfarë do te ndodhě.

Epikuri thote: "Ne semundje biseda ime nuk prekte vuajtjet e trupit, as nuk flisja per keto gjëra - shton ai me ata qé vinin te me takonin; por vazhdoja té bisedoja per
vlerat me te larta me fjalet e shkences se natyres, duke i renë pas ne veçanti kesaj çështjeje: se si te qendroje e patundur
mendja dhe si te ruajë të mirën e saj, edhe duke marre pjesë né levizje të tilla të trupit; dhe mjekëve - vazhdon - nuk u lejoja te krenoheshin sikur ishin duke bere ndonje gjë të madhe, por jeta vazhdonte e qetë dhe e lumtur". Sillu ne të njëjtën menyre edhe ti në semundje, nese do semuresh,ne rrethana te tjera! Sepse te mos heqësh dore nga filozofia,çfadolloj gjëje të ndodhi, e te mos llomotitësh me ata qe nuk kanë njohuri dhe s'ia thone fare nga shkenca e natyres është rregull i pêrbashket per çdo shkollē mendimi.

Perkushtoju vetém asaj qe ben ne kete çast dhe ne ç'měnyrë po e ben ate.

Kur ndesh në paturpësinë e dikujt pyete veten menjehere: a ka mundesi qe te mos kete te pacipë ne gijithësi?
Jo. Atëhere mos kerko të pamunduren: edhe ky, ne të vërtetë eshtë një nga ata të pacipe qe eshtë e pashmangshme te mos ekzistojné ne gjithesi. Të njëjtin arsyetim ki parasysh edhe per kopuket, per te pabeset dhe për cilindo qe bën çfaredolloj faji: sapo te sjellesh ndër mend se èshte e pamundur qe te mos ekzistojë një kategori e tille njerèzish,do te jesh më zemerbute me ta. Eshtë e dobishme te mendosh menjëhere se ç'virtyt i ka dhene natyra ketij njeriu per të
perballur kete te metë. Ne te vertetë, ajo ka dhenë si ilaç kunder pandjeshmerise embëlsine dhe kunder çfaredolloj vesi tjetër një aftēsi të veçante. Pra, e ke mundësine te sjellesh ne rruge te drejtë atë qe ka humbur: kushdo qe gabon deshton ne qellimin e tij dhe gjendet i humbur. E ç'dem ke pesuar ateherë? Nuk do te gjesh asnje nga ata me te cilet ti zemerohesh, që të kete bere diçka te tille per te cilën mendja jote duhet te keqesohet: dhe vetëm ketu mund te qendrojë çdo e keqe qe ke ti dhe çdo humbje. Ç'te keqe do te kete ose ç'do te ketë per t'u habitur, nese i padituri vepron si i
paditur? Kujdesu, më miré, qe te mos e denosh veten ngaqe nuk e ke parashikuar se si ai njeri do te kishte bere kete gabim: sepse arsyeja ti kishte dhënë mundësitë për te menduar se ai njeri sipas gjases do ta kishte berë kete gabim e prape se prape ti e harrove ate dhe habitesh tani qe ai e beri. Po mbi te gjitha drejtoju vetes kur ankohesh per sjelljen e pabese apo mosmirenjohëse te ndokujt sepse, me sa duket, eshte faji yt që i besove dikujt qe ka nje gjendje shpirterore te tille,i bindur se ai do ta kishte mbajtur fjalën, apo nese i ke berë atij një ndër dhe nuk ke dashur ta besh atë më, një veprim i cili nuk ka kuptim te dyfishte ose ne menyre te tille që te marresh menjëherë frytin e veprimit tend thjesht sepse e bere atë. Ne te vertetë, kur i ben nje të mire dikujt, çfare do me shumë? Nuk të mjafton qe ke bërë një veprim ne perputhje me natyren tënde? Do një shpërblim? Njesoj sikur syri te
kerkonte një shpërblim ngaqë shikon ose kembet ngaqe ecin! Siç ekzistojnë, në të vërtetë, këto organe per një qëllim të caktuar dhe duke e zbatuar ate sipas ndërtimit te tyre e kanë marre tashme ate që i takon, ashtu edhe njeriu, qe nga natyra éshte i prirur për te bëre mirë, kur bën një vepër te mirë ose edhe kur ndihmon në arritjen e gjerave te ndërmjetme e ka zbatuar qëllimin e tij dhe ka marre atë qe i takon.