TË DHËNAT E SENSIT A JANË FIZIKE?
(4)
Para diskutimit të kësaj pyetje do të jetë mirë të përcaktohet kuptimi në të cilin do të përdoren termat "mendor" dhe "fizik". Fjala "fizike", në të gjitha diskutimet paraprake, do të kuptohet si kuptimi "çfarë trajtohet nga fizika". Fizika është e thjeshtë, na tregon diçka për disa prej përbërësve të botës aktuale; ato që këta përbërës mund të jenë të dyshimtë, por janë ata që duhet të quhen fizikë, pavarësisht nga natyra e tyre. Përkufizimi i termit "mendor" është më i vështirë, dhe mund të jepet në mënyrë të kënaqshme vetëm pasi të jenë diskutuar dhe vendosur shumë polemika të vështira, për qëllime aktuale, prandaj duhet të kënaqem me supozimin e një përgjigje dogmatike për këto polemika. Do ta quaj një "mendje" të veçantë kur është në dijeni të diçkaje, dhe do ta quaj një fakt "mendor" kur ai përmban një gjë të veçantë mendore si përbërës. Do të shihet se mendorja dhe ajo fizike nuk janë domosdoshmërisht reciproke, megjithëse nuk di asnjë arsye të supozoj se ato mbivendosen bashkë. Dyshimi për sa i përket saktësisë së përcaktimit tonë për "mendjen" ka pak rëndësi në diskutimin tonë aktual. Për atë që unë jam i shqetësuar për ta ruajtur është se të dhënat e sensit janë fizike, dhe kjo e dhënë është çështje indiferentizmi në hetimin tonë aktual nëse ato janë apo jo mendore. Megjithëse nuk e konsideroj, për Mach dhe James dhe për "realistët e rinj", ndryshimi midis mendjes dhe fizikës është _merely_ një rregullim, megjithatë ajo që duhet të them në këtë punim është në përputhje me doktrinën e tyre dhe mund të jetë arritur nga këndvështrimi i tyre. Në diskutimet mbi të dhënat e sensit, zakonisht ngatërrohen dy pyetje, përkatësisht:
(1) A vazhdojnë objektet e arsyeshme të jenë të dhëna kur nuk jemi të ndjeshëm ndaj tyre? me fjalë të tjera, a është e mundur _sensibilia_ që janë të dhëna në një kohë të caktuar, ndonjëherë, të vazhdojnë të ekzistojnë në momente kur ato nuk janë të dhëna për shqisat?
Dhe (2): a janë të dhëna të sensit apo të dhëna fizike? Unë propozoj të pohoj që të dhënat e sensit janë fizike, duke mbajtur parasysh që ato kurrë nuk vazhdojnë të pandryshohen, pasi të pushojnë së qeni të dhëna.
Pamja që humbet, shpesh mendohet, mjaft gabimisht për mendimin tim, për të nënkuptuar se ata janë mendorë; dhe kjo besoj se ka qenë një burim i fuqishëm i konfuzionit në lidhje me problemin tonë aktual. Nëse do të kishte, siç e kanë menduar disa, një pamundësi logjike_ në kuptim- të dhëna që vazhdojnë pasi të pushojnë së qeni të dhëna, sigurisht që do të priren të tregojnë se ato ishin mendore; por nëse, siç unë e pretendoj, mos-këmbëngulja e tyre është thjesht një konkluzion i mundshëm nga ligjet kauzale të konstatuara në mënyrë empirike, atëherë ajo nuk sjell ndonjë implikim të tillë me të, dhe ne jemi mjaft të lirë t’i trajtojmë ato si pjesë e lëndës së fizikës. Logjikisht një sens-datum është një objekt, një veçanti për të cilin subjekti është i vetëdijshëm. Ai nuk e përmban lëndën si pjesë, siç bëjnë për shembull besimet dhe vëllimet. Ekzistenca e sens-datumit nuk varet logjikisht nga ajo e temës; për të vetmen mënyrë, me sa di unë, në të cilën ekzistenca e _A_ mund të varet logjikisht_ nga ekzistenca e _B_ kur _B_ është pjesë e _A_. Prandaj nuk ka asnjë arsye a priori_ pse një gjë e veçantë e cila është një e dhënë sensi nuk duhet të vazhdojë të jetë pasi të ketë pushuar së qeni në të dhëna, dhe as pse detajet e tjera të ngjashme nuk duhet të ekzistojnë pa qenë asnjëherë të dhëna. Pamja që të dhënat -sens- janë mendore rrjedh, pa dyshim, pjesërisht nga subjektiviteti fiziologjik i tyre, por pjesërisht edhe nga dështimi për të bërë dallimin midis sensit-të dhënave dhe "ndjesive". Me një sensacion nënkuptoj faktin që konsiston në vetëdijen e subjektit për sensin-datum. Kështu që një ndjesi është një kompleks i të cilit tema është përbërës dhe për këtë arsye është mendore. Data -kuptimi, nga ana tjetër, qëndron përballë temës, pasi ai është objekt i jashtëm, për të cilin në sensacion subjekti është i vetëdijshëm. Është e vërtetë se sensi-datum është në shumë raste në trupin e subjektit, por trupi i subjektit është aq i veçantë nga tema sa janë tabelat dhe karriget, dhe në fakt është thjesht një pjesë e botës materiale. Kështu që, pasi të dhënat e sensit dallohen qartë nga ndjesitë, dhe pasi subjektiviteti i tyre njihet si fiziologjik e jo psikik, atëherë hiqen pengesat kryesore në mënyrën e trajtimit të tyre si fizike.
#NdalohetKopjimi
#Lejohetshpërndarja
#Librikomenti
